Przyczyny uzależnień

W tym wieku (13-14 lat) życie uczuciowe młodego człowieka ulega zabarwieniu erotycznemu; budzi się zainteresowanie sprawami własnego ciała, które w tym okresie bardzo się zmienia. Debesse mówi o dwóch seriach zjawisk związanych z dojrzewaniem biologicznym: gwałtownym rozwoju wzrostu i wagi oraz pojawieniu się drugorzędnych cech płciowych, będących oznaką dojrzałości płciowej. Owa dojrzałość wpływa w zasadniczy sposób na zachowanie. Pojawienie się instynktu płciowego, a także samodzielności myślenia, zderza się z zespołem nawyków, reguł społecznych i moralnych, które hamują ów rozwój, przeciwstawiają się mu i kierują w inną stronę. Dochodzi do licznych konfliktów z otoczeniem i z samym sobą.

Młody człowiek ma trudności z opanowaniem bogactwa popędów i uczuć. Robi wszystko, aby odnaleźć własną tożsamość. Podejmuje różne role, namiętnie podziwia znanych piosenkarzy czy aktorów, przez których szuka własnego Ja, nie zawsze je odnajdując. Właśnie w tym okresie podejmuje próby eksperymentowania z różnymi środkami odurzającymi.

Osobowość naszego bohatera jest złożona z zapożyczeń, dlatego w domu może on grać rolę grzecznego synka, w otoczeniu kolegów zaś zachęcać do "małego szluga"; wobec dorosłych przejawia nadmierny krytycyzm. Tak więc rodzic przestaje być autorytetem, a on sam zaczyna wyrywać się z roli, jaka została mu narzucona w procesie socjalizacji w młodszym wieku. Odczuwa. potrzebę wykazania się, czego przejawem może być kupienie butelki piwa czy zapalenie papierosa. E. H. Erikson podkreśla, iż jest to czas sprzyjający przyjęciu tożsamości negatywnej.

W związku z silnymi zmianami fizycznymi i uczuciowymi młody człowiek przeżywa wiele zmian, których jest świadom. W pełni zdaje sobie sprawę, iż nie jest już dzieckiem, ale też i nie dorosłym. Ma poczucie pewnej nieciągłości egzystencjalnej i nieadekwatności społecznej. Przyjmuje więc typ tożsamości, który oferuje mu społeczeństwo, ponieważ sam nie ma do końca zwartego Ja. Ten typ tożsamości to zbiór tego, co społeczeństwo odrzuciło i czego nie akceptuje.

Sięganie więc po różne używki przez młodego człowieka nie oznacza, iż zidentyfikował się on z danym schematem. Często demonstracyjnie przejawia on pewne zachowania, ale jest to tylko zewnętrzna gra. W języku potocznym także spotykamy się ze stwierdzeniem "wyrośnie z tego". Erikson przestrzega jednak, iż tożsamość negatywna może stać się - paradoksalnie - jedynym wyjściem dla człowieka, sposobem, aby się zrealizował. Niemożliwość dostosowania się do wymogów społecznych, dzięki wyborowi tożsamości negatywnej, pozwala jednostce na dalszy rozwój osobisty.

Okazuje się więc, iż fakty rozwojowe uwypuklają znamienny rys wieku dorastania, tj. pojawienie się w centrum przeżyć dziecka problemu wartości. Wszystko, co się mówi o przeżyciach okresu dojrzewania - obok zachwiania hormonalno-uczuciowego - pozostaje pod znakiem wartości, celów, ukierunkowań, ideałów oraz dążenia do znalezienia wśród nich miejsca dla własnego Ja.

Nie zbadano do końca, co wpływa na rozwój zjawiska uzależnień. Zdaniem B. Woronowicza mamy tu do czynienia z czynnikami społecznymi, psychologicznymi i duchowymi nakładającymi się na podłoże biologiczne. Jest faktem niekwestionowanym, że na szybkość powstawania uzależnień istotny wpływ wywiera stopień dojrzałości organizmu, a w szczególności układu ośrodkowego.

Z badań wynika, że znaczącą rolę odgrywa tu wiek, np. pijąc intensywnie alkohol przed 20. rokiem życia, można się uzależnić już po kilku miesiącach. Biorąc pod uwagę czynniki biologiczne wpływające na rozwój uzależnień, stwierdzono, że uzależnienie może się rozwinąć na podłożu biochemicznym, tj. w drodze dziedziczenia. W ostatnich latach pojawiły się doniesienia naukowe będące relacjami z badań nad identyfikacją genów, które mogłyby być odpowiedzialne za występowanie predyspozycji do uzależnienia. Badania te łączą występowanie uzależnienia od alkoholu m.in. z genami zlokalizowanymi w chromosomie trzynastym, w chromosomie Y oraz z genem kodującym jeden z receptorów dampaminowych. Jednocześnie można spotkać badania, z których wynika, że u około 60% osób uzależnionych od substancji chemicznych nie stwierdzono w rodzinie przypadków uzależnienia.

Szukając czynników psychologicznych odpowiedzialnych za powstanie uzależnienia, Woronowicz podkreśla niedojrzałość emocjonalną. Osoby niedojrzałe mają znacznie więcej problemów z pokonywaniem różnych trudności niż inni. Często potrzebują do tego różnych "podpórek". Dla jednych będą to leki, dla innych alkohol. Do cech osobowości wpływających na uruchomienie koła uzależnień należą: nadmierna zależność, brak orientacji, kim się jest, poczucie wewnętrznej pustki, przeżywanie poczucia winy, mała odporność na frustracje, trudności w wyrażaniu uczuć, niska samoocena, problemy z autorytetami itp.

Szczególne znaczenie dla powstania uzależnienia od jakiegoś środka odurzającego ma środowisko rodzinne, które zalicza się do czynników społecznych. Na ogół sądzi się, że częstotliwość picia alkoholu czy palenia papierosów przez rodziców ma wpływ na częstotliwość stosowania tych używek przez dzieci. Rodzice są tu dla dzieci pewnym wzorem zachowania, który zostaje przyswojony przez dziecko i powielony w dorosłym życiu.

Ostatnimi czynnikami, o których wspomina B. Woronowicz, są czynniki duchowe. Zdaniem autora każde uzależnienie jest chorobą duchową, ponieważ w miarę jej rozwoju przedmiot uzależnienia staje się najważniejszą rzeczą w życiu człowieka, ośrodkiem szczególnej uwagi i obiektem emocji. Alkohol czy lek ma pomóc w opanowaniu lęku egzystencjalnego, zaspokojeniu potrzeb przyjaźni i ufności, znalezieniu sensu i wartości życia. Chwilowe poczucie siły jedności czy przyjaźni zanika z chwilą, kiedy środek przestaje działać; pojawia się wówczas jeszcze większe osamotnienie, od którego ucieczką jest kolejna porcja alkoholu, kolejna tabletka leku czy następny papieros.

W konkluzji chciałabym podkreślić, iż opisane czynniki mogą się przyczynić do powstania uzależnienia. Zainteresowanie środkami uzależniającymi przez młodzież kończącą szkołę podstawową nie jest natomiast równoznaczne z dostaniem się jednostki w tryby machiny uzależnienia. Jak starałam się przedstawić, wynika ono ze specyfiki okresu rozwojowego, jaki przechodzą młodzi ludzie w wieku 12-15 lat. Mam nadzieję, że przedstawiony bliżej kontekst psychologiczno-rozwojowy osoby w okresie wczesnej adolescencji pozwoli uświadomić czytelnikowi problem uzależnienia dzieci od środków odurzających i uwrażliwić go nań, a nade wszystko zrozumieć przyczyny sięgania po używki przez coraz to młodsze dzieci.

Uzależnienia (alkoholizm, narkomania, samobóstwa)

PODSTAWOWE POJĘCIA ZWIĄZANE Z UZALEŻNIENIEM Uzależnienie-to przymus brania środków naturalnych bądź syntetycznych, wywołujących skutki szkodliwe dla zdrowia -psychiczne- jednostka jest przeświadczona, że nie może funkcjonować beż danego środka -fizyczne- dany środek zostaje wbudowany w metabolizm organizmu(bez środka organizm nie może funkcjonować). Konsekwencją braku środka na poziomie metabolizmu jest objaw abstynencyjny -społeczne- dominuje wśród młodzieży; wiąże się z zażywaniem narkotyków w grupie. Działa tu czynnik środowiskowy: presja grupy, istnienie pewnej mody, więzi z inną osobą TEORIE ROZWOJU UZALEŻNIEŃ-koncepcje -medyczne- uzależnienie jest chorobą w sensie medycznym, zaś jego przyczyny tkwią we właściwościach przyjmowanego środka i organizmu osoby uzależnionej. Należy brać pod uwagę: efekty farmakologiczne działania środka i jego zdolność do wywoływania stanu euforii wraz z przykrymi objawami zespołu odstawienia; czynniki genetyczne; czynniki wzmacniające związane z warunkowaniem i agresją oraz czynniki fizjologiczne. -psychologiczne- uzależnienie stanowi przejaw zaburzeń jednostkowych gdzie przyjmowanie środków psychoaktywnych to zewnętrzny przejaw adaptacyjno-obronnych mechanizmów osobowości -pedagogiczne- wadliwy przebieg socjalizacji jednostki, czego podstawową przyczynę stanowią zaburzenia funkcjonowania środowiska rodzinnego, wadliwie funkcjonujący system szkolny oraz interakcje z osobami już uzależnionymi. -socjologiczne- wyodrębnianie czynników procesu uzależnienia związanych z funkcjonowaniem małych grup-czynniki mikrospołeczne, a także i głównie związanych z czynnikami o charakterze makrospołecznym. Uzależnienie jest konsekwencją przemian zachodzących we współczesnym życiu społecznym, zmian cywilizacyjnych KONSEKWENCJE UZALEŻNIEŃ -fizyczne- wpływ na zdrowie o charakterze 1)bezpośrednim(funkcjonowanie UN, oddechowego, trawiennego, krążenia) 2)pośrednim(poprzez niewłaściwą dietę, stany chorobowe związane z niektórymi nałogami) -psychologiczne- utrata zaufania do siebie i samokontroli, obniżona samoocena, utrata zainteresowania zwykłymi czynnościami i celami życiowymi, bowiem nałóg zaczyna być centralnym czynnikiem wzmacniającym -pedagogiczne- akcentuje się tu następstwa 1) rodzinne(destabilizacja życia rodzinnego, dysfunkcjonalność w sferze pełnionych ról, zadań i funkcji rodziny, źródło przemocy w rodzinie) 2)kryminologiczne(źródło przestępczości np. produkcja i handel narkotykami, czynnik wiktymizacji- osoby uzależnione bardziej narażone są na zachowania przestępcze wobec nich) -społeczne- straty pieniężne związane z utraconymi zarobkami, roztrwonionymi oszczędnościami, wydatkami na opiekę społeczną i nieskuteczne a często powtarzające się próby rehabilitacji, zniszczenie sensownych związków interpersonalnych; straty związane z przestępczością, utrata produktywności ludzkiej, rozszerzenie się innych patologii(rodzina, przemoc) FAZY UZALEŻNIENIA 1.Poznawanie stanu odurzenia- pierwsze kontakty ze środkiem odurzającym, dominują tu społeczne i psychologiczne motywy jego zażywania, bowiem sam środek nie stanowi jeszcze przedmiotu pożądania, pragnienia, gdyż pierwsze kontakty z narkotykiem wiążą się raczej z nieprzyjemnymi reakcjami organizmu i odczuciami 2.Stan odurzenia przyjemnością- sam kontakt ze środowiskiem uzależniającym staje się dla jednostki źródłem zaspokojenia określonych potrzeb, stąd motywy używania wiążą się już z przyjemnymi odczuciami, będącymi skutkiem wprowadzenia środka do organizmu. Następuje stopniowe uzależnienie się od środka i postępujący wzrost tolerancji na jego działanie, co staje się z kolei motywem dalszych eksperymentów i poszukiwań innych środków, często o silniejszym działaniu. 3.Stan odurzenia celem nadrzędnym- stan zaawansowanego uzależnienia, co wiąże się z tym, iż używanie środka toksycznego staje się nadrzędnym celem, którego realizacji podporządkowane są wszelkie działania. Istniejące dotąd kontakty i więzi społeczne zostają zerwane, a te, które pozostają ograniczają się do kontaktów z osobami ze środowiska uzależnionego 4.Stan odurzenia normą- najbardziej zaawansowane stadium uzależnienia, powiązane z zależnością tak silną, iż używanie środka staje się koniecznością dla utrzymania normalnego samopoczucia i funkcjonowania. Coraz rzadziej doświadcza się stanów euforycznych, a ich osiąganie wiąże się z przyjmowaniem dawek niebezpiecznych dla życia. Gwałtowne zmiany następują w stanie zdrowia, w skrajnym przypadku prowadzące do śmierci. PRZYCZYNY UZALEŻNIEŃ 1.Biopsychiczne- Indywidualna wysoka podatność na uzależnienie, labilność UN, pobudliwość psychiczna, niska odporność na stres, zaburzenia natury emocjonalnej, zaburzenia rozwoju osobowości, neurotyzm, uszkodzenie mózgu, choroby somatyczne i związane z nimi dolegliwości 2.Psychospołeczne-brak zaspokojenia potrzeb psychicznych lub trudności w ich zaspokajaniu wskutek wadliwego oddziaływania środowiska wychowawczego, szkolnego i rodzinnego; niepowodzenia życiowe w sferach: zawodowej, szkolnej, osobistej, co jest podstawą do ucieczki przed niekorzystną, stresującą i nieakceptowaną sytuacją życiową i społeczną w świat iluzji. 3.Kulturowe- moda, dostępność środków, postawy hedonistyczne, brak odległych celów i perspektyw życiowych, rozrywek i możliwości atrakcyjnego spędzenia wolnego czasu, przynależność do subkultury młodzieżowej, w której istnieje norma zażywania środków toksycznych, bunt przeciw powszechnie obowiązującemu systemowi wartości i stylowi życia, zaspokojenie potrzeb poznawczych, aktywizacja zdolności twórczych, chęć odniesienia sukcesu ALKOHOLIZM TYPY ALKOHOLIZMU(wg E.M. Jedlinek) -alfa-w którym dochodzi do psychicznego uzależnienia od alkoholu -beta- gdzie pojawiają się pewne konsekwencje fizyczne związane z używaniem alkoholu -gamma¬- wytworzenie się tolerancji na alkohol, co powoduje wzrost spożywanej jego ilości -delta- związany ze stale wzrastającym poziomem ilości alkoholu we krwi i niemożnością utrzymania abstynencji przez dłuższy czas ¬-epsilon- który charakteryzuje okresowe picie znacznych ilości alkoholu STYLE PICIA(wg A. Kępińskiego) neurasteniczny-pije się w niedużych ilościach, ale często, gdy jest się rozdrażnionym, zmęczonym, dal poprawienia nastroju 2. kontaktywny- typ picia towarzyskiego, pije się po to, by polepszyć kontakty z innymi ludźmi 3. dionizyjski- pije się dużo, chodzi o uzyskanie stanu zamroczenia, w którym możliwe jest oderwanie się od rzeczywistości, poszukiwanie niecodziennych przeżyć 4. heroiczny- wymaga dużych ilości alkoholu, gdyż dopiero wtedy możliwe jest uzyskanie stanu poczucia mocy; często kończy się to wybrykami chuligańskimi 5. samobójczy- pije się dla ”zalania robaka”, by zapomnieć o tym, co boli FAZY ROZWOJU CHOROBY ALKOHOLOWEJ(wg E.M. Jellinka) faza wstępna- trwa kilka miesięcy do kilku lat, odreagowanie nieprzyjemnych stanów emocjonalnych przynosi krótkotrwałą ulgę; włącza się „klinowanie” 2. faza zwiastunów(ostrzegawcza)- trwa od pół roku do 5 lat( zależy to od osobowości człowieka, wieku, wrodzonych predyspozycji, płci); nagła zmiana reakcji na alkohol, pojawiają się luki pamięciowe, amnezja, „wyspy pamięciowe”, spożywanie alkoholu staje się potrzebą 3. faza krytyczna(prawdziwe uzależnienie)- utrata kontroli nad piciem, może to trwać nawet 10 lat. Osoba taka nie potrafi się opanować, występuje poczucie winy, depresja, ataki złości; u kobiet rozpoczyna się okres picia w samotności 4. faza przewlekła- następuje degradacja społeczna, moralna, zaburzenia sprawności umysłowej. Ciągi picia są bardzo długie, jakiekolwiek przerwanie powoduje ostre objawy abstynencyjne. Zespół Otella- alkoholik traci też sprawność fizyczną, ma cały system paranoi PRZYCZYNY I DETERMINATY ALKOHOLIZMU -czynniki społ-kult i demograficzne- płeć, wiek, pozycja społeczna, wykształcenie, miejsce zamieszkania - czynniki indywidualne- psychiczne i fizjologiczne: sytuacje kryzysowe, niesprzyjające okoliczności życiowe, indywidualna tolerancja na alkohol, istnienie osobniczych predyspozycji do rozwoju nałogu, drażliwość, agresja alkoholika WSPÓŁUZALEŻNIENIE DZIECI ALKOHOLIKÓW -bohater rodzinny-najczęściej najstarsze dziecko-funkcjonujące jak dorosły-„rodzic własnych rodziców” -wyrzutek- częsty odbiorca agresji powodowanej alkoholizmem; dziecko zbuntowane przeciw rzeczywistości -maskotka ”błazen”- dziecko przymilne, urocze, uwodzicielskie -zagubione dziecko- najmłodsze, wycofujące się z życia rodzinnego, ucieka do świata marzeń, wyobrażeń, lektur -ułatwiacz- wspomagający, osoba, która obarcza siebie winą za picie innych, bierze na siebie odpowiedzialność za stan życia KONCEPCJE WYJAŚNIAJĄCE ZJAWISKO ALKOHOLIZMU -koncepcja patologii społecznej- patologia oznacza zachowania niezgodne z dominującymi wartościami. Przyczyny patologii tkwią więc w jednostce, która nie chce lub nie może zaakceptować uznawanych wartości społecznych. Problemy alkoholowe stają się problemami jednostek, które ich doświadczają, a nie są problemem społecznym, ponieważ społeczeństwo nie ponosi odpowiedzialności za ich powstanie i rozwój -koncepcja dezorganizacji społecznej i dewiacji- zakłada, że źródła problemów społecznych nie tkwią w jednostce, ale w systemie społecznym, w wadach jego funkcjonowania -koncepcja naznaczenia- negatywne przejawy życia społecznego nie są bytem samym w sobie, ale powstają w toku ich definiowania (reakcje społeczne są źródłem dewiacji) NARKOMANIA -zjawisko o charakterze medycznym oraz społeczno-kulturowym - wewnętrzny przymus używania środków chemicznych, w celu odurzenia się, mający cechy nałogu Przyczyny wzrostu narkomanii -ciekawość sposobu działania na organizm -nacisk ze strony grupy rówieśniczej - mniejsza odporność na coraz bardziej stresujące warunki życia - większy dostępno tych środków - efekt skutku zamętu kulturowego i społ-politycznego Def. z ustawy o zapobieganiu narkomanii Narkomania to stałe lub okresowe przyjmowanie w celach niemedycznych środków odurzających bądź psychotropowych lub środków zastępczych, w wyniku czego może powstać lub powstała zależność -Środki odurzające/psychotropowe-każda substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego, działająca na określony układ nerwowy, umieszczona w wykazie środków odurzających lub psychotropowych, ustalonym przez MZiOS -Środki zastępcze- substancja stosowana zamiast lub w takich samych celach niemedycznych jak środki odurzające i psychotropowe, ustalona przez MZiOS FAZY ROZWOJU NARKOMANII 1.Faza eksperymentalna- zażywanie różnych środków psychotropowych z ciekawości lub pod naciskiem otoczenia społecznego, zwykle grupy rówieśniczej 2.Faza rekreacyjna- selekcjonowanie środków oraz okazjonalne i dla przyjemności używanie kilku wybranych, co jeszcze nie pociąga za sobą rozległych konsekwencji dla jej ogólnego funkcjonowania 3.Faza nadużywania- na skutek niesprzyjających okoliczności czy nawarstwienia się problemów osobistych. Osoba okazjonalnie zażywająca narkotyki może przejść do etapu przymusowego ich stosowania w rosnących ilościach, co wiąże się z negatywnymi skutkami dla jej zdrowia, funkcjonowania ekonomicznego i społecznego MODELE SYLWETKI NARKOMANÓW(wg T. Hanauska) 1.Narkoman klasyczny-kieruje się jednym z 3 motywów: 1)chorobowym(nałóg jest konsekwencją choroby, która wiąże się z używaniem środków przeciwbólowych, mających uśmierzyć cierpienie); 2)zawodowym(dostępność środka dla niektórych profesji lub szczególnie stresogenny tryb życia, pracy); 3)artystycznym(poszukiwanie inspiracji twórczej) 2.Narkoman lekowy-powstanie nałogu jest wynikiem dłuższej kuracji lekami psychotropowymi, w następstwie której występuje nieodparta potrzeba i tendencja do zażywania środków o silniejszym działaniu 3.Narkoman młodzieżowy- może kierować się 3 typami motywów: 1)ciekawość, moda, szukanie silnych wrażeń, próba demonstracji niezależności od świata dorosłych, presja środowiska rówieśniczego; 2)kryzys dotychczas uznawanych wartości, ich odrzucenie, egzaltacja, ucieczka do samotności, lęk przed rudnymi zadaniami, które stawia życie; 3)uzależnienie psychiczne i/lub fizyczne od środka, poszukiwanie coraz silniejszych wrażeń, zapomnienia, ucieczka od rzeczywistości 4.Lekoman- motywacja przyjmowania leków jest zbliżona do motywów, jakimi kieruje się narkoman lekowy. Różnica polega na stopniu zaangażowania w przyjmowanie środka, bowiem chodzi tu jedynie o zapewnienie sobie komfortu psychicznego SAMOBÓJSTWO DEFINICJE SAMOBÓJSTW-akt zabicia się, świadomy, racjonalny, dobrowolny, intencjonalny, stanowiący środek lub cel E. Durkheima- każdy przypadek śmierci będący bezpośrednim lub pośrednim wynikiem działania lub jego zaniedbania, przejawianego przez ofiarę zdającą sobie sprawę z jego skutków M. Halbwash- każdy przypadek śmierci wynikający z czynu dokonanego przez ofiarę, której celem jest zabicie się, ale nie nosi on znamion poświęcenia Deshaies- akt zabicia się, dokonany z reguły świadomie, w którym śmierć stanowi bądź środek, bądź cel KLASYFIKACJA -Z. Płużek- rodzaje samobójstw: 1) demonstratywne(uczucia wrogości skierowane na otoczenie, w którym leży wina za niepowodzenia jednostki) 2) rzekome (uczucia wrogości skierowane to na siebie, to na otoczenie - celem jest tu zwrócenie na siebie uwagi, a nie śmierć) 3) prawdziwe ( wina za własne kłopoty lokowana jest w sobie, poczucie bezradności, bycia niepotrzebnym) - 3 grupy osób podejmujących działania suicydalne: 1)dokonująca zamachu samobójczego na skutek zakłócenia czynności psychicznych 2)osoby, które usiłują, najczęściej nieskutecznie, dokonać samobójstwa, celem nie jest pobawienie siebie życia, ale demonstracja 3)osoby dokonujące samobójstwa z zachowaniem pełnej przytomności umysłu i zastosowaniem skutecznych środków WYJAŚNIANIE PRZYCZYN SAMOBÓJSTW B. Hołysz- samobójstwo nie stanowi dzieła przypadku, ale ciąg wzajemnie ze sobą powiązanych myśli i czynów Podział: 1.dokonane; 2. usiłowane ( 1.wyobrażone-uświadomienie sobie, że istnieje sposób rozwiązania swoich problemów poprzez odebranie sobie życia; 2. upragnione- osoby obsesyjnie nawiedza myśl o samobójstwie, jednak odrzucają ją, poszukują innych sposobów rozwiązania problemu; 3. usiłowane- osoby wkraczają w ciąg zachowań , których celem jest pozbawienie siebie życia. Próby te nie zawsze są skuteczne, ale jeśli cel zostanie osiągnięty to działanie kończy się śmiercią) 2. E. Ringel samobójstwo to szczytowa faza neurotyzm, w której następuje utrata sił ekspansywnych jednostki, jest więc wynikiem długotrwałego procesu gromadzenia się urazów (brak uzyskania pomocy, poczucie izolacji, osamotnienie, poczucie winy, bezradność, samotność, wysoki poziom lęku, ciągły niepokój, bunt, manifestacja odrębności) PROFILAKTYKA ZACHOWAŃ SUICYDALNYCH Poziomy: 1. oddziaływanie edukacyjne obejmujące całe społeczeństwo w kierunku kształtowania postaw akceptujących życie postaw i kompetencji ułatwiających rozwiązywanie problemów, przystosowania się do nowych sytuacji 2. oddziaływania podejmowane wobec całych populacji zagrożonych suicydalne 3. instytucjonalne i pozainstytucjonalne indywidualne oddziaływanie na osoby (pomoc psychiczna i wsparcie) w sytuacji presuicydalnej 4. oddziaływanie na jednostkę, która znalazła się w sytuacji suicydalnej (terapia), którego celem jest przywrócenie jednostce motywacji do życia, możliwości kształtowania kompetencji i umiejętności pozwalających jej dalej żyć Założenia profilaktyki: -edukacyjne-dotyczące całego społeczeństwa -diagnostyczne- odnoszące się do grup zwiększonego ryzyka, jak i do czynników sprzyjających samobójstwom -wczesne ujawnianie reakcji sygnalizujących niebezpieczeństwo dokonania samobójstwa -kształtowanie i wzmacnianie postawy akceptacji, zrozumienia, życzliwości, gotowości do pomocy wśród bliskich potencjalnych zabójców -realizacja działań profilaktycznych

PRZYCZYNY UZALEŻNIEŃ , ICH ROZPOZNAWANIE

 Okres dorastania bywa nazywany ,,trudnym wiekiem,, ,,kryzysem tożsamości,, Dla nastolatka jest to czas gwałtownych zmian fizycznych i psychicznych. Zmienia się jego ciało , zmienia się też sposób myślenia . Pojawiają się pytania egzystencjalne ,,Jaki jestem ?,Po co żyję ?,, Odpowiedzi na te pytania nastolatek poszukuje w codziennych rozmowach , czy kłótniach z bliskimi . Chce być kimś innym, ważnym , niezależnym. Przewrażliwiony na punkcie swojej osoby , w każdych zasadach ustanowionych przez rodziców , czy innych dorosłych dopatruje się zamachu na swoją wolność. Chce być kimś zupełnie innym niż dorośli. Zaczyna ubierać się po swojemu, mówić ,,własnym,, językiem. Nie jest już dzieckiem , które całkowicie identyfikuje się z matką lub ojcem i zgadza się z ich postanowieniami , lecz młodym człowiekiem , który pragnie czuć się panem samego siebie. W tym momencie podkreśla się ogromną rolę rodziny , która z jednej strony cierpliwie toleruje ,,wybuchy nastolatka ale z drugiej strony wyznacza określone granice postępowania.

Badania pokazują , że dzisiejsza rodzina staje się coraz bardziej ,,dysfunkcjonalna,,. Osłabiają się więzi , maleje autorytet rodziców , dziadków , następuje ubożenie rodzin , brakuje pracy , wzrastają konflikty małżeńskie , wzrasta liczba patologii , nasila się oddziaływanie mediów .

 Dlatego też w pędzie codziennego dnia należy pamiętać o dziecku , które ,,miota ,, się w okresie dorastania i jednocześnie jest bardzo podatne na wpływy zewnątrz zarówno mediów , jak i grup rówieśniczych .

Przerażająca jest obniżająca się wiekowo inicjacja środków uzależniających. Alkohol zaczynają pić dzieci 8-10 letnie , po narkotyki zaczynają sięgać około 12 roku życia.

Zarówno młodzi ludzie , jak i naukowcy wymieniają trzy główne powody , które mogą skłonić do kontaktu ze środkiem uzależniającym:

1 Poszukiwanie nowych przyjemnych wrażeń

2 Chęć uwolnienia się od stresu , napięć , problemów

3 Chęć zaakceptowania przez grupę

 ALKOHOL towarzyszy nam od pierwszych dni życia , ponieważ narodziny świętujemy zwykle toastami . Do końca naszego życia będzie tysiące sytuacji , w których kufle piwa , lampki wina lub kieliszki wódki wywołują nastroje wzruszenia , poczucie lekkości , rozluźnienie ekscytacji, uśmierzenie cierpień , rozweselenie ale też irytację , gniew , ból , rozpacz. Nawet niewielkie ilości alkoholu , które nie są groźne dla dorosłych mogą uszkadzać procesy rozwojowe dzieci i młodzieży . Młodzi ludzie znacznie szybciej się uzależniają . Często uszkadzają różne części organizmu - mózg , serce , wątrobę , przewód pokarmowy.

 NARKOMANIA to choroba duszy i emocji . U człowieka sięgającego po narkotyki po pewnym czasie pojawia się przekonanie , że jest to jedyny środek , który pomaga załatwić różne problemy i potrzeby . Już kilkakrotne zażycie niektórych środków może prowadzić do uzależnienia.

Uzależnienie może być fizyczne , psychiczne lub fizyczne i psychiczne łącznie.

Fizyczne - jest powodowane przez opiaty ,barbiturany ,wywołujące objawy łaknienia przy zaprzestaniu przyjmowania danej substancji [ pochodne opium i morfiny , stosowane w środkach przeciwbólowych ,uspokajających ,nasennych ] .

Psychiczne - wywołane psychologiczną potrzebą przyjęcia dawki narkotyku , którego odstawienie powoduje objawy złego samopoczucia , lęków

Środki odurzające można podzielić na trzy podstawowe rodzaje :

 -substancje działające opóźniająco na układ nerwowy [ opium , morfina , heroina ]

  substancje pobudzające [ amfetamina ,kokaina , substancje i leki psychotropowe ]

  substancje wywołujące zaburzenia w ośrodkowym układzie nerwowym [ haszysz, LSD , marihuana , ekstaza , środki wziewne

Sygnały świadczące o tym , że dziecko może mieć kontakt z narkotykami :

1 Zmiany osobowości

  nagłe zmiany nastroju i aktywności , okresy przeplatane ze zmęczeniem i ospałością

  nadmierny apetyt lub jego brak

  spadek zainteresowania ulubionymi zajęciami

  pogorszenie ocen , wagary , konflikty z nauczycielami

  izolowanie się od domowników , zamykanie w pokoju , niechęć do rozmów

  częste wietrzenie pokoju , zapach kadzidełek , odświeżaczy powietrza

  wypowiedzi zawierający pozytywny stosunek do narkotyków

  bunt , łamanie podstawowych zasad , agresja

  nagła zmiana grona przyjaciół

  niewytłumaczone spóźnienia

  kłamstwa , wynoszenie wartościowych przedmiotów z domu , trudno wytłumaczalny przypływ gotówki

  tajemnicze , krótkie rozmowy telefoniczne , nagłe wyjścia z domu

Zmiany w wyglądzie zewnętrznym

  nowy styl ubierania się

  spadek ciężaru ciała , przewlekły katar, bóle różnych części ciała, zaburzenia toku myślenia

  przekrwione oczy , zwężone lub rozszerzone źrenice

  bełkotliwa , niewyraźna mowa

  słodkawa woń oddechu, włosów ubrania , zapach alkoholu , nikotyny

  ślady po ukłuciach , ślady krwi na bieliźnie

  brak zainteresowania własnym wyglądem , nieprzestrzeganie zasad higieny

Narkotyki lub przybory do ich używania :

-fifki , fajki ,bibułki papierosowe

  małe torebeczki z proszkiem , tabletkami , kryształkami , suszem

  kawałki opalonej folii aluminiowej , łyżka

  białe lub kolorowe pastylki z wzorkami

  leki bez recepty

  tuby , słoiczki , woreczki z klejem

  igły , strzykawki

Nie wszystkie objawy mogą świadczyć o kontakcie dziecka z narkotykami . Dopiero pojawienie się kilku z nich łącznie może wskazywać na narkotyki.

Co możemy robić aby zapobiegać ?

Znajdź czas dla swojego dziecka i wykorzystaj go , by jak najczęściej :

-okazywać dziecku ciepło i czułość

-rozmawiać , nie unikać trudnych tematów

-słuchać uważnie i nie lekceważyć jego problemów

-służyć radą i być kiedy cię potrzebuje

-nie oceniać i nie porównywać z innymi

-nie wyśmiewać , nie krytykować , nie stawiać zbyt wysokich wymagań , pomagać wierzyć w siebie

-doceniać starania i chwalić postępy

-być przykładem i autorytetem , uczyć podstawowych wartości , pamiętając , że ważniejsze jest co robisz , a nie co mówisz

-poznawać przyjaciół swojego dziecka

-zawsze wiedzieć co robi i gdzie jest twoje dziecko

- wyrażać zdecydowanie negatywną postawę wobec narkotyków i innych środków odurzających

---