Bankowość to przedmiot interdyscyplinarny. Podstawowe typy klientów to: gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa. Czynniki wytwórcze to: praca,kapitał, ziemia, przedsiębiorczość.
J.B. SAY: „Podaż sama stwarza na siebie popyt” -prawo rynku. Jest to koncepcja ruchu okręznego: produkcja -dochód -wydatki. Działa ona na wszystkich rynkach (na pełnych obrotach, zpełnym wykorzystaniem czynników.
Klasycy-Popyt kreuje podaż! Zakładano, ze cały dochód jest wydatkowany na konsumpcję. Część jest jednak oszczędzana- mówi Keynes. Oszczędności docierają do systemu bankowego, a on do przedsiębiorstwa i powstają wydatki inwestycyjne. Część produkcji jest skierowana do gosp. dom. Nie cała produkcja jest przekazywana do gosp. dom., ale przed-a będą między sobą zakupywać dobra inwestycyjne. Warunkiem podtrzymania równowagi Makroekonomicznej jest to iż wydatki podtrzymują popyt przy pomocy SB.Rok 1939 J.M. Keynes- skrytykował schemat klasyczny. Oszczędności zaczynają rosnąć, inwestycje maleją. Pod wpływem przyrostu inwestycji o 100 j, rośnie dochód o 100j, rosną oszczędności. W miarę upływu czasu efekt mnożnikowy jest coraz słabszy. Pojawia się nadprodukcja, madwyżka podaży o wielkość oszczędzania. Ubytek popytu w wyniku oszczędzania, poprzez system bankowy następują inwestycje.
Zastosowanie prawa popytu i podaży do syst. bankowego:
4 tezy prawa popytu i podaży: 1-W miarę wzrostu podaży danego dobra na rynku przy innych warunkach niezmiennych, cena danego dobra ma tendencję do spadku. 2-W miarę wzrostu popytu na dane dobro przy innych warun. niezmiennych cena danego dobra rośnie 3-W miarę wzrostu ceny danego dobra na rynku podaż danego dobra wzrasta 4-W miarę wzrostu ceny danego dobra na rynku popyt spada. Dopuszczamy możliwość, że podaż jest większa od popytu stąd, że cena tego dobra czyli stopa procentowa maleje. W miarę spadku ceny podaż ma tend. do spadku, a popyt, inwestycje mają tendencje do wzrostu. Gdy stopa procentowa wzrośnie, oszczędności rosną, a kredyty są drogie, nie opłaca się inwestować- czyli inwestycje maleją.
Oszczędzanie jest większe od inwestycji. Stopa procentowa maleje. Spadek ceny =spadkowi podaży, popyt wzrasta, mniej oszczędzania niż inwestycji. Jest dążenie do równowagi.
Działaln. Pasywna- przyjmowanie pieniędzy, prowadzenie rachunku. Dział. Aktywna- kredyty
Keynes- podział dochodu na wydatki i na oszczędności zależy trochę od stopy procentowej, ale ważniejszym determinantem jest wielkość osiąganego dochodu.
Keynes- w gospodarce inwestycje mają charakter autonomiczny (nie zależą od tego czy stopa idzie w górę czy w dół)
Klasycy- panem na rynku jest konsument (my decydujemy ile kupujemy czy oszczędzamy), przedsiębiorcy muszą się dostosować.
Keynes- przedsiębiorcy decydują, ustalają ile się w gosp. inwestuje. Stąd oszczędności muszą się dostosować do inwestycji, a nie odwrotnie.
Wielkością (równoważącą) dostosowującą oszczędności do inwestycji jest wielkość dochodu narodowego.
Keynes- nie ma gwarancji że gosp. wyst. na poziomie pełnego zatrudnienia zdolności wytwórczej.
Popyt (wydatki) kreują podaż, a jak produkujemy to zarabiamy. A jeśli rynek sam nie potrafi sobie poradzić to do modelu należy dołączyć PAŃSTWO, to nazywamy INTERWENCJONIZMEM PAŃSTWOWYM.
Klasyscy- stopa procentowa jest to mechanizm równoważący, stąd postulat jest wysuwany do państwa które ma działać tak, żeby zachować równowage budżetową.
Środki na pokrycie deficytu: -bony skarbowe (krótkoterminowe finansowanie 50 tygodni), -obligacje (finansują trwały deficyt budżetowy).
Keyns- zakwestionował, że stopa procentowa to instrument równoważenia.
Keyns- oszczędności dopasowują się do inwestycji
KLASYCY- st %, prawo popytu i podaży
KEYNES- alternatywą jest mechanizm mnożnika inwestycyjnego.
EWOLUCJA SYSTEMU BANKOWEGO rozpoczęła się już w latach 80tych. Państwo postrzegało gospodarke jako jedno wielkie przedsiebiorstwo, gdzie wszystko można zaplanować (co, kto, ile i gdzie ma wyprodukować). Decyzje wychodziły od Komisji Planowania: Biuro Polityczne. Rynek zastępowany był planowaniem realnym. Podmiotem gospodarczym było Państwo. System Bankowy był podporządkowany, był na usługac rządu, narzędziem w realizacji planu.
NBP nie był bankiem centralnym, był to bank komercyjny, a jego zadaniem było kredytowanie. Tak było do 1948 roku. Od tego roku model socjalizmu realnego wykazywał tendencje do monopolizowania usług bankowych. Znikały poszczególne banki. W latach 70 nastąpiło wchłonienie przez NBP banku PKO i pozostał bank PeKaO S.A., Bank Handlowy (działający jako pierwszy bank sp. akcyjna), Bank Gospodarki Żywnościowej (i Bankowość Spółdzielcza).
Apogeum systemu nakazowego (początek lat 80): -NBP=Bank kredytujący gospodarkę, -Bank Handlowy S.A. =obsługa operacji zagranicznych i bank branżowy dla central H.Z., -Bank Polska kasa Opieki S.A. =obsługa ludności w zakresie operacji walutowo- dewizowych, -BGŻ= centrala finansowo-organizacyjna dla 1550 banków spółdzielczych (nie ma ryzyka- nie ma upadłości).
Zapoczątkowanie reformy systemu bankowego (ustawa o NBP z 26.02.82r.): -uzależnienie NBP od Min. Finansów; -zwiększenie roli NBP w kształtowaniu polityki pieniężnej; -stworzenie możliwości prawnych organizowania banków w formie spółek akcyjnych, również z udziałem kapitału zagranicznego; -dyspozycja ustawowa wydzielania w ciągu 2 lat PKO ze struktur NBP; -1986r. Utworzenie Banku Rozwoju Eksportu S.A. z udziałem MWGzZ, NBP, MF i central HZ; -1987r.wydzielenie ze struktury NBP PKO BP; -1988r.powstanie Łódzkiego Banku Rozwoju S.A. m.in. z udziałem prywatnych akcjonarjuszy.
Rządowy projekt reformy-11.04.1988r.-miał na celu przebudowę organizacji i funkcjonowania NBP i utworzenie sieci banków kredytowych, -pełna swoboda wyboru banku przez klienta z prawem do kształtowania stosunków między bankiem a klientem na zasadach umownych; -liberalizacja warunków wejścia do sektora bankowego nowych podmiotów,
Wyodrębnienie banków komercyjnych ze strukt. NBP: -z 430 oddz. NBP powstało 9 banków komerc., zostały one skomercjalizowane (S.A.), zostały sprywatyzowane, i osiągnęly char. Regionalny .Rozpoczęły dział.z dniem 01.01.88r. (jako b.komerc.) .Wydzielone placówki przęjeły wszystkie aktywa, pasywa ,jak i zobowiązania. Podział ten był nie sprawiedliwy.
Etapy ewolucji syst. bankowego: -dekomercjalizacja NBP, -Komercjalizacja potrzebna do sprywatyzowania tych banków, -sanacja (restrukturyzacja) b.komercyjnych z wyłącz. WBK i Banku Śląskiego. B.Komercyjne zostały wyposażone w tzw. Obligacje restrukturyzacyjne. Potraktowane zostały jako darowizna, dzięki czemu wzmocniły fundusze własne poszcz. banków. Następnie prywatyzacja sektora bankowego i przejmowanie kontroli nad syst.bank. przez kapitał zagr. Pochodzący z USA(1,2mld zł.), Niemcy(1,1), Holandia(585 mln.zł), Francja, Austria, Irlandia. Na koniec września 2000r. kap. Ten wynosił 4,5 mld.zł., Konsolidacja Systemu bankowego. Największe banki na koniec 09.2000r. a)b.z przewagą kap.państw.: -Bank Gospodarstwa Krajowego, -PKO BP S.A., -B.Gospod. Żywnościowej S.A., b)spółki pośrednio kontr. Przez skarb państwa: -Bank Pocztowy S.A., -Bank Ochrony Środowiska S.A., c)b.z przew. Kap. Polskiego- prywtnego: -B. Współpracy Europejskiej S.A., Bank Częstochowa S.A., Invest Bank S.A.,
POLITYKA PIENIĘŻNA BANKU CENTRAL. Oddziaływanie banku centralnego na banki komercyjne odbywa się na dwa sposoby: poprzez politykę pieniężną i ostrożnościową. Istota oddziaływania na b. Komercyjne polega na tym, iż bank centralny stosuje jednolite sposoby tego oddziaływania. Lecz są trzy wyjątki gdy B.Centralny indywidualizuje swoje działania: przy powołaniu banku, w trakcie ryzyka utraty płynności banku i przy „zniknięciu banku ze sceny” Bank centralny wtedy zgłasza wniosek o upadłość b.komercyjnego. Poprzez politykę pienięzną nastepuje regulacja wzrostu gospodarczego oraz kontrola inflacji. Gdy rośnie strumień realnych dóbr i usług oraz ceny, to potrzebne są dodatkowe pieniądze pochodzące z systemu bankowego. Banki komercyjne wprowadzają nowe pieniądze do obiegu poprzez systemy kredytujące dla jednostek spoza systemu finansowego. Pieniądzem jest gotówka i depozyty bieżące.
Podaż Pieniądza jest to ilość posiadanego p. gotówkowego przez podmioty niefinansowe i depozyty bieżące na rynku. Banki komercyjne udzielając kredytu kreują pieniądz.Czynnikiem ograniczającym zdolność do kreacji kredytów przez b.komerc. jest stan posiadania gotówki i środków przechowywanych przez banki komercyjne w b.centralnym. Jest pewna relacja pomiędzy tym, ile banki posiadają zobowiązań w stosunku do kapitałów nie finansowych a wielkością środków złożonych w b.centr..
Ta relacja to tzw. Rezerwa obowiązkowa. ( Gotówka + Depozyty w b.centr./zobowiązania wobec podm. niefinansowych = r. r-współczynnik rezerwy obowiązkowej, określany przez bank centralny.) Współczynnik r jest instrumentem wykorzystywanym przez bank centralny do oddziaływania zdolnościami kredytowania przez banki komercyjne. W polskim systemie bankowym mamy cztery wspólczynniki rezerwy obowiązkowej w stosunku od: -depozytów na żądanie, dep. Terminowych, dep. Na żądanie w walutach obcych, dep. Term.w walutach obcych.
Ich wielkość określa bank centralny. Obecnie wszystkie wynoszą po 5%. Zależą przede wszystkim od polityki pieniężnej banku.
5% depozytów należy przechowywać w formie płynnej w postaci środków na rachunku bankowym w banku centralnym lub w gotówce w kasie. Tego 5% depozytu nie wolno ruszać! Zwiększając współczynnik rezerwy obowiązkowej zmniejsza się ilość pieniądza na rynku.
Następnym instrumentem stos.przez NBP do manipulowania pieniądzem jest polityka otwartego rynku. Jest tp polityka interwencyjnych zakupów bądż sprzedaży papierów wart, przez bank centralny w relacji z b.komercyjnymi.
Kolejny instrument to polityka refinansowania b.komercynych. To pol.udzielania przez bank centralny bankom komercyjnym kredytów (pol.pasywna -inicjatywa banków komercyjnych, one muszą wyrażać chęć zaciągnięcia kredytu).
Rodzaje kredytów, jakie udziela b. Centr -b.komercyjnym: -kr.redyskont.- polega on na skupie zdyskontowanych wcześniej przez bank kom.weksli handl, przedstawionych do wykupu przez klientów b.komercyj. Weksel handlowy- wyst.w f.płatniczej. Bank komercyjny redyskontując weksel zwiększa podaż pieniądza na rynku. Kr.lombardowy- pod zastaw papierów wart. (b.skarbowych i obl.Skar. Państwa). Jeżeli stopa tego kredytu spada- to opłaca się zaciągać taki kredyt. Zwiększa się płynność i podaż pieniądza.
Kr.refinansowy - wystepuje w sytuacjach „choroby banku”, ma charakter wspomagania banków komercyjnych. Kredyt redysk.i lombard. Wyznaczają podstawowe stopy banku centralnego.
OGÓLNA CHAR. INST. NADZOR. W POL. SYS. BANKOWYM. Obszary ryzyka bankowego: -jakość aktywów(złe =kredyty zagrozone brakiem spłaty), -koncentracja ryzyka, -utrata płynności, -zmienność stóp proc.(niskie stopy, ryzyko dla banku odsetkowe), -zmiany kursu walutowego, -zmienność otoczenia gospodarczego, -działania przestępcze(np.: wyłudzanie kred.), -złe zarządzanie (administracyjne), -efekt domina (ryzyko rozprzestrz. się braku zauf. do instyt. bankowych), -utrata zaufania do instyt. bankowych.
Instytucje nadzorcze syst. bank. -prawne normy ostrożn. (Ustawa: prawo bankowe), -państwowy nadzór bank. (komisje Nadzoru Bankowego), -nadzór właścic., -kontrola wewn.( wymuszona Pr. Bankowym), -Bankowy Fundusz gwarancyjny (ma prawo bezpośr. Kontroli Banków korzystających z jego wsparcia), -audytorzy( do zewn.publikacji), -wyspecj. przedsiębiorstwa zajmujące się przyznawaniem ocen bankom.
Cele nadzoru bankowego- -zapewnienie bezp. srodków pień. gromadzonych na rach. bankowych, -zapewnienie zgodności działania banków z przepisami szeroko pojmow. prawa bankowego.
Funkcje nadz. bankowego -licencyjne( czysty kapitał, czyści ludzie, 5 mln EURO), -regulacyjne( kreowanie przepisów dot. norm działania banków komerc.), -kontrolna (wykonywana poprzez analizę oraz poprzeż inspekcję na miejscu), -dyscyplinarna (bank centralny może upomnieć, złożyć donos do Rady Nadzorczej).
Regujacje Ostrożnościowe -1)Normy ostrożnościowe: -adekwatność kapitałowa, -ograniczenia inwestycyjne, -powiązania z grupami uprzywilejowanymi, -rezerwy celowe, -normy płynności, dopuszczalnego ryzyka kursowego. 2)Standardy techniczne: -stand. Rachunkowości, -obow. Badania sprawozdania finansowego, -obow. publikowania sprawozdania, -standardy rozliczeń płatniczych, -technologia kart płatniczych. 3)Ochrona konsumenta: -zasady zawierania umów, -zas. uczciwej reklamy, -dostep do informacji.
WSPÓŁCZYNNIK WYPŁAC. JAKO PODST. NORMA OSTROŻ. BANKÓW KOMERC. -Norma ta i obowiązek jej przestrzeganiazapisane są w ustawie. Współczynnik wypłacalności= to norma, adekwatność kapitałowa. Ustawowo został eślony na poziomie ok. 8% dla banków stabilnych, natomiast dla banków nowopowst. =12%.
ADEKWATNOŚĆ- fundusze banku, kapitał ma być odpowiedni do wielkości rynkowych, jakie biorą na siebie w działaniach operacji bankowych. Im większe ryzyko tym większe kapitały. Najprostsza norma adekwatności kapitałowej to norma udziału funduszy własnych banku w sumie bilansowej banku. (AD.Kap= Fundusze wł. Banku/ Suma bilansowa banku (ok. 10%). Współcz. Wypł.= Fundusze własne netto/Aktywa i zob. pozabilan.; ważone odpowiednimi wagami ryzyka ( ok.8%). Każdy bank co miesiąc musi mierzyć ryzyko i fundusze i zdawać z wyników badania sprawozdanie NBP.
Składniki funduszy wł. Banku do wyliczenia współcz. Wypłacalności:
1)Podstawowe: a)- Kap.podst. (f.udziałowy). Z powstałej nadwyżki ceny rynkowej akcji ponad wart.nom. akcji, b) -kap. Zapasowy (f. Zasobowy-decydują o nim zgromadzone zyski przez akcjonarjuszy), c) Kap. Rezerwowy, d) F.ogólnego ryzyka (na ten f. Bank ma prawo tworzyć rezerwe traktowaną jako koszt uzyskania przychodów, ale odpis na rezerwę na to ryzyko ogólnie nie może być większy niż 1½ obsługi kredytu banku. 2)Pomniejszenie f.podst. a)Akcje własne posiadane przez bank (skup lub proces windykacji akcji), b)Wart. Niem. I Prawne, c)nie podzielony wynik lat ubiegłych, d)Strata na koniec mieś. Narastająco. 3)Fundusze uzupełniające: a)fundusz z aktualizacji wyceny majątku trwałego (następuje tylko z decyzji Min. Fin.; jest to dosłowne przesacowanie wartości majątku trwałego ze względu na szybko rosnącą, lub często zmieniającą się inflację), b)rezerwa na ryzyko i wydatki nie związane z działalnością podstawową banku, c)zob. podporządkowane (z uwzgl. okresu wymagalności): -długoterminowe (min. 5lat), -zobow. tych nie można wypowiedzieć przed term. wypłacalności, -składający depozyt składa też oświadczenie, iż w przyp. upadłości banku stawia się jako ostatni w kolejce do syndyka, -przyswoić to zobow. jako fundusz z błogosławieństwa i za zgodą Komisji Nadzoru Bankowego. Tego typu kredytobiorcami są przyszli inwestorzy strategiczni danego banku. 4)Inne fundusze: zmniejszenia o -brakującą kwotę rezerw celowych, -zaangażowanie kapitałowe w instytucjach finansowych, w akcje podmiotów finansowych, jeżeli wart. Tego zaangażowania przewyższa 10% fund. Własnych, kwoty zakwal. Jako zobowiązania podporządkowane w instytucjach finansowych zależnych i stowarzyszeniach.
RYZYKO Klienci wg. Ryzyka podzieleni zostali na -`I' grupę klasową; najbardziej godną zaufania. Są to: banki centr, rządy, parlamenty, bankowy fundusz gwarancyjny, NBP, Skarb Pań., wiarygodne giełdy pap.wart.;są one najmniej ryzykowne. -`II' :banki z siedzibą w grupie I, banki polskie, władze lokalne, regionalne, państwowe, wiarygodne jednostki z własnym budżetem jak również budżety powiatów i gmin. -`III' podmioty nie z II i III gr, czyli klienci.
PROCENTOWE WAGI RYZYKA -Waga ryzyka 0%: Kasa, Należnościod podmiotów klasy I, Należn. Od podatników klasy II (kwota pień. Przelana na rach.banku, gwarancjami, poręczeniami udzielonymi przez podmiot klasy I, dłużnymi pap. Wartościowymi, których emitentem był podmiot kl. I,.
20% -należności od podmiotów klasy I w części nie objętej wagą ryzyka 0%, należn. Od podm. gr. III w częsci nie objętej wagą ryzyka, 0% i 20% ale zabezpieczonej gwarancjami lub pap. Wart. Podmiotów klasy II, dłużne pap.wart. podmiotów klasy II.
50% -nal. Podmiotów kl.III w części nie objętej wagami ryzyka 0% i 20% ale zab. Hipoteką ustanowioną na nieruchomości, którą dłużnik zamieszkuje albo oddał w najem, Poręczeń o char. Rozrachunkowym,
100% -nal.nie objęte wagami ryz 0,20,50%, pozostałe pap.wart., udziały i inne składniki funduszy własnych innych podm. nie pomniejszające funduszy własnych banku, pozostałe aktywa nie pomniejszające wart.f. własnych banku.
Gdy spada współczynnik należy zwiększać fundusze, wtedy akcjonariusze wpłacają środki na konta fundacji własnych.
ZASADY TWORZENIA REZERW CELOWYCH NA RYZYKO KREDYTOWE Ryzyko kredytowe to podstawowe ryzyko banku. Bank tworzy rezerwy np.: tzw. Celowe: na zobowiązania i należności pozabilansowe o charakterze finansowym i gwarancyjnym wg zasad opisanych w Komisji Nadzoru Bankowego. (Finansowa- umowy kredytowe bez skutku bilansowego), Pozostałe Aktywa wgogólnych zasad rachunkowości. Rezerwy na należn. Pozabilansowe tworzy się generalnie w sytuacjach pojawiającego się ryzyka związanego z konkretnym aktywem. Wyjątek stanowią kredyty konsumpcyjne dla osób prywatnych (z wyłączeniem kredytów mieszkaniowych). W celu ujawnienia ciążącego na należnościach ryzyka bank zobow.jest przynajmniej raz na kwartał (na ostatni dzień miesiąca kończącego kwartał) dokonać przeglądu portfela kredytowego pod kątem klasyfikacji kredytów do grup ryzyka. Wyodrębniamy n-ce grupy ryzyka: należności: normalne, pod obserwacją, poniżej standardu, wątpliwe, stracone. Klasyfikacji dokonuje się z uwzględnieniem dwóch kryteriów: -terminowości spłat rat i odsetek, sytuacji ekonomiczno- finansowych dłużnika.
W odniesieniu do nal. od Skarbu Państwa oraz kredytów konsumpcyjnych i gotówkowych dla osób prywatnych oraz kredytów dla osób prywatnych związanych z kartami płatniczymi stosuje się wyłącznie kryterium terminowości spłat rat i odsetek. Podstawę naliczenia rezerwy stanowi kwota należności (bez odsetek) pomniejszona o wart. niektórych przyjętych zabezpieczeń.
Najważniejsze ZABEZPIECZENIA, których wartości pomniejszają podstawę tworzenia rezerw to: Gwarancje i poręczenia Skarbu Państwa, NBP, fund. Gwarancyjnych, poręczenia sądu, banku centralnego lub innego banku o dobrej kondycji finansowej krajów OECD, przeniesienie na bank własności rzeczy ruchomej lub prawa do własności pap.wart.
Rezerwy celowe tworzone są w n-cych wysokościach: -w zakresie kredytów konsumpcyjnych udzielonych osobom pryw. nie zakwalifikowanych do kat. poniżej standardowych, możliwych lub straconych, jeżeli kredytobiorca zalega ze spłatą raty bądż odsetek dłużej niż miesiąc w stosunku do terminu zawartego w umowie, ale krócej niż trzy miesiące to kredyt klasyfikuje się jako kredyt poniżej standardu (rezerwa ok. 50%).
Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl