BUDŻET PAŃSTWA I DANINY PUBLICZNE

Budżet państwa

plan wydatków i dochodów w roku kalendarzowym. Określany jest w corocznej ustawie budżetowej. W pierwszych artykułach znajdują się wartości odzwierciedlające wydatki i dochody.

Przewaga wydatków nad dochodami jest nazywana deficytem budżetowym. Natomiast przewaga dochodów nad wydatkami nadwyżką budżetową.

Obecne dochody Polski: 280 mld zł

Obecne wydatki Polski: 315 mld zł

deficyt budżetowy - zgodnie z kryteriami konwergencji (zbieżności finansowej) nie powinien przekraczać 3% PKB.

Od deficytu należy odróżnić dług publiczny państwa (rządu). Stanowi on ogólne zadłużenie państwa. W Polsce dług ten nie może przekraczać 3/5 PKB - 60%. Jest to norma konstytucyjna. Dług publiczny jest tworzony w dużym stopniu przez powtarzające się deficyty budżetowe

Deficyt budżetowy Polski: 35 mld zł

Dług publiczny: ≈800 mld zł

danina publiczna

to, co płaci każdy z nas na rzecz wspólnego budżetu (państwa czy lokalnego).

Najważniejszą daniną publiczną są podatki. Historycznie ważną daniną jest cło. Podatek VAT i podatek akcyzowy!

Kolejnymi daninami publicznymi są składki (ubezpieczeniowe, społeczne, zdrowotne) - nazywane też paparapodatkami, podatkami ukrytymi.

STRUKTURA DOCHODÓW BUDŻETOWYCH

definiuje, jakiego rodzaju daniny publiczne tworzą budżet państwa każdego roku

Lp.	Podatek	% całości wpływów budżetowych	kwota
1.	VAT	ok. 40%	112 mld zł
2.	akcyzowy	ok. 23%	67 mld zł
3.	PIT	ok. 21%	58,8 mld zł *
4.	CIT	ok. 8%	22,4 mld zł *
5.	od gier hazardowych	ok. 0,7%	1,9 mld zł
SUMA:		92,7%	262,3 mld zł

* jest to wartość, jaka pozostaje w budżecie państwa po przesunięciu części wpływów budżetowych do jednostek samorządu terytorialnego.

4 podatki tworzą 92,7% budżetu państwa. Pozostałe należności to tzw. niepodatkowe wpływy budżetowe, np. cła, nie przekraczają one 1%.

W Polsce wpływy z ceł pozostają na poziomie 25%, tak jak w innych państwach UE. 75% zasila budżet UE, tworząc jej dochód własny.

LEGENDA

P - PRODUCENT

H - HURTOWNIK

D - DETALIŚCI

K - KONSUMENCI

US - URZĄD SKARBOWY

BP - BUDŻET PAŃSTWA

100 - wartość wyprodukowanego towaru

VAT: podatek przerzucalny, konsumpcyjny, pośredni, wielofazowy, powszechny

Podatek VAT ma charakter centralny - wszystko, co jest związane z VATem wpływa w całości do budżetu państwa.

FUNKCJA STYMULACYJNA BUDŻETU

Państwo rezygnuje z części dochodów wynikających z danin publicznych na rzecz rozwoju wybranej dziedziny gospodarki. Ta rezygnacja przejawia się np. w zastosowaniu ulg lub zwolnień podatkowych, tak żeby ukierunkować społeczeństwo na inwestycje i popyt w konkretnym obszarze. Np. 25 lat temu mała podaż budownictwa rodzinnego stanowiła problem społeczny. Państwo zrezygnowało z częściowego opodatkowania materiałów budowlanych. Materiały budowlane obciążono 7% podatkiem (podczas gdy powszechny wynosił 22%).

Polityka monetarna (E!)

stanowi część polityki fiskalnej w państwie. Jest realizowana przez Bank Centralny (Rada Polityki Pieniężnej). Także w strefie euro politykę pieniężną prowadzi europejski bank centralny. Wszędzie obowiązują te same zasady.

Polityka monetarna restrykcyjna (antyinflacyjna)	Polityka monetarna ekspansywna
Za wysoka inflacja, za dużo pieniędzy na rynku.	Za niska inflacja, za mało pieniędzy na rynku.
Ograniczanie poziomu pieniądza na rynku.	Zwiększenie poziomu pieniądza na rynku
Bank centralny sprzedaje papiery wartościowe , a pieniądze wpływają do banków.	Skup papierów wartościowych. Przepływ pieniądza z banku na rynek.
Trzeba podnieść stopę procentową.	Obniżenie stopy procentowej
Podniesienie rezerw obowiązkowych	Obniżenie poziomu rezerw obowiązkowych

Podstawowym celem Banku Centralnego jest dbałość o stabilizację cen - blokowanie inflacji.

Bank Centralny wspiera politykę gospodarczą rządu, pod warunkiem, że inflacja jest stabilna.

kurs waluty to wypadkowa popytu i podaży na daną walutę.

Wpływ na relację popytu i podaży pieniądza

1. Banki komercyjne (43%)

2. Instytucje finansowe niebankowe (40%), np. towarzystwa ubezpieczeniowe

3. Banki centralne (14%)

4. Drobni inwestorzy (3%) (operujący milionami)

Inflacja

ogólny wzrost cen, oparty o wskaźnik CPI

CPI - Consumer Price Index (Wskaźnik cen konsumenta)

koszyk kilku tysięcy dóbr, pogrupowanych rodzajowo

żywność 24%

utrzymanie mieszkania 20%

transport

turystyka/rekreacja

ochrona zdrowia

edukacja

Pożądana inflacja: 2,5%

wysoka: 5%

groźna: kilkadziesiąt, w skali roku

galopująca: kilkadziesiąt, w skali miesiąca

Podstawowe przyczyny inflacji:

• zaimportowanie. W szczególności, jeśli mamy do czynienia ze wzrostem cen surowców

• naciski rządu na Bank Centralny

• niestabilna sytuacja gospodarcza w kraju

Skutki inflacji

• spadek wartości pieniądza

• spadek siły nabywczej

• konsumenci kupują tańsze zamienniki

• drenaż podatkowy

• każdy towar jest droższy

• wyższe opodatkowanie.

100zł+23=123zł +10*23% = 135,3zł

11,5 zł

2,3 zł

23 zł

135,3+(50*23%) = 196,8 zł

BP

US

US

K

D

H

P

schemat obrotu gospodarczego

4-9%

---