ROZRÓD 5
BUDOWA I FUNKCJE UKŁADU ROZRODCZEGO SAMICY
Do wewnętrznych narządów płciowych należą
- jajniki (ovarium)
- jajowody (oviductus)
- macica (uterus)
Do zewnętrznych
- pochwa (vagina)
- przedsionek pochwy
- srom (vulva)
JAJNIKI
Produkują gamety żeńskie i hormony. Ich wielkość i konsystencja zależą od gatunku i wielkości samicy. Średnia długość jajnika u krowy - 3 cm, jajniki małych przeżuwaczy mają kształt ziarna bobu.
U większości ssaków warstwę zewnętrzną jajnika tworzy kora pokryta nabłonkiem jajnikowym za… liczne pęcherzyki jajnikowe. Wewnętrzną warstwę rdzeniową stanowi tkanka łącznotkankowa - podporowa dla kory. Odwrotnie u koni.
JAJOWODY łączą jajniki z macicą. Są zakończone lejkiem do którego zostaje pochwycona uwolniona przy owulacji komórka jajowa. W dalszej części jajowodu dochodzi do zapłodnienia. Z odpowiednim rogiem macicy jajowód połączony jest zwężoną częścią (cieśń jajowodu)
MACICA ma kształt walcowaty. Jest ułożona w jamie brzusznej i częściowo w jamie miednicznej. Rozwija się w niej zarodek i płód. W skład macicy wchodzą trzon, rogi i szyjka.
Typy
Świnie i mięsożerne - dwudzielna
Kopytne - dwurożna
U naczelnych - prosta
Macica od strony pochwy zakończona jest szyjką.
POCHWA jest cylindrycznym, umięśnionym narządem wyścielonym błoną śluzową. Wyróżniamy pochwę właściwą i przedsionek. W dolnej ścianie znajduje się ujście cewki moczowej.
SROM - najbardziej zewnętrznie położona część narządów płciowych samicy. Kształt szczeliny ograniczony z obu stron wargami sromowymi, które spotykają się tworząc górne i dolne spojenie. U wszystkich samic dolne spojenie ogranicza łechtaczka, która pod względem pochodzenia i częściowo budowy jest odpowiednikiem męskiego narządu kopulacyjnego.
POTĘCJAŁ ROZRODCZY SAMICY
Potencjał zostaje określony w życiu płodowym, przed narodzeniem osobnika - zapoczątkowane procesów oocytozy i folikulogenezy.
Oogeneza trwa całe życie dojrzałe do czasu ustania czynności jajnika. Najistotniejsza - mejoza zachodzi w kilku etapach.
Dojrzewanie pęcherzyka jajowego ssaków
- Najmłodsze oocyty w jajniku znajdują się w pęcherzykach pierwotnych.
- W czasie fazy wzrostu pęcherzyki jajnikowe powiększają się.
- Komórki pęcherzykowe wydzielają płyn pęcherzykowy gromadzący się w jamie pęcherzykowej.
- Dojrzały pęcherzyk jajnikowy (p. Graafa) otoczony jest osłonką pęcherzykową, dwuwarstwową.
- Komórki warstwy wewnętrznej osłonki pęcherzykowej wydzielają hormony sterydowe.
- Komórki wyścielające jamę pęcherzykową nazywają się warstwą ziarnistą. Część komórek ziarnistych tworzy ścianę pęcherzyka. Inne dookoła oocytu tworzą wzgórek jajonośny.
- Komórki wzgórka jajonośnego wchodząc w bezpośredni kontakt z oocytem tworzą wieniec promienisty (corona radiata). Komórki wzgórka biorą udział w transporcie substancji do oocytu i wytwarzają osłonkę przejrzystą (zona pellucida).
OWULACJA I CIAŁKO ŻÓŁTE
- Owulacja jest procesem wylewania się na zewnątrz jajnika, komórki jajowej i płynu pęcherzykowego, z pęcherzyka jajnikowego.
- U większości ssaków owulacja może nastąpić w każdym miejscu jajnika, u koni tylko we wnęce zwanej jamą owulacyjną.
- Po owulacji pęcherzyk jajnikowy szybko zarasta komórkami i naczyniami krwionośnymi.
Przekształca się w ciałko żółte.
- Komórki warstwy ziarnistej i osłonki pęcherzykowej wewnętrznej przemienia się w komórki luteinowe wydzielające progesteron.
- Jeżeli po owulacji nie dojdzie do zapłodnienia jajeczka wyrzuconego z pęcherzyka, ciałko żółte funkcjonuje krótko (ciałko żółte rzekome). W okresie ciąży ciałko żółte rozrasta się do określonych rozmiarów tworząc tzw. Ciałko żółte ciążowe.
- Wzrost, dojrzewanie pęcherzyka jajnikowego, owulacja oraz wydzielanie hormonów przez pęcherzyk jajnikowy, ciałko żółte są regulowane przez hormony gonadotropowe przysadki mózgowej.
Wymiary jaj - średnio 120 - 140 mikronów.