Żywienie zwierząt wykład IV

Cechy charakterystyczne zbóż

• duża zawartość suchej masy (86-90%)

• wysoka zawartość substancji organicznej

• wysoka zawartość energii

• wysoka zawartość fosforu (jednak słabo przyswajalnego dla zwierząt)

• mała zawartość wapnia i sodu

• występowanie witamin z grupy B (prócz B12) oraz witaminy E

• brak witaminy A (wyjątek kukurydza) oraz witamina D

• duża twardość ziarna (konieczne gniecenie, śrutowanie w większości przypadków)

Substancje antyodżywcze

• rezorcynole (żyto)

• polisacharydy nisko białkowe

• pentozany (żyto, pszenżyto, pszenica)

• B- glukany (jęczmień, owies)

• inhibitory enzymów proteolitycznych (żyto)

• niewielkie ilości taniny, laktyny

Wartość biologiczna białka wynosi około

50% sorgo, kukurydza, pszenica

70-75% owies, żyto, jęczmień

Do zbóż zaliczamy:

• jęczmień

• pszenica

• żyto

• owies

• pszenżyto

• sorgo

• ryż

• gryka

• kukurydza

• proso

Rośliny strączkowe

Znaczenie nasion roślin strączkowych:

• zawartość białka 20-45%, największa w łubinie żółtym

• większa zawartość lizyny w porównaniu do zbóż, metionina i cystyna są w niewielkich ilościach

• zawartość tłuszczu największa w soi 20%

• znaczna ilość fosforu i potasu

• niewielka zawartość skrobi

• zawierają substancje antyodżywcze

• alkaloidy (łubiny)

• inhibitory trypsyny (soja)

• taniny (peluszka, bobik, groch)

• hemoglutyniny - lektyny ( fasola i soja)

• glukozydy- wicyna, konwicyna- (bobik i wyka)

ROŚLINY STRĄCZKOWE

• groch polny i siewny

• bobik

• łubin biały, żółty i wąskolistny

• fasola

• soja

• wyka jara

• lędźwian

ROŚLINY OLEISTE

• siemię lniane (35% oleju, 25% białka, bogate w wit. B1 i B2, kwas nikotynowy oraz fosfor:doskonała pasza dietetyczna)

• nasiona rzepaku (40% tłuszczu)

• soja

• słoneczni

• sezam

• konopie

• gorczyca biała

• rzepik

Produkty uboczne przemysłu olejarskiego

Nasiona roślin oleistych- w większości przeznaczane do produkcji olejów. W żywieniu zwierząt rzadko stosuje się całe nasiona roślin oleistych.

Produkty uboczne z przemysłu olejarskiego to śruty poekstrakcyjne, makuchy i ekspelery.

Śruty poekstrakcyjne- wysokobiałkowe surowce paszowe o zawartości tłuszczu około 1%. Otrzymuje się je z nasion roślin oleistych w procesie ekstrahowania oleju przy użyciu rozpuszczalników organicznych. Mogą występować w różnej formie (granulowanej, płatkowanej).

Śruta poekstrakcyjna sojowa i śruta poekstrakcyjna rzepakowa- najczęściej stosowane w żywieniu zwierząt. Zawartość białka surowego powyżej 35% do 40 %. Białko śruty poekstrakcyjnej sojowej posiada bogaty zestaw aminokwasów egzogennych co sprawia że ma ono dużą wartość energetyczną.

Nasiona rzepaku czy soi w procesie ekstrakcji poddawane są zabiegom termicznym: prażeniu (kondycjonowaniu) i toastowaniu. Prażenie powoduje dezaktywację enzymów hydrolizujących, szczególnie merozynazy rozkładającej glukozynolany. Aktywność myrozynazy uzależniona jest od temperatury. Rozkład merozynazy następuje w temperaturze 70°C. Suszenie i dłuższe przechowywanietylko w niewielkim stopniu obniża aktywność enzymu. Aktywna myrozynaza rozkłada glukozynolany do produktów, które są szkodliwe dla zdrowia zwierząt: izotiocyjanianów (ITC), vinyl-oksazolidynotionów (VTO) i nitryli. Większość produktów hydrolizy glukozynolanów nosi nazwę „olejków gorczycznych”. Jeżeli olejki te występują w niewielkich ilościach to wywierają korzystne działanie- pobudzają apetyt zwierząt. Nasiona soi zawierają inhibitor trypsyny, który jest unieczynniany podczas obróbki termicznej.

Ze względu na wysoką wartość białka stosowane przede wszystkim w żywieniu trzody chlewnej i drobiu.

Polisacharydy nieskrobiowe

Obecnie głównie w ziarnie zbóż

• β-glutaran,

• arabinoksylany

• β-galaktany

• wiążą różną ilość wody tworząc hydrożele ( powodują lepkość treści jelitowej)

• zwalnia się przechodzenie treści przez przewód,

• warstwa żelowa na ściankach jelita cienkiego obniża wchłanianie białek, tłuszczów, witamin i składników mineralnych

• obniżają strawność poprzez utrudnianie enzymom trawiennym dostępu do treści pokarmowej

• zmniejszają wartość energetyczna paszy

Inhibitory trypsyny i chymotrypsyny

Dużo jest ich w soi, bobiku, grochu, łubinie a ze zbóż a życie

• pogorszenie strawności białka,

• nadmierny wzrost wydzielania soku trzustkowego i przerost trzustki na skutek łącznia się tych związków z trypsyną i chymotrypsyną (blokada mechanizmu hamującego wydzielanie soku trzustkowego)

• straty aminokwasów przede wszystkim siarkowych w wyniku pogłębiania ich niedoboru wraz ze zwiększeniem ich wydzielania w soku trzustkowym (który zawiera dużo AA-S)

• inhibitory α-amylazy nie odgrywają większej roli (strączkowe)

Fityniany

Kwas fitynowy i jego sole stanowią główne źródło fosforu z ziaren zbóż i roślin strączkowych

• tworzy kompleksowe połączenia Zn, Cu, Fe, Ca, Mg

• łączy się również z białkami i w drastyczny sposób zmniejsza pobranie aminokwasów

Lektyny- hemoglutyniny

Występują w nasionach strączkowych szczególnie w fasoli

• powodują aglutynację erytrocytów

• powodują zmiany w limfocytach (podczas mitozy)

• uszkadzają nabłonek jelita poprzez zdolność przylegania do enterocytów ścian jelitowych i dwunastnicy powoduje zmiany w kosmkach i obniżenie wchłanianie

• aglutynacja komórek nowotworowych

Alergenowe białka

Występują w soi

• glicynina,

• β-glicyna

• u prosiąt i cieląt stanowi problem żywieniowy, drób nie reaguje negatywnie na białko

Alkilorezorcynole

Występują w żucie i pszenżycie

• zaburzenia w trawieniu

• stany zapalne jelit

Taniny

Występują w nasionach strączkowych, rzepaku, sorgo, najwięcej w roślinach tropikalnych

• nadają paszy cierpki smak

• koagulacja białek śliny i białek śluzówki jamy gębowej

• inhibicja enzymów trawiennych, zmniejszenie przepuszczalności ścian jelita dla składników pokarmowych

• podrażnienie przewodu pokarmowego i wydzielanie azotu endogennego

• zmniejszenie dostępności metioniny

• największą wrażliwość maja kurczęta i szczury

Gossypol

Występuje w nasionach bawełny

• powoduje zaburzenia w gospodarce żelazem

Alkaloidy

Występują w łubinach gorzkich

Stanowią około 5000 związków

Lupinina

Lupanina

Sparteina

Solanina

• nadają gorzki smak nasionom, poprzez co obniżają smak paszy

• zaburzenia funkcjonowania układu nerwowego

Saponiny

Występują w lucernie i koniczynach

• mają właściwości emulgujące i pianotwórcze

• mogą powodować hemolizę krwinek czerwonych

• inhibują aktywny transport składników pokarmowych

Glukozynolany

Występują w rzepaku i kapuście

• są rozkładane przez myrozynazę na tiocyjaniany, izotiocyjaniany i oksazolidynotiony (goitryny)

• zmniejszają zdolność wiązania jodu w tarczycy i tworzenia trójjodotyroniny i tyrozyny, mogą powodować powstawanie wola

• stany zapalne błony śluzowej jelit

• uszkodzenie wątroby i trzustki

Glikozydy ( wicyna i konwicyna

Występują w nasionach strączkowych i trawach

• podczas hydrolizy uwalniany jest cyjanowodór

• szczególnie niebezpieczny dla bydła, ponieważ mikroorganizmy żwacza powodują ich szybki rozpad

Fitoestrogeny

Obecne w suszu z koniczyny i lucerny

• wpływają na zdolność reprodukcyjne zwierząt

Sporysz

• forma przetrwalnikowa pasożytniczego grzyba, który zawiera trujące alkaloidy (pochodne kwasu lizergowego?)

Grzyby wytwarzają mikotoksyny na polu (nazywane są toksynami polowymi- toksynami fusarium) lub w magazynie ( toksyny magazynowe- alfatoksyny, ochratoksyny), lub też i tu i tu. Mikotoksyny wytwarzane są głównie przez grzyby rodzajów Aspergillus, Fusarium, Penicillia i Clavicepsa. Do ich wytwarzania może dojść w okresie wegetacji, w czasie żniw, w trakcie przechowywania w magazynie lub w czasie produkcji paszy, jeśli warunki są po temu sprzyjające. Żaden region świata nie jest wolny od tych cichych zabójców, a ich negatywny wpływ na wyniki produkcji u zwierząt i zdrowie ludzi jest olbrzymi. Według FAO, około 25% światowych zapasów zboża jest skażonych mikotoksynami.

Wpływ na zdrowie i wyniki produkcji

Fizyczne czy też widoczne efekty działania mikotoksyn obejmują zakres od zmniejszonego pobierania paszy i słabego współczynnika wykorzystania paszy do ogólnej niezdolności zwierząt do prawidłowego rozwoju. Alfatoksyny, wszechobecna mitotoksyna, niszczy wątrobę i powoduje zahamowanie wzrosyu. Toksyna T-2 powoduje uszkodzenie jamy ustnej u drobiu. Spożycie ochratoksyny powoduje uszkodzenie nerek. Zarówno drób jak i swinie są wrażliwe na ochratoksynę, podczas gdy krowy mleczne i w ogóle przeżuwacze tolerują nawet w stosunkowo wysokich dawkach, ze względu na jej biotransferację przez mikroorganizmy żwacza. Womitoksyna, często nazywana „czynnikiem odmowy paszy”, oddziaływuje głównie na świnie, ale także na inne zwierzęta.

Zearalenon

Zearalenon jest wytworzony głównieprzez Fusarium graminearu i Fusarium roseum, Zeralenon jest odpowiedzialny za zaburzenia w reprodukcji, ze względu na efekt rujotwórczy, jaki powoduje. Kliniczne objawy, jakie spotyka się u bydła i owiec to powiększenie wymienia, obniżenie wydajności produkcji mleka, upływy z pochwy, stała ruja, bezpłodność i poronienia.

1

---