Modele systemów finansowych na świecie

Zróżnicowana geneza kształtowania systemów finansowych w różnych regionach świata sprawiła, iż szczególnego znaczenia nabrało zróżnicowanie pomiędzy bankami uniwersalnymi a szczególnym rodzajem specjalizacji banków - bankami inwestycyjnymi.

Podstawą powyższego podziału jest wyróżnienie instytucji banku uniwersalnego i banku inwestycyjnego

Bank inwestycyjny - bank zajmujący się bezpośrednim transferem oszczędności na rynek pieniężny i kapitałowy. Banki inwestycyjne zajmują się wszelkimi usługami finansowymi, które wykraczają poza tradycyjną działalność depozytowo-kredytową. Są to głównie usługi związane z operacjami papierami wartościowymi.

Banki inwestycyjne na świecie prowadzą działania w trzech obszarach:

1. zarządzanie finansami i doradztwo w tym zakresie

• tworzą na zlecenie odpowiednie strategie finansowe dla swoich klientów, umożliwiające pozyskanie optymalnych źródeł finansowania

• organizują sieć sprzedaży instrumentów kapitałowych dla swoich klientów (akcji, obligacji lub innych instrumentów dłużnych).

• podejmują działania związane z restrukturyzacją przedsiębiorstw, ich prywatyzacją, organizowaniem wykupu przedsiębiorstw i ich przejęć (lub połączeń),

• sporządzają biznes plany i analizy, dotyczących przedsiębiorstwa, sektora czy całej gospodarki.

2. działania na rynku papierów wartościowych

• Banki inwestycyjne organizują publiczne emisje papierów wartościowych,

• gwarantują emisję, prowadzą działania w zakresie tzw. private placement (emisje niepubliczne),

• prowadzą działalność brokerską i dealerską,

• zarządzają pakietami akcji na zlecenie klienta,

• zarządzają funduszami powierniczymi lub towarzystwami inwestycyjnymi

• działają na rynku instrumentów pochodnych.

3. działania na rynku pieniężnym

• prowadzą aktywny handel papierami skarbowymi,

• obracają pożyczkami na rynku międzybankowym,

• obracają certyfikatami depozytowymi,

• dokonują transakcji terminowych oraz instrumentami pochodnymi

Bank uniwersalny - dokonuje wszystkich czynności bankowych. Łączy operacje depozytowo - kredytowe z transakcjami w zakresie papierów wartościowych i czynnościami emisyjnymi.

Uwarunkowania historyczne spowodowały polaryzację światowego systemu finansowego pomiędzy model niemiecko-japoński a anglo-amerykański.

Model amerykański oparty jest na wyraźnym oddzieleniu banków depozytowo-kredytowych (nie prowadzą działalności inwestycyjnej na rynku finansowym) od banków inwestycyjnych. Geneza tego stanu sięga roku 1929, gdy po krachu na giełdzie nowojorskiej, po którym zbankrutował szereg banków komercyjnych zaangażowanych na rynku papierów wartościowych, uchwalono w 1933 roku tzw. Glass-Steagall Act. Określił on na długie dziesięciolecia granice angażowania się banków komercyjnych w działalność inwestycyjną. Między innymi na skutek tego do największych amerykańskich banków zalicza się obecnie właśnie banki inwestycyjne: Merrill Lynch, Salomon Brothers, Goldman Sachs, Morgan Stanley i First Boston.

Drugi typ jest powszechnie stosowany w państwach Unii Europejskiej i uprawnia on banki komercyjne do rozwijania aktywności inwestycyjnej aczkolwiek ograniczonej najczęściej wymogami prawnymi. Takie banki nazywa się uniwersalnymi. Również w polskim prawie
bankowym znajdują się limity dopuszczalnego angażowania się banków (uniwersalnych) w działalność inwestycyjną.

Tabela X

Modele systemów finansowych według zaangażowania sektora bankowego

System oparty na funkcjonowaniu rynków papierów wartościowych Model anglo - amerykański	System bankowo zorientowany Model niemiecko - japoński
finansowanie przedsiębiorstw
duże znaczenie finansowania wewnętrznego finansowanie zewnętrzne za pośrednictwem anonimowych rynków kapitałowych nacisk na krótkookresowe, pasywne stosunki miedzy instytucjami finansowymi i przedsiębiorstwami brak udziału banków w kapitale przedsiębiorstw	duże znaczenie finansowania zewnętrznego finansowanie zewnętrzne oparte na indywidualnie negocjowanych kredytach bankowych o stałym oprocentowaniu nacisk na długookresowe, aktywne, bliskie stosunki miedzy instytucjami finansowymi i przedsiębiorstwami udziały banków w kapitale przedsiębiorstw
Typy i rola przedsiębiorstw finansowych
wysoki stopień specjalizacji instytucji (wyodrębnienie banków depozytowo kredytowych i inwestycyjnych) banki nastawione na krótkoterminową działalność kredytową banki wykorzystywane są przede wszystkim do realizacji funkcji płatniczych i rozliczeniowych duża skłonność do tworzenia innowacji finansowych	niski stopień specjalizacji instytucji banki uniwersalne nastawione na długoterminowa działalność kredytową mniejsza skłonność do tworzenia innowacji finansowych
Rynki papierów wartościowych
bardziej rozwinięte	mniej rozwinięte
Polityka banku centralnego
operacje otwartego rynku	działalność refinansowa
Mechanizm płatniczy
transfery debetowe (czeki) izby rozliczeniowe	transfery kredytowe (giro) poczta

Mówi się ponadto o:

• łatwiejszym utrzymywaniu stabilności systemu bankowego w przypadku banków uniwersalnych

• możliwości efektywniejszego wykorzystania rynku kapitałowego dzięki dogodniejszemu (gęsta sieć oddziałów) wykorzystaniu źródeł kapitału

• łatwiejszej promocji nowych produktów i niższej (jednostkowej ich cenie)

Aktualne trendy:

• Konwergencja systemów finansowych - w USA odchodzenie od sztywnego podziału, w Europie specjalizacja banków.

---