Anna Dyduchowa, Barbara Dyduch, Maria Jędrychowska, W stronę kompetencji. Zadania języka polskiego w szkole podstawowej, [w:] Kompetencje szkolnego polonisty. Szkice i artykuły z metodyki, red. Bożena Chrząstowska, Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1995, t. 1, s. 41-46.

1. Uczenie się w szkole należy potraktować jako pracę małego człowieka.

2. Cywilizacyjne uwarunkowania szkoły: przemiany społeczno-polityczne, gwałtowny przyrost wiedzy, rozwój masowych środków komunikacji.

3. Cele nauki

1. Przygotowanie ucznia do twórczego i aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym;

2. Umożliwienie uczniowi plastycznego przygotowania się do przemian we współczesnym świecie;

3. Uczenie, jak należy się uczyć.

4. Podstawowe kompetencje

1. Sprawność w samodzielnym zdobywaniu wiedzy i selekcjonowaniu informacji o otoczeniu;

2. Samodzielne wartościowanie dóbr kultury;

3. Sprawność w samodzielnej ocenie działań własnych i cudzych oraz efektów tych działań;

4. Sprawność w porozumiewaniu się z drugim człowiekiem.

Wynika stąd, że przede wszystkim należy nauczać: mówienia, pisania, działania, słuchania, czytania.

5. Przyrost wiedzy a kompetencje

Omówione na przykładzie kształcenia językowego w szkole. Przyrost wiedzy ma dezintegracyjne działanie na poziom kształcenia podstawowego, ponieważ dochodzi do przeciążenia informacyjnego. W szkolnym kształceniu wprowadza się za dużo terminów, definicji, klasyfikacji oderwanych od rzeczywistości komunikacyjnej. Konieczne są zmiany:

• Zapoznanie uczniów z opisem struktury języka jedynie w ścisłym związku z doskonaleniem umiejętności w zakresie komunikacji rzeczywistej

• Kształcenie kompetencji językowych, czyli umiejętności tworzenia poprawnych gramatycznie i funkcjonalnie wypowiedzi.

• Kształcenie kompetencji komunikacyjnej, czyli wiedzy na temat użycia języka w kontekście społecznym. Uświadomienie uczniom różnych ról społecznych i odpowiadającego im języka. Uczeń musi być świadomy: celu, sensu, okoliczności wypowiedzi oraz oczekiwań odbiorców.

6. Polisemiczność kultury

Nad kulturą druku dominuje kultura ikonosfery i audiosfery. Stąd konieczność:

1. Włączenia do edukacji polonistycznej zagadnień teatru, filmu, radia.

2. Kształtowania umiejętności krytycznej obserwacji zjawisk kultury masowej.

3. Uatrakcyjnienia zajęć dotyczących klasyki literatury.

4. Tworzenia wspólnego między uczniem a nauczycielem alfabetu kultury.

7. Jak bronić literatury?

1. Nauczyciel powinien sam świadomie decydować o liczbie i charakterze wybieranych lektur. Musi mieć na uwadze cel, do którego z uczniami podąża, oraz potrzeby i możliwości konkretnego zespołu uczniowskiego.

2. Zadaniem szkoły nie jest to, by być encyklopedia, ale by stymulować, motywować, regulować, pośredniczyć w przypływie wiedzy.

3. Obrona literatury to kształtowanie kompetencji czytelniczych i kompetencji odbiorczych.

4. Należy twórczo wykorzystywać kulturę masową tak, by pracowała na rozumienie kultury wysokiej.

8. Najważniejsze cele

1. „Treścią nauczania języka polskiego w szkole podstawowej nie jest materiał językowy, literacki, kulturowy, ale praca nad umiejętnościami, aby ten materiał stał się budulcem osobowości.”

2. Należy ustalić hierarchię ważności:

• Osiągnięcia konieczne, czyli poziom kompetencji (w zakresie kształcenia językowego, literackiego, kulturowego)

• Osiągnięcia konieczne w zakresie samokształcenia

• Osiągnięcia konieczne w zakresie tworzenia systemu wartości

---