MALARSTWO CHIŃSKIE. Ma bardzo ścisły związek z kaligrafią, muzyką, literaturą, z którymi tworzy tzw. cztery klejnoty kształcenia. Narzędzia służące uprawianiu malarstwa: - jedwab albo papier, - pędzelek, - tusz, - kamień. 2 postacie pisma: • ideograficzne, gdzie jeden znak oznacza jeden wyraz, • fonograficzne, gdzie jeden znak to jedna sylaba. Pismo i malarstwo powstaje na jednej płaszczyźnie (tj. papier lub jedwab), czyli tworząc malarstwo (znak w kaligrafii) tworzy się dzieło sztuki. Na jednym kawałku papieru często jest tekst i rysunek - ale nie -są one ze sobą powiązane tematycznie (nie jest to opis rysunku ani ilustracja tekstu).
Tematyka malarstwa: - Rodzajowa - pojawiła się najczęściej, głównie sceny z życia dworskiego. - Malarstwo pejzażowe (ma największe znaczenie w malarstwie chińskim) bardzo wyraźnie łączy, wyraża dwie religie: piękno natury, (którą głosi taoizm) i medytację, (którą podkreśla buddyzm CHAN); ukazuje się w tym malarstwie silne zespolenie człowieka z naturą, określenie nastroju, stąd często określano pejzaż chiński jako pejzaż filozoficzny. Symbolika malarstwa chińskiego: (natura miała bardzo silne znaczenie symboliczne): * Kwiat, np. chryzantema - jesień jako pora roku, ale i jesień życia, życie spokojne, * Drzewa: • sosna - drzewo długotrwałe, symbol długiego życia; często ma powykręcane konary - symbol mędrca, wytrwałego w swoich przekonaniach mimo przeciwności losu; • bambus - wiecznie zielony, giętki na wietrze, wychyla się, ale nie łamie; symbolizuje pokorę, ale i nieustraszenie (pochyla się do przodu - jestem pokorny, ale i nieustraszony). * Kamień, skała, góra: symbol wieczności (pojawia się również w ogrodach). * Ptaki: bardzo charakterystyczny jest żuraw, ptaki latają w górze, a tam nic nie ma - symbol samotności. * Woda płynie - zmienność, przemijanie. Malowanie pozwalało wyrazić swoje odczucia, myśli. Malowano na zwojach, rozwijanie ich - to czytanie dzieła malarskiego po kawałku, powolne ich rozwijanie pozwalało na kontemplację dzieła. Techniki malarskie: 1. Starannego pędzla; linearny, staranny rysunek, gdzie następuje zestawienie dwóch płaszczyzn. 2. Bezszkieletowa, polega na zestawieniu plamy barwnej z dużą ilością pustej przestrzeni - wielorakie znaczenie tej przestrzeni (od odbiorcy będzie zależało jak ją zinterpretuje, odbierze) - istotna medytacja, wysilenie wyobraźni; ta pusta przestrzeń często pokazywana jako mgła, woda. Ten rodzaj malarstwa powodował odrzucenie kolorów - w zasadzie używano tylko bieli i czerni. CHATY: Chata Krk - zrębowa, jedno traktowa, uszczelniona mchem, wiórami, gliną, 2 okna od strony pd., wejście w ścianie szerokiej, kolor-biała lub niebieska z dodatkiem brązowego, wnętrze: napis fundacyjny, dach 4-spadowy, w niektórych miejscach w kształcie oślego grzbietu. Chata Góralska - zrębowa (jodła, świerk), utykane mchem, niebielone - zachowywano naturalny kolor drewna od obydwu stron, 1-traktowe, okna na Pd, drzwi wycięte prostokątnie, zaokrąglone na górze, zdobione, 2 dachy dwuspadowe,, z boku okapy. Chata Orawska - dom piętrowy, zrębowa, mają wyszkę - część strychu - wchodzi się po niej po drabinie, dach 4-spadowy, wyszka znajduje się nad białą izbą, występują dymniki, podłoga - gliniana, klepisko. Chata Łemkowska - pod jednym dachem pomieszczenia mieszkalne i gospodarcze, zrębowa, dachy bardzo nisko opadające, b.małe okna, pomieszczenia w części mieszkalnej: chyże -izba czarna, izba biała, malowane wzory wokół okien, ściany brązowe. Chata Kurpiowska - 2-spadowy dach, szczytami do drogi, szczyt dachu dekorowany, sporowi - zwieńczenie dachu.
BUDDYZM. Buddyzm zrodził się w Indiach (hinduizm i buddyzm jako dwie podstawowe tamtejsze religie) na przełomie I w p.n.e. /I w n.e. dotarł do Chin szlakiem jedwabnym. Formalne rozpoczęcie buddyzmu przypada na IV,V w. ponieważ mniej więcej w połowie IV wieku został wydany dekret zezwalający na wstępowanie do klasztorów buddyjskich. Formy buddyzmu: -Hinąjana - forma najstarsza, inne określenia: pierwotna, mały wóz; Ideałem hinajany jest pustelnik, który wyrzeka się związków z życiem codziennym, wyzbywa się żądzy zmysłowej, próbuje opanować własne ciało - ascetyczne podejście; zaczął się kształtować przede wszystkim w miejscach trudno dostępnych.- Mahajana, inaczej określana jako wielki wóz, łączy zarówno grupę pustelników (mnichów) z grupą ludzi świeckich. Głosi istnienie absolutu, którego cechy zostały przeniesione na Buddę. Według mahajany każdy człowiek jest potencjalnym Buddą, ponieważ każdy może przejść w stan nirwany - a jest to stan bez cierpienia, ale musi przestrzegać norm etycznych (tzw. cztery prawdy szlachetny), które związane są z pojęciem cierpienia - są to: 1. Co to jest cierpienie? 2. Jak powstaje cierpienie? 3. Jak zniweczyć cierpienie? 4. Jak unicestwić cierpienie? Wg mahajany każdy człowiek jest potencjalnym Buddą a pomaga mu w osiągnięciu tego stanu BODHISATTWA - jest to postać będąca pośrednikiem między człowiekiem a Buddą, ona wyrzeka się stanu nirwany i przyjmuje na siebie cierpienia człowieka. Postać Mahajany w Chinach to CHAN a w Japonii - Zen. Buddyzm jako religia jest bardzo tolerancyjny, otwarty na wszelkie nurty, tam gdzie się pojawia często przyjmuje lokalne elementy, stąd na terenie Chin, gdzie istniały już taoizm i konfucjonizm, odłam CHAN przejmuje od nich pewne nauki. Buddyzm podkreśla miłość bliźniego, braterstwo, równość, zespolenie tych elementów z regularnością. Podstawą buddyzmu jest medytacja, co przełożyło się na powstawanie licznych sanktuariów, powstawały one głównie wzdłuż szlaku jedwabnego wiodącego wzdłuż Takla Makan. Największe skupiska sanktuariów na trasie szlaku jedwabnego (3 największe): 1.Yungang, prowincja Datong, ok. 450 grot - najstarsze sanktuaria 2. Dunhuang, (najbardziej znane groty znajdują się w Mogao - kompleks wpisany na listę (UNESCO), 3.Luoyang, (stolica cesarstwa) południowe obrzeża Takla Makan - skupisko to powstało najpóźniej, najbardziej znane jest skupisko grot w Longman (14 km na płd. od Luoyang). Kolejnym elem. związanych z buddyzmem jest element architektoniczny: pagoda. (groty nie były elementami architektonicznymi). STUPA (czajta) - w buddyzmie indyjskim stupa była budowlą sakralną, która miała komorę (4) z relikwiami świętych. PAGODA - chińska Stupa - kult przodków wymagał zachowania ciała, ale też pisma, dlatego w Chinach największymi świętościami były teksty buddystyczne. Związany z buddyzmem jest także LAMAIZM (odłam Mantrajany). Skupił się na obszarach Tybetu. Łączył buddyzm pierwotny wychodzący z hinajany z kultami religii szamańskiej BONG, która rozwijała się w Tybecie. Lamaizm stworzył silną strukturę organizacyjną mnichów na czele, której stoi Dalajlama (tzw. „ocean wiedzy"). Obecnie rządzi 16-ty Dalajlama, który władzę sprawuje z Indii, gdzie znajduje się jego siedziba. Chiny nie uznają Tybetu jako odrębnego państwa. Lamaizm wykształcił specyficzne rodzaje swojego miejsca kultu - świątynie o charakterystycznym kształcie butelki. W lamaizmie wielkie znaczenie przypisuje się rytuałom określanym jako MANTRY (znaczenie mają: muzyka, śpiew, dzwoneczki, świece, kadzidła, kołowrotki). W lamaizmie modlitwa polega na pobudzeniu tej mantry.
Muzea. Starożytność w Europie i na Bliskim Wschodzie - def. - instytucja trwała, nie obliczona na zysk, pozostająca w służbie społeczeństwa i jego rozwoju, otwarta na publiczność, mająca za zadanie gromadzenie, konserwowanie, badanie, rozpowszechnianie i wystawianie materialnych świadectw dotyczących człowieka i jego otoczenia, a to dla studiowania, edukacji i przyjemności. U Greków muzejony - muzea były instytucjami poświęconymi literaturze, historii, muzyce, matematyce, astronomii, a także medycynie. Sławny muzejon założył Arystoteles w Atenach, a najbardziej znany i rozbudowany był w Aleksandrii ufundowany przez Ptolemeusza i Sotera. Muzejon Aleksandryjski- ogród botaniczny i zoologiczny, pracownia chirurgiczna, obserwatorium astronomiczne, biblioteka zawierająca ok. 400 000 zwojów pierwszych egzemplarzy i dubletów. Początki muzealnictwa u Asyryjczyków i Babilończyków wynikały z motywów bądź to wojenno-trofealnych, bądź to motywów naukowo-badawczych. U Egipcjan- motywy filozoficzno-religijne, sprowadzające się do walki o nieśmiertelność. Szczyt potęgi egipskiej przypada na okres panowania 18 dynastii Nowego Państwa. Ich pałace wypełnione były antykami pochodzącymi z dawniejszych dynastii. Skarby Tutenchamona odkryto w jego grobowcu w Dolinie Królów w 1922 r. przez Howarda Cartera. Egipcjanie jako pierwsi tworzyli wielkie biblioteki. Grecy stworzyli instytucje muzealne przede wszystkim w formie publicznych pinakotek (najsławniejsza pinakoteka- na Akropolis w Atenach). Cesarz August umieścił na swoim forum obrazy personifikujące Wojnę, Zwycięstwo i Triumf, oraz przedstawiające braci Kastora i Polluksa.
Średniowiecze Europejskie. Upadek imperium zachodniorzymskiego- 476 r. Chrześcijaństwo miało wpływ na utrzymanie dawnych wartości, a nawet przedmiotów sztuki starożytnej, wnętrza kościelne - złoto, srebro, drogie kamienie, perły, kość słoniowa, mozaiki, freski, obraz, rzeźby. Kościoły zaczęły przybierać charakter „muzeów”. Największy skarbiec średniowiecza to opactwo Saint Denis we Francji- świątynia z zespołem niezwykle cennych naczyń liturgicznych. Wyprawy krzyżowe - napływ do Europy nowych obiektów sztuki (łupy wojenne). Słynny kolekcjoner - Jean de Berty- francuski książę- gromadził bogatą kolekcję złotych i srebrnych monet, zbiór kamei i gemm, klejnoty, drogie kamienie.
Renesans, Manieryzm i Barok w Europie. Wiek XV- rozkwit renesansowej kultury Florencji. Muzeum Cosima Młodszego urządzone w pałacu - określane potocznie jako „guardaroba „ - trzysta portretów sławnych ludzi. Powstawały na tereni Włoch twory protomuzealne poza mecenatem książęcym czy papieskim (kilka odmian). Początki wieku XVII- Rzym- artystyczna i kolekcjonerska stolica. Mecenat Habsburgów- osobny rozdział w dziejach europejskiego kolekcjonerstwa i muzealnictwa- monarchia światowa, policentryzm, heterogenność kulturowa, wielojęzyczność. Bawaria- w średniowieczu rozwinęła produkcję dzieł sztuki, głównie w Norymberdze, Monachium, Augsburgu. Londyn - Tower- londyńska forteca wzniesiona nad Tamizą, normańska wieża na planie kwadratu, z mniejszymi wieżyczkami w narożach, Dania - pierwsze muzeum powst. w roku 1621- twórca Ole Worm. Francja- Leonardo da Vinci, Giovanii Batista Rosso, Franciszek- stworzył galerie obrazów i rzeźb, a także warunki do powstania szkoły Fontenbleu. Państwa środkowo wschodniej Europy- szczególna rola w rozwoju wczesnych form muzealnictwa- Rosja , Polska.
Santiago de Compostela. Trasa Pierwotna. Z Oviedo do Santiago- najstarsza droga. Oviedo-stolica Asturii 3 kościoły z IX w w stylu Wizygotów, kościół Palacio Santa Maria del Naranco. Trasa z Niemiec: -Akwizgran-katedra cesarska, relikwiarz Karola Wielkiego -Kolonia- relikwiarz Trzech Króli. -Reims-miejsce chrztu Chlodwiga, miejsce koronacji królów francuskich. -Amiens- kult św.Fimina. Wyjście pierwsze: -Saint Denis-kult św.Dionizego patrona Paryża. -Paryż- katedra Notce Dame,Saint Chapelle,relikwie korony cierniowej. -Chartes-ktedra XIw, kult Madonny w grocie. -Tours- katedra. -Poitiers- katedra XIIw ,kościół Notce Dame la Grande. -Bordeux- trójnawowy kościół Saint Eulalie,Sain Michale, (kaplica Jakuba). -Bayonne. Wyjście drugie: -Vezelay- kościół św.Magdaleny,gotycki chór, portal główny. -Bourges- katedra gotycka,kaplica św.Jakuba, -Nevers-od Vw siedziba biskupstwa,związany ze św.Bernadettą-jej . relikwie w klasztorze.Trzecie wyjscie: -Le Puy-en-Velay - Czarna madonna. -Congues-Sainte Foy (k.romański)-relikwie sw Fidesa,Rocamandour-mąż św Weroniki Czwarte wyjscie: -Arles- katedra św.Trofima, St.Gilles- opactwo św.Idziego (XIIw), -Tuluza- największy kościół romanski w Europie, kościół Jakobinów, relikwie św.Tomasza z Akwenu. Droga św.Jakuba (droga Francuzów) przekraczała Pireneje przez przełęcz Samport (droga Aragońska) i przełęcz Rancevalles (droga Nawaryjska). Oba szlaki łączyły się w Puenta La Reina gdzie zaczynała się właściwa droga św.Jakuba.
Trasa Aragońska: OleronSanquensaMonrealPuenta La Reina
Trasa Nawaryjska: -Pampeluna- stolica Nawarry, katedra św.Fermina-gonitwy byków, Fermin patronem corridy, -Puenta La Reina- kościół Kawalerów maltańskich, -Burgos- katedra (XIII_XIVw) kaplica Konstabla(unesco), -Leon- katedra (XIII_XIVw) kościół św.Izydora, Brama Przebaczenia, -Ponferrada- zamek Templariuszy (XIIw), -Villafranca del Bierzo- kościół Santiago, -Santiage de Compostela - ośrodek kultu Jakuba Większego, katedra Jakuba, fragment fasady Obrdorio, we wnętrzu Portyk Chwały (XIIw), >Capilla Major- ołtarz, >Flar proroków, >Portal Złotników, >Święte Drzwi
Droga Portugalska: -Lizbona-katedra, kościół św.Antoniego, klasztor Hieronimitów, styl manueliński, we wnętrzu nagrobek Vasco da Gamma, wieża Belem, -Mafra- klasztor XVIIw, -Alcobaca- opactwo cystersów(XIIw), narobek Piotra I, -Bathala- klasztor Zwycięstwa- styl manueliński, -Tomar-twierdza Templariuszy (Zakon Chrystusa), st,manueliński, kaplica pałacowa wzorowana na kaplicy Grobu Pańskiego w Jerozolimie, -Coimbra- kościół św.Jakuba, kościół Sao Tiaro XIIw,najstarszy uniwersytet portugalski, -Porto- katedra i kościół św.Franciszka, -Barcelos- kamienny krzyż z XIII, -Braga- Polskie Gniezno,Polska Kalwaria Zebrzydowska, katedra Via Sacra-kaskada schodów- schody 5 zmysłów i 3 cnót, -Pontevedra- Kościół San Francisco, -Santiago de Compostela
Droga Srebrna XV/XVI w. -Sewilla- katedra,szlak cudownych wizerunków Maryjnych, Capilla Major- największe na świecie retabulum gotyckie, królewski Alkazer, -Kordoba- meczet Omajjadów, mają miejsce 2 religie, -Merida- amfiteatr rzymski, świątynia Diany (UNESCO), -Salamanka- katedry:Nowa i Stara, dom pod Muszlami,katedra XIIw, -Zamora- zespół 20 kościołów i klasztorów romańskich, -Orense- katedra San Martin (romańsko-gotycka), -Santiago de Compostela