LICZEBNIK

Wg przyjętej klasyfikacji części mowy, do klasy liczebników zaliczamy:

• liczebniki główne: jeden, dwa, trzy…

• liczebniki zbiorowe: dwoje, czworo…

• liczebniki ułamkowe: pół, półtora…

• zaimki liczebne: wiele, kilka, tyle, ile…

Uwaga!!! Liczebniki porządkowe, wielokrotne i ilorakie zaliczane są do klasy przymiotników.

Kategorie fleksyjne liczebników:

• Informacja o liczbie i ilości przedmiotów lub substancji jest zawarta w tematach liczebników, nie jest im więc potrzebna kategoria liczby.

• Kategoria rodzaju: Rodzaj gramatyczny liczebników jest zdeterminowany przez rodzaj gramatyczny członu głównego grupy imiennej (rzeczownika). Dotyczy to jedynie tych liczebników, którym przysługuje fleksyjna kategoria liczby, a więc wszystkich liczebników głównych.

• Kategoria przypadka

Liczebnik: JEDEN

Liczebnik ten odmienia się wg deklinacji przymiotnikowej (jeden-Ø, jedn-a, jedn-o, jedn-ego, jedń-i, jedny-ych…) ma fleksyjną kategorią rodzaju, liczby i przypadka członu głównego grupy imiennej (zob. „żółta gramatyka”, s. 287)

Przykład do analizy:

Kup jeden chleb

jeden-Ø liczebnik (liczebnik główny), B. l.p, rodz. mnż. (mrz).

Liczebniki główne: DWA, TRZY, CZTERY…

Liczebniki główne odmieniają się przez przypadek i rodzaj, a wartości tych kategorii są dla nich takie jak w wypadku rzeczowników i przymiotników.

Przykładowa odmiana DWA

r. mos. r.niemos. i r. n. r. ż

M. dv-aj//dv-ux//dv-u dv-a dvj-e

D. dv-u//dv-ux dv-u//dv-ux dv-u//dv-ux

C. dv-u/dv-om dv-u/dv-om dv-u/dv-om

B. = B. = M. = M.

N dv-oma dv-oma dvj-ema//dv-oma

Msc. dv-u/dv-ux dv-u/dv-ux dv-u/dv-ux

Przykład do analizy:

Dwaj koledzy przyszli

dw-aj liczebnik (liczebnik główny), M. r. MOS

Liczebniki zbiorowe: DWOJE, CZWORO…

Liczebniki zbiorowe odmieniają się tylko przez przypadek. Swoistą cechą paradygmatu fleksyjnego tego typu jest występowanie dwu tematów: temat podstawowy w M. i B. oraz temat rozszerzony o -g- (interpretujemy to jako ucięcie gramatyczne).

M. dvoj-e

D. dvojg-a

C. dvojg-u

B. dvoj-e

N. dvojg'-em

Msc. dvojg-u

Przykład do analizy

On jest matką pięciorga szczeniąt.

pjeńćorg-a liczebnik (liczebnik zbiorowy), D., z temat rozszerzony o -g-

---