KATEGORIE DOCHODOWE GOSPODARSTW ROLNYCH

Kategorie: produkcji globalnej, produkcji czystej, dochodu rolniczego i dochodu osobistego ludności rolniczej według Instytutu Ekonomiki Rolnej:

PRODUKCJA GLOBALNA

- minus Nakłady materiałowo-pieniężne

PRODUKCJA CZYSTA (WARTOŚĆ DODANA)

- minus Opłata pracy najemnej

- minus Czynsze i procenty

- minus Podatki i ubezpieczenia

DOCHÓD Z GOSPODARSTWA ROLNEGO

+ plus Dochód spoza gospodarstwa

DOCHÓD OSOBISTY RODZINY ROLNIKA

Dochód osobisty rozdziela się na spożycie i akumulację. Ponadto wprowadzono kategorię DOCHODU OGÓLNEGO, która odpowiadała sumie wartości dodanej (produkcji czystej) oraz dochodu spoza gospodarstwa.

PRODUKCJA CZYSTA (WARTOŚĆ DODANA) - wyraża wartość społecznie niezbędnych nakładów pracy poniesionych na wytworzenie produktu; służy do określenia wartości nowo wytworzonego produktu w gospodarstwie rolnym w danym czasie. Jest ona nadwyżką ekonomiczną z działalności produkcyjnej gospodarstwa i służy do opłaty wszelkich zobowiązań finansowych wobec osób trzecich (podatki, składki ubezpieczeniowe, odsetki od kredytów, czynsze) oraz do opłaty pracy rolnika, ziemi i kapitału własnego.

PRODUKCJĘ CZYSTĄ (WARTOŚĆ DODANĄ) można wyrażać wyłącznie w jednostkach pieniężnych.

Terminem produkcja czysta (WARTOŚĆ DODANA) obejmujemy CAŁĄ NOWO WYTWORZONĄ WARTOŚĆ PRODUKCJI (V + M) TWORZĄCĄ DOCHÓD NARODOWY w okresie sprawozdawczym. Reprezentuje ona zatem WYNIK EKONOMICZNY GOSPODAROWANIA Z OGÓLNOSPOŁECZNEGO PUNKTU WIDZENIA.

OBLICZANIE PRODUKCJI CZYSTEJ (WARTOŚCI DODANEJ):

1. poprzez sumowanie pozycji, za którymi „ukrywa się” nowo wytworzona wartość

PRODUKCJA CZYSTA (WARTOŚĆ DODANA)=

opłata robocizna + podatki + oprocentowanie kredytów + czynsze + wynik finansowy

1. odejmując od wartości produkcji koszty nakładów materialnych, tj. koszty zużycia środków trwałych i obrotowych.

PRODUKCJA CZYSTA (WARTOŚĆ DODANA)=

wartość produkcji - wartość nakładów materiałowych i materiałowo-pieniężnych*

* Nakłady materiałowe obejmują: zużyte materiały produkcyjne, nośniki energii, usługi zewnętrzne, materiały do remontów rzeczowych składników majątku gospodarstwa oraz zużycie środków trwałych (amortyzacja)

METODY OBLICZANIA PRODUKCJI CZYSTEJ (WARTOŚCI DODANEJ) (praktycznie):

1. P_CZ (W _dodana) = P_G - (materiały i usług materialnych zużyte na wytworzenie P_G + amortyzacja środków trwałych)

2. P_CZ (W _dodana) = P_K - (materiały i usługi materialne spoza gospodarstwa rolnego + amortyzacja środków trwałych)

3. P_CZ (W _dodana) = P_{K netto} - (materiały i usługi materialne nierolnicze + amortyzacja środków trwałych)

Kategoria PRODUKCJA CZYSTA BRUTTO (WARTOŚĆ DODANA BRUTTO) obejmuje PRODUKCJĘ CZYSTĄ (WARTOŚĆ DODANĄ) POWIĘKSZONĄ O AMORTYZACJĘ (równoważnik wartości zużycia środków trwałych).

Kategorię PRODUKCJA CZYSTA BRUTTO (WARTOŚĆ DODANA BRUTTO) wprowadzono z uwagi na:

1. olbrzymie trudności ustalenia faktycznej amortyzacji, szczególnie w rolnictwie indywidualnym,

1. specyfikę kosztu amortyzacyjnego.

Mając ustaloną produkcję czystą brutto (WARTOŚĆ DODANĄ BRUTTO) można ustalić dochód rolniczy:

PRODUKCJA CZYSTA BRUTTO

+ plus inne dochody związane z produkcją rolniczą (np. saldo kredytów,

odszkodowania z tytułu ubezpieczeń)

DOCHÓD ROLNICZY BRUTTO

- minus obciążenia gospodarstwa rolnego (podatki, składki ubezpieczeniowe,

odsetki od kredytów, opłaty skarbowe, inne opłaty związane z

prowadzeniem gospodarstwa rolnego)

DOCHÓD ROLNICZY

- minus amortyzacja

DOCHÓD ROLNICZY NETTO

Na co przeznacza się wartość dodaną (produkcję czystą)?

WARTOŚĆ DODANA

(PRODUKCJA CZYSTA)

płace akumulacja wewnętrzna akumulacja ogólnospołeczna

dla pracowników środki na inwestycje (to co zabiorą organizacje

(koszty dla firmy (inwestycją materialne regionalne i centralne

czyli ZUS, KRUS) oraz wszystkie inne w formie podatków i obciążeń)

działania dla powiększania

majątku firmy)

WARTOŚĆ DODANA (PRODUKCJA CZYSTA) - stanowi istotny miernik społecznej i ekonomicznej sprawności gospodarstw i rolnictwa:

1. Wyraża wkład rolnictwa w tworzenie dochodu narodowego,

2. Określa sytuację ekonomiczną gospodarstw,

3. Podstawowe kryterium oceny efektywności nakładów czynników produkcji,

4. Podstawowa kategoria dochodowa.

KATEGORIE DOCHODOWE GOSPODARSTW INDYWIDUALNYCH (schemat 2)

WARTOŚĆ DODANA BRUTTO określa produkcję wytworzoną przez wszystkie czynniki wytwórcze niezależnie od tego kto jest ich właścicielem. Po odjęciu od wartości dodanej brutto wartości zużycia środków trwałych podlegających umorzeniu (amortyzacji) otrzymuje się nadwyżkę nazywaną wartością dodaną netto produkcji rolniczej.

WARTOŚĆ DODANA BRUTTO PRODUKCJI ROLNICZEJ stanowi różnicę między produkcją globalną a zużyciem pośrednim. Wartość dodana brutto określa przyrost wartości dóbr wytworzonych w danym gospodarstwie lub całym rolnictwie.

Wartość dodana brutto może być wyrażana w cenach rynkowych (gdy produkcję określa się w cenach rynkowych, tj. łącznie z podatkami pośrednimi na dobra i usługi). Może ona być także obliczana w cenach czynników wytwórczych, gdy podatki te są pomijane. Z tego powodu wartość dodana brutto wyrażana w cenach rynkowych, jest wyższa od wartości dodanej brutto wyrażanej w cenach czynników wytwórczych, o wielkość podatków pośrednich pomniejszonych o kwotę otrzymanych subwencji i dopłat bezpośrednich do produkcji i kosztów. Pierwsza jest zatem wyższa o wielkość podatków pośrednich (pomniejszoną o sumę ewentualnych subsydiów do produkcji kosztów).

Po odjęciu od wartości dodanej brutto kosztu amortyzacji uzyskuje się WARTOŚĆ DODANĄ NETTO. Stanowi ona użyteczną miarę dochodów uzyskiwanych z działalności rolniczej przez producentów rolnych i inne podmioty.

WARTOŚĆ DODANA jest tym, co sektor rolnictwa wytworzył z punktu widzenia ekonomicznego; jest równa wynagrodzeniu (opłacie) za korzystanie z czynników produkcji przez sektor rolnictwa. Wartość dodana netto gospodarstwa rolnego obejmuje wynagrodzenie za pracę, zarządzanie i kapitał wykorzystany w gospodarstwie rolnym.

WARTOŚĆ DODANA (NETTO) jest mniejsza od wartości brutto o wielkość odpisów amortyzacyjnych. Jest najbardziej dokładnym miernikiem efektu ekonomicznego danego sektora. Bierze pod uwagę jedynie te produkcję, która została wytworzona przy pomocy czynników produkcji pochodzących z tego sektora. Jest ona wynagrodzeniem (opłatą) czynników produkcji, które pochodzą z danego sektora.

ZUŻYCIE POŚREDNIE obejmuje wartość nakładów materiałowo pieniężnych poniesionych w trakcie trwania procesu wytwórczego w danym gospodarstwie. Nakłady te nazywane są zamiennie produkcją pośrednią. W zależności od przyjętej metody obliczeń, zużycie pośrednie może zawierać różne składniki nakładów, a tym samym przybierać różną wartość.

GUS opracował (w dostosowaniu do zasad Systemu Rachunków Narodowych "SNA") i stosuje miernik o nazwie zużycie pośrednie.

ZUŻYCIE POŚREDNIE obejmuje wartość zużytych na cele produkcyjne produktów rolnych pochodzących z własnej produkcji, a także z zakupu materiałów (łącznie z paliwami), energii, usług obcych (obróbka obca, usługi rolnicze, weterynaryjne, inseminacyjne i transportowe, naprawy bieżące, usługi telekomunikacyjne, prowizje płacone za usługi bankowe), koszty podróży służbowych (z wyjątkiem danych dla gospodarstw indywidualnych) oraz inne koszty (np. ubezpieczenia, dzierżawy i wynajmu). Wyceny zużytych w produkcji materiałów dokonuje się w średniorocznej cenie nabycia.

Rachunkowość rolnicza Unii Europejskiej - FADN

(Farm Accountancy Data Network) - schemat 3

Schemat obliczania dochodów:

WARTOŚĆ PRODUKCJI (wg cen rynkowych, WP= wartość sprzedaży + przyrost

wartości stada zwierząt, wartość zużycia produkcyjnego własnych

produktów + wartość konsumpcji własnych produktów + wartość

zapasów produktów własnych na koniec roku - wartość produktów

własnych na początek roku - wartość zakupionych zwierząt)

- minus zużycie pośrednie

WARTOŚĆ DODANA BRUTTO (WG CEN RYNKOWYCH)

+ plus bieżące dopłaty do produkcji kosztów (subwencje związane

z produkcją)

- minus podatki i opłaty związane z produkcją

WARTOŚĆ DODANA BRUTTO (wg kosztów czynników produkcji)

- minus amortyzacja

WARTOŚĆ DODANA NETTO (wg kosztów czynników produkcji)

+ plus dopłaty do inwestycji

- minus koszt zewnętrznych czynników wytwórczych (koszt pracy najemnej,

odsetki od kredytów i pożyczek, czynsze dzierżawne)

DOCHÓD ROLNICZY RODZINY (dochód rodzinnego gospodarstwa rolnego)

KATEGORIE DOCHODOWE SPÓŁDZIELNI PRODUKCYJNYCH

wartość produkcji

+ dochody nadzwyczajne (odszkodowania, dotacje)

- koszty (z wyjątkiem opłaty robocizny własnej, tj. członków RSP i członków ich rodzin -

tak jak w gospodarstwach indywidualnych)

- obciążenie finansowe jednostki

- straty nadzwyczajne (np. gradobicie)

= DOCHÓD OGÓLNY

DOCHÓD OGÓLNY

odpis na fundusze statutowe odpisy na wkłady pieniężne,

które zwiększają udziały członkowskie

Uwaga: Opłata za prace własną spółdzielców nie jest wliczana do kosztów - jest elementem dochodu!!!

Forma podziału

EKONOMIKA GOSPODARKI ŻYWNOŚCIOWEJ II rok

MIERNIKI EFEKTÓW EKONOMICZNYCH PRODUKCJI ROLNICZEJ EGŻ

4

5

w środkach obrotowych

w środkach trwałych

fundusz osobowy

(charakter akumulacji)

socjalny

inne - zatwierdzane

przez walne zgromadzenie

mieszkaniowy

Dochód podzielny

Dochód do podziału

ew. rezerwa na stabilizację dochodu

(przy dużej inflacji nie ma)

Podział wg dniówek

obrachunkowych (ilość pracy)

Premie i nagrody

(limitowany % dochodu do podziału)

Opłata podstawowa

---