WYKŁAD 4
Chód prawidłowy
Chód jest jedną z pierwszych czynności jaką opanowuje człowiek i dlatego stanowi podłoże merytoryczne dla następnych czynności ruchowych. Prawidłowy rozwój chodu możliwy jest dzięki zintegrowanemu działaniu dwóch układów mięśniowo - szkieletowego i stałej kontroli pochodzącej z układu nerwowego przy zapewnieniu minimalnego nakładu energetycznego. Przyjmuje się, że ukształtowany dojrzały chód posiada dziecko w wieku 7 lat.
Chód:
Podstawowa czynność lokomocyjna
Determinuje samodzielność życiową pacjenta
Jest wyrazem cech osobniczych
Jest serią cyklicznych, naprzemianstronnych ruchów kończyn i tułowia, powodujących przemieszczanie środka ciężkości ciała do przodu
Częścią aktywną chodu jest przenoszenie środka ciężkości, a reaktywną - wykonywanie kroków oraz ruchy kończyn górnych
Chód jest najbardziej ekonomiczny, gry pacjent potrafi w prawidłowy sposób przenosić ciężar ciała na obie kończyny.
Chód jest:
Automatyczny, ekonomiczny i rytmiczny
Szybkość: 0,91 do 1,51 m/s albo 112 - 120 kroków na minutę
Długość kroków: ok. 78 cm
Szerokość ścieżki: ok. 8 cm
Faza podporowa/przenoszenia: 60/40
Powyżej 70 kroków na minutę włącza się kontrrotacja tułowia
Powyżej 70 kroków na minutę jest normalny i osobniczo charakterystyczny
Chód cechuje się rytmiczną i płynną zmianą poszczególnych jego faz, których czas trwania powinien być jednakowy tak dla jednaj, jak i dla drugiej nogi.
Osie dynamiczne stóp powinny być stawiane równolegle do siebie, a kolejność ich obciążenia następująca:
pięta
brzeg boczny
przodostopie
uniesienie pięty
odbicie
W czasie chodu obserwujemy harmonijne współruchy tułowia i kończyn górnych.
Determinanty chodu
Wyznacznik I - boczne przemieszczenie miednicy w czasie chodu
Określa konieczność bocznych przesunięć miednicy w czasie chody, wynikających z naprzemiennego obciążania kończyn dolnych, determinujących drogę OSC w płaszczyźnie poprzecznej. W fazie obciążenia właściwego miednica musi znajdować się w takim położeniu by rzut S.C. znajdował się nad płaszczyzną do powierzchni stopy kończyny dolnej podporowej.
W momencie gdy druga noga przejmuje funkcję podporową miednica podąża w jej stronę, co wymaga złożonych ruchów odcinka
Wyznacznik II - Ustawienie miednicy i obu stawów biodrowych w płaszczyźnie czołowej w fazie podporu jednonóż
Miednica ustawia się lekko ukośnie opadając w stronę kończyny dolnej przenoszonej. Staw biodrowy kończyny podporowej ustawia się w przywiedzeniu, którego wartość kątowa wynosi ok. 5 stopni. Staw biodrowy kończyny dolnej przenoszonej jest o tę samą wartość odwiedziony.
Miednicę przed większym opadaniem w kierunku KD podporowej powstrzymuje m.pośladkowy średni strony podporowej. Jego niewydolność manifestuje się większym opadaniem po stronie przenoszenia zwiększając zakres odwiedzenia i przywiedzenia w obu stawach - określany jest objawem Trendelenburg'a.
Wyznacznik III - Ustawienie miednicy i obu stawów biodrowych w płaszczyźnie poprzecznej w okresie podwójnego podporu
Miednica powinna zrotować się w osi długiej głównej ciała w kierunku nogi wykrocznej rozpoczynającej podpór i jednocześnie ku tyłowi w stronę kończyny zakrocznej, w sumie po 5 stopni w obie strony. O tyle samo muszą zrotować się stawy biodrowe obu kończyn dolnych - wykroczna na zewnątrz, zakroczna do wewnątrz.
Wyznacznik IV - Wielkość kąta zgięcia stawu kolanowego w fazie pełnego podporu
Wynosi on ok. 5 - 20 stopni. Takie ustawienie kolana pozwala na chód z minimalną amplitudą wychyleń S.C. ciała w górę i dół w płaszczyźnie strzałkowej i zbliża sinusoidalna linię, po której ten punkt się porusza do prostej, co czyni marsz bardziej ergonomiczny.
Marsz ze sztywnym kolanem zwiększa znacznie koszt energetyczny chodu (znaczące u osób cierpiących na dużą nadwagę, na cukrzycę, choroby układu sercowo - naczyniowego, amputacje kończyn dolnych)
Wyznacznik V - Wielkość zgięcia stawu kolanowego w fazie przenoszenia.
To wymagana wielkość skrócenia czynnościowego kończyn dolnych w fazie przenoszenia, gdy oś poprzeczna stawu skokowo - goleniowego mija płaszczyznę czołową, kończyna dolna winna przemieszczać się do przodu dokładnie w płaszczyźnie strzałkowej poprowadzonej przez staw biodrowy.
Miednica w tej fazie po tej właśnie stronie przenoszenia jest nieco obniżona (wskaźnik II) co wymaga znacznego, funkcjonalnego skrócenia KD po to by mogła ,,zmieścić się między miednicą a podłożem”.
Skrócenie odbywa się w trzech stawach, ale najważniejsze jest w stawie kolanowym, by chód był prawidłowy staw kolanowy musi mieć możliwość zgięcia do kąta 65 stopni.
Wyznacznik VI - kątowa wielkość zakresów ruchu stawów skokowo - goleniowych.
Kątowa wielkość ruchów stawów skokowo - goleniowych w płaszczyźnie strzałkowej, która jest potrzebna w prawidłowym chodzie musi wynosić od 15 stopni (początek przetaczania) do 20 stopni zgięcia (koniec fazy propulsji)
Wyznacznik VII - długościowy - jednakowa długość kroków prawego i lewego.
Długościowy - prawidłowy stereotyp chodu jako taki, w którym kroki obu kończyn są równe.
Skracanie kroku jednej strony powoduje utykanie będące czynnikiem bólu bądź ograniczenia ruchomości prowadzących do zaburzenia koordynacji i czyniąc go niepewnym i męczącym (skrajna odmiana - krok dostawny)
Wyznacznik VIII - czasowy - czas obciążenia obu Kkd winien być równy.
Czasowy - czas obciążenia obu kończyn winien być równy
Chód antalgiczny charakteryzuje się skracaniem czasu podporu, przeskakiwaniem nad bolącą kończyną. Pacjent wydłuża fazę podporu na jednej KD przygotowując drugą ostrożnie do kontaktu z podłożem po czym bardzo szybko wykonując współruch tułowia i KKG stara się przestawić KD nie bolącą, efektem czego jest nierówność kroków i zaburzenie wzorca.
Wyznacznik IX - koordynacyjny
Koordynacyjny - polega na prawidłowej koordynacji tułowia i kończyn górnych z kończynami dolnymi. W warunkach prawidłowych ruchom kończyn dolnych towarzyszą jednoimienne ruchy rotacyjne miednicy i różnoimienna rotacja barków z wymachami rąk.
Im wyższa prędkość i dłuższy krok tym większa amplituda ruchów KG i jej obręczy, które zapobiegają nadmiernemu wychyleniu miednicy w kierunku kończyn dolnych i zmniejszają amplitudę wychylenia środka ciężkości w płaszczyźnie czołowej i poprzecznej.
Wszystko to razem sprawia, że chód fizjologiczny jest:
Dwunożny
Przedsiębieżny
Naprzemienny
Symetryczny
Harmonijny
Chód symetryczny jest:
- izometryczny - jednakowa długość kroku lewego i prawego
- izochroniczny - jednakowy czas trwania kroku lewego i prawego
- izotoniczny - identyczne zaangażowanie mięśni po obu stronach
Zakresy ruchu warunkujące prawidłowy chód:
Staw biodrowy - zgięcie 30 stopni, wyprost 20 stopni
Staw kolanowy - zgięcie 70 stopni, wyprost 0 stopni
Staw skokowy - zgięcie 25 stopni, wyprost 15 stopni
Kontakt pięty z podłożem - Initial Contact
Moment, w którym pięta styka się z podłogą
- biodro 25 stopni zgięcia, prostowniki ekscentrycznie
- kolano 0 stopni
- górny staw skokowy 0 stopni
Faza amortyzacji - Loading Response
Cała stopa zostaje położona, a ciężar ciała przejęty
- biodro 25 stopni zgięcia, prostowniki i rotatory wewnętrzne ekscentrycznie
- kolano 15° zgięcia, prostowniki ekscentrycznie
- GStSk 10° zgięcia, prostowniki ekscentrycznie
Środkowa faza podparcia - Mid Stance
Tułów zostaje ponad stopą, stopniowo przenoszony do przodu.
- biodro 0 stopni, odwodziciele koncentrycznie
- kolano 5- 20 stopni, prostowniki koncentrycznie
- GstSk 5 stopni wyprostu, zginacze ekscentrycznie
Oderwanie pięty od podłoża - Terminal Stance
Pięta się podnosi i ciężar ciała zostaje przeniesiony na przodostopie
- biodro - do 20 ° wyprostu i rotacji wewnętrznej, mięśnie koncentrycznie
- kolano 0 °
- GstSk 10° zgięcia, zginacze koncentrycznie
Przedprzeniesienie - Pre Swing
Ciężar ciała zostaje przeniesiony na drugą nogę, przez co noga podporowa zostaje odciążona i rozluźnia się do zgięcia w stawie biodrowym i kolanowym.
- biodro 0°, zginacze koncentrycznie
- kolano 40° zgięcia, zginacze koncentrycznie
- GstSk 20° zgięcia podeszwowego, mięśnie rozluźnione
- MIP zgięcie grzbietowe, zginacze ekscentrycznie
Oderwanie palców od podłoża - Initial Swing
Stopa odrywa się od podłogi, zaczyna się ruch do przodu.
- biodro 15° zgięcia, zginacze koncentrycznie
- kolano 60° zgięcia, zginacze koncentrycznie
- GstSk 10 ° zgięcia, prostowniki koncentrycznie
Środkowa faza przenoszenia - Mid Swing
Noga przenoszona jest do przodu i wyprzedza nogę podporową.
- biodro 25° zgięcia, zginacze koncentrycznie
- kolano 25° zgięcia, zginacze koncentrycznie
- GstSk 0°
Koniec fazy przenoszenia - Terminal Swing
Ruch uda zostaje zahamowany, kolano idzie do wyprostu, a noga przygotowuje (…!!!)
- biodro 25 ° zgięcia
- kolano 0°, zginacze ekscentrycznie
- GstSk 0°
Warunki ekonomicznego chodu:
Mobilizacja i stabilizacja z pokonaniem grawitacji
Możliwość przenoszenia ciężaru ciała do przodu
Wymagane zakresy ruchów stawów kończyn i kręgosłupa (wyprost i rotacja tułowia)
Dostateczna siła mięśniowa
Koordynacja ruchowa
Motywacja