KULTURA W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH Kultura - to przede wszystkim, system wartości, przekonań uznawanych przez grupy społeczne zamieszkujące określone terytorium i wpływające na percepcję otaczającego ich świata, implikujące poczucie tożsamości i określony wzorzec ocen. Koncepcja kultury jest elementem debaty w stosunkach międzynarodowych, dotyczącej tego, w jaki sposób wartości kulturowe wpływają na stosunki międzynarodowe i na wzajemne postrzeganie państw różniących się między sobą nie tylko poziomem rozwoju gospodarczego, systemem politycznym, ale również kulturą czy szerzej rozumianą cywilizacją. Kulturę w stosunkach międzynarodowych można traktować zarówno jako zmien­ną niezależną jak i zależną. Jako zmienna niezależna kultura rozumiana jest w sposób przedmiotowy. To kultura determinuje politykę, wpływa na nasz rozwój, kreuje zacho­wania i naszą percepcję świata. Kultura jest wówczas zmienną wyjaśniającą. Zarazem jednak kultura może być również zmienną zależną. Istotne są wówczas działania państwa, zarówno na poziomie wewnętrznym jak i międzynarodowym, które poprzez odpowied­nie regulacje może albo minimalizować przeszkody na drodze do porozumienia się czy współpracy, albo też je tworzyć.

UWARUNKOWANIA MIĘDZYNARODOWEJ WSPÓŁPRACY KULTURALNEJ Możemy wyróżnić uwarunkowania o charakterze obiektywnym, subiektywnym, we­wnętrzne i zewnętrzne. Uwarunkowania o charakterze obiektywnym to: przede wszystkim procesy demokratyzacyjne - demokratyzacja ta dotyczy samej kultury, jej umasowienia. Brak jest jasnego podziału na sztuki elitarne i dla ludu. postęp naukowo-technologiczny - szczególnie rozwój telewizji satelitarnej i internetu. Dzięki tym mediom mamy właściwie nieograniczony dostęp do szerokiej oferty kulturalnej. One również sta­nowią istotne źródła zmian społecznych i przyczyniają się do dyfuzji kulturalnej w skali globalnej. Nie ma już dziś właściwie kultur niedostępnych. rozwój ekonomiczny - wymiana i współpraca kulturalna wymaga nakładów finansowych na reklamę danego dzieła, na promowanie kultury, na infrastrukturę - hotele, drogi, baza restauracyjna. Rozwój ekonomiczny gwarantuje również czas wolny jako niezbędny czynnik potrzebny do konsumpcji kultury. 2. Uwarunkowania o charakterze subiektywnym to: atrakcyjność, oryginal­ność kultury oraz zasoby dóbr kultury, które można zaproponować i które mogą być elementem wymiany. dynamika życia kulturalnego, po­trzeby kulturalne społeczeństw oraz tradycja związków z innymi kulturami. 3. Uwarunkowania wewnętrzne to: przede wszystkim forma rządzenia, plu­ralizm światopoglądowy i respektowanie potrzeb społecznych. Uwarunkowania zewnętrzne: obejmują współpracę polityczną i ekonomiczną oraz integrację regionalną. System pluralistycz­ny gwarantuje nam możliwość wyboru i korzystania z różnych propozycji kulturalnych. Po­dobny poziom ekonomiczny państw sprzyja współpracy kulturalnej, a dysproporcje wpływają na asymetryczną wymianę dóbr.

PODMIOTY MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW KULTURANYCH Ponieważ podstawowymi podmiotami stosunków międzynarodowych pozostają państwa, to one stanowią główną kategorię podmiotów międzynarodowych stosunków kulturalnych. Ponadto podmiotami międzynarodowych stosunków kulturalnych są organizacje międzynarodowe - międzyrządowe i pozarządowe. Podmioty międzynarodowych stosunków kulturalnych to: Państwa Międzyrządowe organizacje międzynarodowe ( np. Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury - UNESCO, Rada Europy, Unia Europejska) Pozarządowe organizacje międzynarodowe ( np. Międzynarodowe Stowarzyszenie Krytyków Sztuki, Międzynarodowy Instytut Teatralny)

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE W MIĘDZYNARODOWEJ WSPÓŁPRACY KULTURALNEJ Wśród organizacji pozarządowych (INGOs) najliczniejszą grupę stanowią organizacje zajmujące się zagadnieniami kultury, techniki i nauki. Wpływ mają na to przede wszystkim następujące czynniki: długa tradycja istnienia tego typu organi­zacji; wzrost znaczenia kultury, tożsamości kulturowej i komunikacji międzykulturowej w warunkach globalizacji i „kurczenia się" świata; specyfika przedmiotu ich działań — zjawiska kulturowe, współczesna technika i świat nauki są ze sobą nierozerwalnie zwią­zane i wywierają głęboki na­cisk na oblicze i funkcjonowanie globalnego/lokalnego środowiska życia człowieka. Organizacje pozarządowe bardzo często posiadają status konsultacyjny przy organizacjach międzynarodowych o charakterze międzypaństwowym, przyznający im większe lub mniejsze uprawnienia przy współdecydowaniu w sprawach dotyczących zakresu ich działalności. Najszerzej rozbudowany system tego typu istnieje w Organizacji Narodów Zjednoczo­nych i jej organizacjach wyspecjalizowanych. W tym przypadku organizacje pozarządo­we, działające w sferze kultury, posiadać mogą status konsultacyjny przy UNESCO. Do głównych zadań organizacji pozrządowych działających w sferze kultury należy: pogłębianie współpracy między kręgami kulturowymi; współpraca w zakresie muzyki; upowszechnianie znajomości języków obcych i literatury; współpraca w zakresie teatru; pogłębianie wiedzy historycznej i dbałość o przeszłość; współpraca między bibliotekami. Do tego typu organizacji zaliczamy np. Międzynarodowe Stowarzyszenie Krytyków Sztuki czy Międzynarodowy Instytut Teatralny. Przykładem organizacji skupiającej się na współpracy naukowej jest Międzynarodowe Stowarzyszenie Nauk Politycznych (IP-SA — International Political Science Associatiori).

RADA EUROPY W MIĘDZYNARODOWEJ WSPÓŁPRACY KULTURALNEJ - RAMY PRAWNE - Przyjęte w ramach Rady Europy umowy międzynarodowe można podzielić na trzy grupy: PIERWSZA - dotyczy wspólnych działań na rzecz zachowania europejskiej substancji kulturowo-cywilizacyjnej i obejmuje: Konwencję o ochronie dziedzictwa architektonicznego Europy, Europejską Konwencję o ochronie dziedzictwa archeologicznego, Europejską Konwencję o ochronie dziedzictwa audiowizualnego. DRUGA - dotyczy ochrony jej zróżnicowania w obszarze wartości niematerialnych i obejmuje: Konwencję Ra­mową o ochronie mniejszości narodowych, Europejską Kartę Języków Regional­nych lub Mniejszościowych. TRZECIA - dotyczy niekomercyjnej współpracy i wymiany kulturalnej i obejmuje: Europejską Konwencję Kulturalną, Euro­pejską Konwencję o koprodukcji filmowej, Europejską Konwencję o telewizji ponadgranicznej, Europejską Konwencję o przestępstwach przeciwko własności kulturalnej.

RADA EUROPY W MIĘDZYNARODOWEJ WSPÓŁPRACY KULTURALNEJ - Konwencja o ochronie dziedzictwa archeologicznego - Przyjęta w ramach Rady Europy w Londynie 6 maja 1969 r., a nstępnie zrewidowana w La Valletcie 16 stycznia 1992 r. Konwencja: Definiuje dziedzictwo archeologiczne, Zabezpiecza system prawny służący identyfikacji i ochronie tego dziedzictwa, Zobowiązuje strony do zintegrowanej konserwacji i finansowania badań, Zobowiązuje do kształtowania świadomości publicznej w tej dziedzinie, Podkreśla odpowiedzialność państw za ochronę dziedzictwa archeologicznego, Zobowiązuje strony do ułatwiania międzynarodowej wymiany przedmiotów dziedzictwa archeologicznego dla profesjonalnych celów naukowych, Zobowiązuje strony do wymiany informacji o odbywających się badaniach i organizowania międzynarodowych programów badawczych, Określa metody zapobiegania niedozwolonemu obiegowi obiektów pochodzących z wykopalisk.

RADA EUROPY W MIĘDZYNARODOWEJ WSPÓŁPRACY KULTURALNEJ - Konwencja o ochronie dziedzictwa architektonicznego Europy - Przyjęta w ramach Rady Europy w Grenadzie 3 października 1985 r. Konwencja: Definiuje chronione dziedzictwo architektoniczne, Zobowiązuje strony do jego inwentaryzacji, Zobowiązuje strony do prawnych i finansowych gwarancji bezpieczeństwa przetrwania dziedzictwa architektonicznego, Zobowiązuje strony do prowadzenia polityki ochrony i rozwijania społecznej świadomości jego znaczenia, Przewiduje wymianę informacji na temat prac konserwatorskich, polityki ochrony, Zobowiązuje strony do zapewnienia, w razie konieczności, pomocy technicznej w postaci wymiany doświadczeń i specjalistów oraz współpracy w szkoleniu specjalistów związanych z konserwacją.

RADA EUROPY W MIĘDZYNARODOWEJ WSPÓŁPRACY KULTURALNEJ - Europejska konwencja kulturalna - Przyjęta w ramach Rady Europy i podpisana w Paryżu 19 grudnia 1954 r., stanowi - mimo skromnych rozmiarów, ogólnikowości sformułowań - element wyjściowy dla wszystkich innych regulacji prawnych w tej dziedzinie. Konwencja: Uznaje, że dla osiągnięcia statutowych celów Rady Europy pożądane jest nie tylko zawieranie dwustronnych umów kulturalnych pomiędzy jej członkami, ale również prowadzenie polityki wspólnych działań, mających służyć ochronie i popieraniu rozwoju kultury europejskiej, Za swój cel przyjmuje upowszechnianie wśród obywateli krajów członkowskich Rady Europy i innych państw europejskich, które zechcą przystąpić do umowy, studiów nad językami, historią i cywilizacją innych narodów oraz cywilizacją wspólną dla nich wszystkich, Obliguje strony do inicjatyw na rzecz ochrony i popierania rozwoju ich narodowego wkładu do wspólnego dziedzictwa kulturalnego Europy, do wzajemnych konsultacji w celu uzyskania zgodnych działań w zakresie popierania aktywności kulturalnej będącej przedmiotem ogólnoeuropejskiego zainteresowania, Zobowiązuje strony do ułatwiania ruchu i wymiany osób związanych z kulturą oraz przedmiotów o wartości kulturalnej, do uznania znajdujących się w ich dyspozycji obiektów o europejskiej wartości kulturalnej za integralną część wspólnego dziedzictwa Europy, zapewnienia im ochrony i właściwego dostępu.

RADA EUROPY W MIĘDZYNARODOWEJ WSPÓŁPRACY KULTURALNEJ - Europejska Konwencja o telewizji ponadgranicznej - Przyjęta w ramach Rady Europy 5 maja 1989 w Strasburgu. Konwencja: Ma zastosowanie do wszystkich usług programowych transmitowanych lub retransmitowanych za pośrednictwem kabla, nadajnika naziemnego lub satelity, jeśli mogą być one odbierane pośrednio lub bezpośrednio na terytorium innego państwa strony Konwencji, Potwierdza znaczenie transmisji telewizyjnych dla rozwoju kultury, Uznaje większy wybór usług kulturalnych i poszerzanie europejskiej twórczości audiowizualnej za czynnik powiększania dziedzictwa kulturalnego Europy, Określa obowiązki nadawcy, zapewnia prawo do odpowiedzi i prawo dostępu do wydarzeń budzących szczególne zainteresowanie publiczne, Zobowiązuje strony tam, gdzie to jest wykonalne, do zarezerwowania przez nadawców większości czasu emisyjnego dla dzieł europejskich.

---