UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE

POJĘCIE

J. Doroszewska, wskazując na rozliczne trudności, związane ze złożonością zjawisk, dzieli używane przy opisie upośledzenia umysłowego definicje na trzy typy:

• biologiczno-patoneurologiczno-medyczne,

• charakteryzujące procesy psychiczne

• behawioralne.

J. Kostrzewski dzieli dysfunkcje intelektualne na:

Globalne - poziom wszystkich sprawności intelektualnych tworzących inteligencję jest istotnie niższy od przeciętnego:

• upośledzenie umysłowe

• niedorozwój umysłowy (oligofrenia)

• ogólne otępienie (demencja)

• zahamowanie rozwoju intelektualnego

• obniżenie poziomu intelektualnego

• opóźnienie rozwoju intelektualnego

Parcjalne - jeżeli przy prawidłowym ogólnym poziomie funkcjonowania intelektualnego odbiega od normy jedna, dwie lub kilka funkcji:

• upośledzenie określonej funkcji

• zahamowanie rozwoju określonej funkcji

• opóźnienie rozwoju określonej funkcji

• obniżenie poziomu rozwoju określonej funkcji

J. Kostrzewski

Upośledzenie umysłowe określa jako istotnie niższy od przeciętnego ogólny poziom funkcjonowania intelektualnego występujący łącznie z upośledzeniem w zakresie przystosowania się oraz zmianami w ośrodkowym układzie nerwowym.

Upośledzenie umysłowe - stan niedostatecznej sprawności intelektualnej wskutek niedorozwoju lub uszkodzenia we wczesnym dzieciństwie tkanki mózgowej („Encyklopedia powszechna”).

Upośledzenie umysłowe - to istotne niższe niż normalne funkcjonowanie inteligencji, z jednocześnie występującym ograniczeniem w zakresie dwóch lub więcej spośród następujących umiejętności przystosowawczych:

• porozumiewania się

• samoobsługi

• trybu życia domowego

• uspołecznienia

• korzystania z dóbr społecznych, kulturowych

• samodzielności

• troski o zdrowie i bezpieczeństwo

• umiejętności szkolnych

• organizowania wolnego czasu i pracy.

Upośledzenie umysłowe ujawnia się przed 18 r. ż.

Władysław Dykcik

Upośledzenie oznacza utratę lub ograniczenie możliwości pełnego uczestniczenia danej osoby w życiu społecznym.

K. Kirejczyk

Upośledzenie umysłowe określa jako istotnie niższy od przeciętnego w danym środowisku, globalny rozwój umysłowy jednostki, z nasilonymi równocześnie trudnościami w zakresie uczenia się i przystosowania, spowodowany we wczesnym okresie rozwojowym przez czynniki: dziedziczne, wrodzone i nabyte po urodzeniu, wywołujące trwałe zmiany w funkcjonowaniu OUN.

Niepełnosprawność intelektualna - termin stosowany zamiennie z upośledzeniem.

M. Kościelska

Niepełnosprawność intelektualna - niepowodzenie rozwojowe, do którego dochodzi się w rezultacie nieprawidłowego przebiegu procesu rozwojowego o specyficznym charakterze.

Proces rozwojowy może być zaburzony w różnym okresie i pod wpływem różnych czynników.

Autorka wyróżnia następujące etapy patologizacji rozwoju dziecka:

• Etap wstępny, w którym kształtuje się zespół czynników biologicznych, społecznych i psychologicznych jakie będą oddziaływać na dziecko.

• Etap I, w którym zadziała czynnik uszkadzający - biologiczny, psychologiczny, społeczny lub wszystkie jednocześnie.

• Etap II - negatywnych sprzężeń zwrotnych - czyli wg Kościelskiej zasadniczy etap patologizacji w którym następuje ciąg interakcji między dzieckiem a otoczeniem, które w sposób niekorzystny dla rozwoju dziecka reaguje na nie, co powoduje wytworzenie się patologicznych wzorców zachowania u dziecka.

• Etap III, w którym zachodzi proces usztywniania się patologii. W tym etapie, zdaniem autorki, dochodzi się do sytuacji, w której następuje nieodwracalność niepełnosprawności.

KLASYFIKACJA

Tradycyjna, oparta na IQ i wyróżniająca trzy stopnie upośledzenia umysłowego:

• idiotyzm (iloraz inteligencji 0-19),

• imbecylizm (iloraz inteligencji 20-49),

• debilizm (iloraz inteligencji 50-59).

Klasyfikacja według WHO (1 stycznia 1968r.), oparta na IQ:

• lekki niedorozwój umysłowy o ilorazie inteligencji 52-67, mieszczący się między dwoma i trzema odchyleniami standardowymi;

• umiarkowany niedorozwój umysłowy o ilorazie inteligencji 36-51, mieszczący się między trzema i czterema odchyleniami standardowymi;

• znaczny niedorozwój umysłowy o ilorazie inteligencji 20-35, mieszczący się między czterema i pięcioma odchyleniami standardowymi;

• głęboki niedorozwój umysłowy o ilorazie inteligencji 0-19, mieszczący się między pięcioma i większą liczbą odchyleń standardowych.

Klasyfikacja upośledzenie umysłowego wg Wechslera:

• rozwój przeciętny (odchylenie mniejsze, równe 1) 85-110

• rozwój niższy niż przeciętny (odchylenie od -1 do -2 ) 70-84

• niedorozwój umysłowy lekki (odchylenie od -2 do -3) 55-69

• niedorozwój umysłowy umiarkowany (odchylenie od -3 do -4) 40-54

• niedorozwój umysłowy znaczny (odchylenie od -4 do -5) 25-39

• niedorozwój umysłowy głęboki 0-24

Klasyfikacja pedagogiczna:

• dzieci prawie niewychowane

• dzieci małowychowalne

• dzieci wychowalne

• dzieci szkolne

Klasyfikacja psychiatryczna:

• małogłowie

• wodogłowie

• matołectwo

• zespół Downa i inne…

Stopnie upośledzenia:

• lekkie I.I.= 52 - 67

• umiarkowane I.I.= 36 - 51

• znaczne I.I.= 20 - 35

• głębokie I.I.= 0 - 19

PRZYCZYNY

Etiologia upośledzenia umysłowego, dwie grupy czynników:

• endogenne (wewnętrzne) - czynniki genetyczne, powstają przed zapłodnieniem

• egzogenne (zewnętrzne) - czynniki powstają po urodzeniu dziecka.

Przyczyny (klasyfikacja wg Lipkowskiego):

Prenatalne (w okresie ciąży):

• wiek matki (niedostateczna dojrzałość biologiczna bardzo młodych matek lub wyczerpanie generatywnych sił matek starszych

• zaburzenia chromosomalne

• niedotlenienie (przy krwawieniach we wczesnym okresie ciąży, padaczce)

• uszkodzenia chemiczne (leki, antybiotyki, insulina), mechaniczne i radiacyjne, w skutek wstrząsów, prześwietleń promieniami Roentgena

• choroby infekcyjne matki (grypa wirusowa lub różyczka w okresie ciąży)

• zaburzenia metabolizmu (przemiany materii, w przemianie białka, tłuszczu, węglowodanów; cukrzyca)

Perinatalne (związane z porodem dziecka):

• mają najczęściej charakter uszkodzeń mechanicznych i niedotlenienia w czasie porodu

• złe postępowanie lekarskie

• przedłużający się poród, porody kleszczowe

Postnatalne (po urodzeniu dziecka):

• urazy fizyczne (czaszki i mózgu, choroby mózgu)

• pod wpływem zatrucia

• choroby psychiczne we wczesnym dzieciństwie

• choroby zakaźne (opony mózgowe, zapalenie opon).

Przyczyny upośledzenia (wg Gibsona):

Pierwotne - czynniki genetyczne: rodzice przekazują nieprawidłowe lub uszkodzone geny i chromosomy powodujące, że embrion i płód nie rozwijają się normalnie; w konsekwencji dziecko rodzi się upośledzone umysłowo

Wtórne - to czynniki mające wpływ na korę mózgową:

• przed urodzeniem

• w czasie urodzenia i podczas porodu

• po urodzeniu dziecka

ROZWÓJ INTELEKTUALNY

Rozwój intelektualny - to umiejętność korzystania ze zmysłów, spostrzeganie otoczenia, przyswajanie wiedzy o nim, oraz zdolność interpretowania, oceniania wydarzeń i zjawisk w których człowiek uczestniczy.

ZAHAMOWANIE ROZWOJU INTELEKTUALNEGO

Zahamowanie rozwoju intelektualnego - następuje zatrzymanie, pozostanie na pewnym poziomie; nie ma możliwości cofanie się; może mieć charakter trwały lub czasowy.

OPÓŹNIENIE ROZWOJU INTELEKTUALNEGO

Opóźnienie rozwoju intelektualnego - można poprawiać; to np. mniej czasu na skupienie.

OBNIŻENIE ROZWOJU INTELEKTUALNEGO

Obniżenie poziomu rozwoju intelektualnego to zaburzenie rozwojowe polegające na znacznym obniżeniu ogólnego poziomu funkcjonowania intelektualnego, któremu towarzyszy deficyt w zakresie zachowań adaptacyjnych (w szczególności niezależności i odpowiedzialności).

Obniżenie rozwoju intelektualnego - dziecko przez pewien czas rozwija się na takim samym poziomie (ten rozwój jest niższy), później efekt końcowy może być dobry; dziecko może dojść do rówieśników.

---