WYKŁAD 12 21.12.2005
Kusacze = Tinamu (Tinamidae)
- w Ameryce Płd.; uznane za najpierwotniejsze
- jedyne paleognatyczne latające (ale słabo i niechętnie)
- zredukowane sterówki
- samce znacznie bardziej barwne
- pod wpływem presji drapieżników (pod koniec trzeciorzędu) odtworzyły aparat ruchu(?)
- np. kusacz górski, kusacz pempasowy
Nieloty - Bezgrzebieniowe (Ratitae)
- strusie, mamutami, nandu, kazuarowe, kiwi, moa
- nie są jednorodne filogenetycznie
- luźne upierzenie, pióra włosowate o zredukowanych haczykach
- skrzydła silne lub całkowicie zredukowane
- kość widełkowa u większości zanikła (tylko u emu są szczątkowe obojczyki)
- płatowaty mostek bez śladu grzebienia
- cechy nielotów mogły się wykształcić w kilku liniach paleognatycznych
- peramorfoza w obręczach nielotów (rozwój wykracza poza stadium dorosłe przodków = cechy trudne do rozpoznania)
Nandu ( Rheidae) - brak sterówek; stopa: 3 palce; 2 gatunki w Ameryce Płd.
Strusie ( Struthionidae) - Afryka; w holocenie od Płw. Arabskiego po środkową Azję; największe dzisiejsze ptaki (do 150 kg.) białe lotki i sterówki samców; skrzydła do tokowania; stopa:2 palce (III i IV)
Mamutami ( Aepyornithidae) - 2 rodzaje,7 gatunków; czwartorzęd; Madagaskar; wyniszczone przez tubylców; miały szczątkowe skrzydła; mostek szerszy niż dłuższy; stopa: 3 palce; na czaszce rząd dołków-czub
Kazuarowe - Australia; skrzydła silnie zredukowane; lotki najwyżej szczątkowe; pióra włosowate; to kazuary i emu
Kiwi (Apterygidae) - Nowa Zelandia; 3 gatunki; stopa:4 palce; włosowate pióra; całkowicie zredukowane skrzydła; gniazdują w norach; wzrok uwsteczniony-małe oczy; rynchokinetyczne
Moa ( Dinornithiformes) - Nowa Zelandia; czwartorzęd, głównie holocen; 6 rodzajów,12 gatunków; wyniszczone przez Meorysów; do ok.3.5 m wysokości; roślinożerne; nie przetrwały do XVIII w.
(ptaki→ 1.paleognatyczne; 2.neognatyczne)
2. Neognatyczne (Neognathae)
- aparat lotny w pełni wykształcony (utrata na wyspach)
- stopa jako narząd czepny lub chwytny; u nadrzewnych stopa zygodaktyliczna (1 i 4 do tyłu;2 i 3 do przodu)
- poza blaszkodziobymi nie maja prawdziwego (intromisyjnego) narządu kopulacyjnego
- samice są heterozygotyczne, mają heteromorficzny chromosom płciowy
- filogeneza jest słabo ustalona (jedynie Galloanseres dobrze oznaczony)
- najczęstsze układy partnerskie: monogamia lub poligamia
- opieka nad potomstwem obupartnerska lub tylko przez samice, częsta pomoc krewnych (zwykle starszego rodzeństwa)
- u przepiórników, wielu siewkowców i jednego gatunku kukułkowatych(kukal mały) samiec opiekuje się potomstwem
- rozwój postembrionalny:
pierwotnie zagniazdowniki tzn. dobrze opierzone, sprawne, opuszczają gniazdo zaraz po wylęgu np.czajka
potem tendencja do większej zależności od rodziców czyli gniazdownictwa
Grzebiące (Galliformes)
- zagniazdowniki; pisklęta zwykle same znajdują pokarm
- dziób masywny, zakrzywiony, o ostrych krawędziach (tomia) do zrywania części roślin
- u pisklaków szybki rozwój II-rzędowych lotek
- rozwój skrzydła zagniazdowników przyśpiesza się po wykluciu-zwłaszcza u grzebiących i kusaczy
Nogale (Megapodiidae) - nie wysiadują jaj, lecz zagrzebują je w podłożu lub usypanych kopcach; jajami w kopcach opiekują się samce (dodają ściółkę aby regulować temp.); nie ma opieki rodzicielskiej; skrajne zagniazdownictwo (jak u Enantiornithes); zdolne do lotu w ciągu doby
Czubacze ( Cracidae) - gniazdują na drzewach; żerują na drzewach i ziemi; lasy Ameryki Pd i Środkowej
Perlice (Nimididae) - pierwotnie w Afryce
Kuraki (Phasianidae) - np.perlica mieszarna
Blaszkodziobe (Anseriformes)
- dziób z rzędami rogowych blaszek wzdłuż krawędzi żuchwy i szczęki
- palce stopy połączone błoną pławną
Skrzydłoszpony - bagna Ameryki Pd.; dodatkowe ostrogi na kościach stopy; dobrze szybują; roślinożerne; brak wyrostków kolczykowatych na żebrach
Presbiornisowate (Presbyornithidae) - brodzące filtratory; Paleocen i eocen Ameryki Pn. i Pd.; głowa typowo kacza; wymarłe
Bezpłatwiec - osobliwość; niby gęś niby kaczka; błona pławna tylko u nasady palców
Kaczkowate ( Anatidae) - filtratory; roślinożerne lub rybożerne
Gastornisowe - wymarłe; osiągnęły wysokość 2.1 m i masę 175kg; ciężkochodne-stopy 4-palczaste; nielotne; kość widełkowa w postaci szczątkowych obojczyków lub całkiem zanikła; łopatka zrośnięta z szeroką, płytowata kością kruczą; brak wyrostka przedkruczego; skrzydła silnie zredukowane; prawdopodobnie roślinożerne
Żurawiowate i Przepiórniki - 1) przepiórniki to skrajne zagniazdowniki, stopa 3-palczasta, wszystkożerne, latają w kilka dni po wykluciu, opieka przez samca 2) żurawiowe to zagniazdowniki ale pisklęta karmione przez rodziców; reliktowe: słonecznica, kagu, dwuczuby, gruchacze; wymarłe: fororaki(oligocen-plejstocen); nowoczesne: chruściele, żurawie, dropie
- dwuczuby - słabolatające; krótkie skrzydła; chwytają drobne zwierzęta; 2 palec stopy z dużym pazurem, hyperekstendowalny
- fororaki - nielotne; paleocen-pliocen Ameryki Pd; w pliocenie dostały się na Florydę; eocen w Europie
- żurawie - tchawica wielokrotnie zakręcona w kanałach mostka-rezonatory dźwięku
Siewkowe
- od kredy
- drobne latające o długich skrzydłach
- stopa: 3 palce
- paluch zredukowany lub brak
- zagniazdowniki; półzagniazdowniki
- bagna i wody-środowiska otwarte
Alki (Alcidae) - półzagniazdowniki; wiosłują skrzydłami pod wodą; spłaszczone kości; kręgi piersiowe tyłowklęsłe; przynajmniej w dwóch liniach doszło do utraty lotu i zwiększenia rozmiarów ciała; żyją na klifach
Krabożer - żeruje w biegu- kursorialne; funkcjonalny 4 palec stopy; bocznie spłaszczony dziób
Długoszpony - samica opieka nad potomstwem; mogą chodzić po pływających liściach; u niekt. Kość lotkowa z ostrygami; długie palce
Gołębiowe (Columbiformes)
- gniazdowniki
- wole wytwarza gołębie mleczko
- Dronty wytępione w czasach historycznych (dodo)
- sterówki: zagniazdowniki, rodzice pokazują młodym nasiona, samiec przynosi wodę w upierzeniu brzucha
Drapieżne
Pełnopłetwe - krótkie nogi; wszystkie palce połączone błoną pławna; oddychają przez otwarty dziób (faetony); przewody nosowe i nozdrza zredukowane; ptaki tropikalnych mórz
Brodzące=Bocianowe - bociany; warzęga; ibisowate; czaplowate
Kondorowate - lokalizują padlinę z niskiego lotu przy pomocy powonienia; kondory i sępniki
Teratornisowate - miocen-pleistocen; największe latające ptaki; 7-7.6 m
Szponiaste - półgniazdowniki; samice większe od samców; sekretarz; jastrzębiowate; rybołów; sokołowate
Rurkonose - morskie; nozdrza na końcu rurek-przedłużenie ściany przedsionka nosa; duże muszle węchowe; nurce (drobne,oceaniczne), burzykowate, nawałniki, albatrosy, pingwiny, nury(błona pławna rozpięta na 3 palcach), perkozy(każdy palec ma własną błonę), flamingi( osobliwe filtratory)
Wykład 12
1