Dobro publ- dla wszystkich obywateli, finansowane ze źródeł publ, w sensie ekonom oplacane zbiorowo, konsumpcja przymusowa, narzucona, niektóre musza podlegac ochronie(parki itp.),

Dobro spol- mogą być prywatne, albo dostarczane obywatelowi wtedy kiedy ich nie akceptuje, wytw się je za pomoca urządzeń, które sa własnością publ i/lub sa finanse z fund publ

Liber- A. Smith, wolność gosp, wolna konkurencja, silny indywidualizm gosp, panstwo i fin. publ. musza być ograniczone (obrona zewn, wymiar sprawiedl, org robot publ), stosow oplat za usługi publ (sprawiedliwość, oswiata)

Podatki to zlo konieczne. Zal: Polit podatkowa powinna być neutralna, podatki pośrednie, podatki nie powinny hamowac aktywności gosp.

Ortodoksyjna- Say, budzet panstwa jak najmniejszy,stale zrównoważony, podatki powinny mieć taka wys, aby finansowac podst zad publ,, wyk. do celow fiskalnych, def. budz, doprowadza kraj do ruiny, musi być przeznaczony na finanse rozw gosp, pozyczki jak najszybciej splacone, , brak odpowiedzialn panstwa za pelne wyk zdolności wytw, bezrobocie

Interwencjonalizm fiskalny:

1.Koncepcja Wagnera (prawo wzrastających wydatkow publ)- potrzeby publ rosna szybciej niż indywid. Intensywny wzrost potrzeb zbiorowych wynika z rozw. Cywilizacyjn, panstwo musi szerzej wyk zad wobec spol. ( ubezpiecz spol)

2.Prawo von Gerloffa( narastającego oporu wobec podatkow) wzrost wydatkow publ prowadzi do wzrostu podatkow=

opor podatnikow przed rosnącymi podatkami

Kapitalizm- Keynes, gosp nie może funkcjonowac bez zakłóceń(brak równowagi, bezrobocie, niepelne wyk zdolności

wytwórczych), fin. publ powinny: pobudzic efektywny popyt w gosp, łagodzić wahania cyklu koniunkturaln,, wydatki mogą być wieksze od dochodow, def budz jest zjawiskiem neutralnym w okresach kryzysow gosp i recesji.

Neoliberalizm- zast instrumentow monetarnych (regulacja podazy pieniadza) za pomoca stop procentowych, kursow walutowych, stop obowiązkowych rezerw. Zal: bezwzględnie zrównoważony budzet w okresie roku fiskalnego, ograniczenie skali redystrybucji PKB przez system fin publ, jak najmniejszy budzet, zmniejszenie ciężarów podatkowych, co spowoduje, ze podatek będzie neutralny wobec gosp -> zmniejszenie długu publ

F. finanse publ:

Alokacyjna- wytw i dostarczenie dobr publ obywatelom, finansowane z fund publ

Redystrybucyjna- dochodow, realizowana w formie pieniężnej, dokonywana przez syst transferow, które przyjmuja postac miedzy podmiotami a panstwam, przeplyw ma charakter jednokierunkowy

Stabilizacyjna- wyk finan publ do stabilizowania gosp rynkowej, lagodzenia wahan cyklu koniunkturalnego, stos instrumentow fiskalnych i monetarnych

Rodzaje wydatków publicznych:

*ze wzgl na f. państwa i samorządu:

-klasyczne f. publ państwa (zew i wew)

-socjalne f władz publ

-eko f państwa

*zw z ostatecznym wyk PKB

-wydatki realne

-wydatki transferowe (wew i zew (dotacja podmiotowa i przedmiotowa))

*z pkt widzenia kryterium gospodarka krajowa—zagranica:

-wydatki krajowe i zagraniczne

*ze wzgl na przeznaczenie na cele bieżące oraz na cele długo- i średniookresowe:

-wydatki bieżące i majątkowe

*zw z możliwością oddziaływania władz publ wydatkowanie środków:

-wydatki stałe i zmienne

*podział na:

-wydatki stałe i pozostałe

*według szczebla wydatkowania środków na:

-:wydatki szczebla centralnego ( państwowe)

-wydatki szczebla regionalnego

-wydatki szczebla lokalnego (samorządowe)

*wg kryterium formy funduszu publ

-wydatki budżetowe, publicznych funduszy celowych

*ze względu na podmioty wydatkujące: środki publiczne:

-wydatki jednostek budżetowych, pozabudżetowych

Do sektora finansów publ zalicza się:

-orga władzy publicznej, adm rządowej, kontroli państ i ochrony prawa, sady i trybunały, jednostki samorządu terytorialnego i ich organy oraz związki

-jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżet

-fundusze celowe

-państwowe szkoły wyższe

-jednostki badawczo-rozw

-samodzielne publ zakłady opieki zdrowotnej

-państwowe lub samorządowe instytucje kult

-ZUS, KRUS i zarządzane przez nie fundusze

-NFZ

-Polska akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki org

-państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wyk zad publ, z wyłączeniem przeds, banków i spółek prawa handl

Kwestie swobody decyzji dysponentów funduszy publ należy analizować z pkt widz

-podziału dochodów publ powst w wyniku ściągania podatków, ceł, opłat

-funkcjonującego syst transferów miedzy fund publi

+transfery zwyczajne, wynikają z istniejącego syst podziału dochodów

+transferów nadzwyczajnych, dysponenci budżetu państwa korzystając z przywileju władzy oddziałują na rozmiary funduszy publ

echy wspólnych elem syst finansów publ

-publ własność fund, identyczną lub zbliżoną metodę gromadzenia doch, szczególna kontrole ze strony społ, na ogół nie gosp lub tylko pośrednio zw z gosp wydatkowanie środków

system budżetowy w Polsce

-budżet państwa

-budżet jednostek

samorządu terytorialnego, (gmin, powiatów, województw samorządowych

Budżet państwa- tworzy się na podstawie cytowanej ust o fin publ. Budżet państwa uchwalony przez sejm w postaci aktu prawnego najwyższej rangi- ustawy budżetowej. Budżet państwa jest planem fin obejmującym dochody i wydatki państwa oraz przychody i rozchody na okres jednego roku budżetowego, którym w Polsce jest rok kalendarzowy.

Czynniki wpływające na kształtowanie budżetu państwa, które są obarczone elementami niepewności: Stopy wzrostu gosp, bezrobocia i inflacji, Czyn kreowania pieniądza, podaż pieniądza, poziomu rezerw oficjalnych, podst stóp %, kursów walutowych, salda bilansu płatniczego i hand, przeciętnej płacy w gosp, emerytury i renty, liczby rencistów i młodzieży uczącej się

Zakresem budżetu państwa objęte są:

-org władzy państwowej, kontroli , ochrony prawa, sady i trybunały,org adm rządowej

Ustawa budżetowa ustala:

-dochody, wydatki., rozchody i przychody budżetu państwa

-deficyt budżetu państwa i źródła jego pokrycia

-wykaz programów i inwestycji wieloletnich

-zakres i kwoty dotacji przedmiotowych

-dochody celowe na wykonanie zadań objętych programem wsparcia

Ustawa budżetowa zawiera:

-plany przychodów i wydatków państwowych fundusz celowych

-zestawienia przychodów i wydatków

-zestawienie dotacji dla państwowych agencji i fundacji z udziałem skarbu państwa

-zestawienie programów i projektów realizowanych ze środków pochodzących z UE

Klasyfikacja budżetowa- grupowanie dochodów i przychodów oraz wydatków

i rozchodów wedle określonych kryteriów..

Rodzaje kryteriów stosowanych w klasyfikacji budżetowej:

-podmiotowa, określa podmioty które upoważnione są do gromadzenia i rozdysponowania środków pieniężnych

-rodzajowa, określa konkretne formy źródeł gromadzonych środków finansowych, jak tez formy ich rozdysponowania

-funkcjonalne, systematyzuje środki budżetowe według funkcji publicznej

Części budżet- powinny odpowiadać podm układowi budżetu.

-pierwsze 16 części budżetu to podmioty, następne 30 maja charakter przed, kolejne 25 części maja charakter podm, ostatnia grupę stanowią części o szczególnym char

Działy budżetu - reprezentuję funkcjonalna funkcjonalne ujęcie dochodów i wydatków budżetowych

Działowy układ budżetu inf o gromadzeniu, wydatkowaniu śr budżetowych niezależnie od tego, w jakiej części budżetu ma to miejsce.

Rozdziały- w klasyfikacji budżetowej to uszczegółowienie klasyfikacji działowej

Treścią paragrafów - w klasyfikacji budżetowej są rodzaje dochodów i wydatków budżetowych,

Dochody budżetu państwa: *podatki i opłaty, *cła, *wpłaty z zysku przeds państwowych i jednooso spółek Skarbpań, * dywidendy, * wpłaty z zysku NBP, * wpłaty nadwyżek doch własnych pań jedn budżetowych, * doch pobierane przez pań jedn budżetowe, * doch z najmu i dzierżawy, * odsetki na rach bank pań jedn bud, * odsetki od lokat terminowych bud pań, * odsetki od pożyczek krajowych i zagr na rzecz bud pań, * grzywny, mandaty i inne kary pieniężne, * spadki, zapisy i darowizny na rzecz skarbu pań, * doch ze sprzedaży majątku, rzeczy, praw, * inne dochody określone w ustawach lub umowach międzynar

Podatek to pieniężne, przymusowe, ogólne (dla wszystkich), nieodpłatne i bezzwrotne świadczenie na rzecz pań lub innych związków publicznoprawnych (np. samorządów). Jest pods narzędziem przejmowania przez pań doch i zaspokajania popytu na pieniądz.Eko znaczenie podatku- zmiana syt doch i podatkowej podatników.

Opłata (szczególny rodzaj doch publ) świadczenie pieniężne o charprzymusowym, bezzwrotnym i odpłatnym, ustalane jednostronnie i pobierane przez władze publ z tytułu określonych czynności urzędowych oraz usług jednostek sektora publ. Związane zawsze z jakimś kontrświadczeniem ze strony org władzy i adm publ.

Cło to świadczenie pieniężne, obowiązkowe, nieodpłatne (bez kontrświadczenia), bezzwrotne i ogólne.

KLASYFIKACJA CEŁ

1. ze wzgl. na cel ich pobierania: Fiskalne (tworzenie zasobów pieniężnych do finansowania zadań publ, ochronne (ochrona rynku wew, produkcji krajowej, zahamowanie napływu do kraju towarów zagranicznych)

Cła ochronne: Prohibicyjne (utrudnienie importu towaru, wysoka stawka celna), ekspansywne (zapewnienie odpowiedniego poziomu cen na rynku krajowym), wychowawcze (stworzenie przemysłowi krajowemu warunków sprzyjających do podjęcia, zwiększenia produkcji lub poprawy jej jakości).

2. ze wzgl. na sposób podejmowania decyzji o wysokości stawek celnych: Autonomiczne (ustalane samodzielnie przez odpowiednie organy państwowe), konwencyjne /umowne/ (umowy dwustronne lub wielostronne międzynarodowe).

3. ze wzgl. kierunki obrotu towarowego: przywozowe /importowe/ (prowadzą do wzrostu cen importowanych towarów aby zmniejszyć ich konkurencyjność w stosunku do towarów krajowych), wywozowe /eksportowe/ (zahamowanie eksportu deficytowych towarów lub przysporzenie doch budżetowych), tranzytowe.

4. ze wzgl. na rodzaj taryfy celnej: mak i min

Środki publ

1. doch publ.
a\ daniny publ (podatki, cła, składki)
b\ pozostałe doch publ.(opłaty, doch z mienia, ze sprzedaży rzeczy i praw oraz ze świadczenia usług przez jednostki sektora fin. publ., ze sprzedaży praw nie stanowiąc przychodów, spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej, inne doch uzyskane na podstawie odrębnych przepisów.)
2. bezzwrotne środki z budżetu UE
3. środki bezzwrotne z innych źródeł zagranicznych niż UE
4. przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego, pochodzące:
a\ ze sprzedaży pap wart oraz innych operacji fin
b\ z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego
c\ ze spłat pożyczek udziel ze śr. publ.
d\ z otrzymanych pożyczek i kredytów
5. przychody jedn zaliczanych do sfp uzyskiwane z prowadzoną przez nie działalnością oraz pochodzące z innych źródeł.

Środki pochodzące z UE: 1. śr przeznaczone na real progr przedakcesyjnych, 2. śr podchodzące z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności 3. śr Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnych 4. inne środki

DŁUG PUBL_suma wszelkich finans. zobowiązań z tytułu zaciągniętych pożyczek oraz innych działań podmiotów publ powodujących wzrost ich zobowiązań. Dzieli się na : dobrowolny i przymusowy, globalny, krajowy i zagraniczny, krótkoterminowy (wynika z przejściowych trudności władz publ, na równoważenie bud) i długoterminowy. Obsługa długu publ może w przyszłości wymagać zwiększenia podatkow lub zmniejszenia wydatków budż co budzi niezadowolenie społ. Innym elem zwiekszającym rozmiary długu jest kapitalizacja odsetek od niespłaconych kredytów.

Wew (przesuniecie środków pieniężnych i wartości realnych między poszczególnymi podmiotami w kraju)

Zew (odpływ kapitałów i wartości realnych poza kraj)

Państwowy dług publ obejmuje zobow sektora fin publ z następujących tyt wyemitowanych pap wart opiewających na wierzytelności pieniężne; zaciągniętych kredytów i pożyczek; przyjętych depozytów; wymagalnych zobow

Przyczyny pows długu publ: ** uporczywie utrzymujący się deficyt budżetowy, ** okresy wzmożonych wydatków publ (wojny, kryzysy gospodarcze), ** doktryna eko zakładająca utrzymywanie deficytu i długu jako narz interwencjonalizmu pań, ** cele polit rządzącej elity, która nie podnosi podatków i nie dokonuje cięć w wydatkach publ, **wpadnięcie władz publ w pułapkę zadłużenia

Podatek: przymusowy charakter, natychmiastowe zadł podatnika, obciąża obecne pokolenia, przerzucany w cenę - inflacjogenny, podm przekrój podatników jest inny niż pożyczkodawców, może spowodować wybuch społ, może wywołać zjawisko ucieczki przed podatkami

Pożyczka, dobrowolny charakter, potencjalne zubożenie podatnika, obciąża przyszłe pokolenia, działanie deflacyjne, obligacja może być przedm sprzedaży, wywołuje transfer doch od przyszłych podatników do obecnych posiadaczy pap watr, może być przyczyną dewaluacji pieniądza, prowadzi do zmniejszenia globalnej siły nabywczej, może wyrażać poparcie społ do władzy, może być narzędziem zmian stru gos, może wpływać na koniunkturę gosp.

KREDYT Przekazanie kapitału (przeważnie pieniężnego) przez wierzyciela (kredytodawcę) dłużnikowi (kredytobiorcy) na ustalonych warunkach. Dla dłużnika otrzymanie kredytu oznacza powst zobow. Jako wynagrodzenie za kredyt, dłużnik musi zwykle płacić procent.

Repudiacja gdy władze publ ogłaszają niewypłacalność co do całości lub części zobowiązań.

Weksle (bony) skarbowe krótkoterminowe pap war emitowane przez państwo w celu pokrycia bieżących potrzeb płatniczych, duże nominały, przeznaczone do transakcji na rynku blokowym, to podst instrumenty operacji otwartego rynku, narzędzie ułatwiające władzom monetarnym regulowanie podaży pieniądza w gosp, termin zapadalności nie przekracza jednego roku.

Obligacje skarbowe instrument finansowania deficytu budż, gwarantują stałe oproc, przed obrotu giełdowego, to zobow emitenta do zapłaty posiadaczowi obligacji jej nominalnej wartości wraz z %

* obligacje manipulacyjne emitowane przez władze lokalne w celu finansowania infrastruktury lokalnej.

Skarbowy pap wart Skarb Państwa jest dłużnikiem właściciela takiego papieru, i zobow się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia, które może mieć chara pieniężny lub niepieniężny; mogą być emitowane lub wystawiane w granicach limitów określonych w ustawie budż; Skarb Państwa odpowiada całym majątkiem za zobow wynikające z wyemitowanych lub wystawionych skarbowych pap wartDeficyt budż może powst z konieczności obsługi długu publ

Rodzaje sald budż (nadwyżka lub deficyt): PIERWOTNE ( /kredytowe/ budżet jest zrównoważony gdy państwo nie zaciąga nowych pożyczek w ciągu roku obrachunkowego) MAJĄTKOWE (różnica między dochodami budżetowymi pomniejszonymi o dochody ze sprzedaży majątku publicznego i o pożyczki zaciągane na cele inwestycyjne a wydatkami bieżącymi budżetu.)OGÓLNE (pokrywa się z saldem pierwotnym) KRAJOWE (skorygowanie salda ogólnego o budż rozliczenia zagraniczne) GLOBALNE (kumulacja deficytu ze wszystkich elem sekt fin publ lub kompensacja sald ujemnych i dodatnich - saldo skonsolidowane)

Metody finansowania deficytu: /1/ za pomocą kredytu bankowego udzielanego przez instytucję emitującą pieniądz /2/przez zaciąganie pożyczek u różnych pod, zwłaszcza gosp dom i przeds niefin /3/ przez zaciąganie kredytów w BK oraz pożyczek w instytucjach finan /4/ przez powst zobo płatniczych w związku z transakcjami pod publ, finansowane przez kredyt kupiecki, spłacone dopiero po pewnym czasie.

Deficyt eko- wlk rzeczywistego deficytu budż jest pomniejszona o przekazane z budż pań składki do prywatnych funduszy emerytalnych

Rodzaje deficytu budże: RZECZYWISTY (faktyczna różnica między wydatkami i dochodami w danym okresie/roku budżetowym) D. STRUKTURALNY(wielkość skumulowana, hipotetyczna, gdy dochody i wydatki są realizowane przy pełnym wyk zdolności wytwórczych gosp) D.CYKLICZNY(rezultat cyklu koniunkturalnego, wpływa na dochody i wydatki budżetowe.)

Przyczyny trudności rozpoznania deficytu:1/ okres jednego roku jest zbyt krótki, żeby ocenić p[przyczyny zjawiska 2/ rok budżetowy nie przystaje do przebiegu cyklu koniunkturalnego, fazy cyklu wpływają na dochody i wydatki budż. 3/ deficyt może dot budż bieżących, majątkowych, zwyczajnych i nadzwyczajnych, trudno interpretować deficyt poszczególnych rodz budż 4/ deficyt powinien być odnoszony do całego syst funduszy publ 5/ deficyt jest powiązany z polit monetarna pań 6/ stan budż krajowego pozostaje pod wpływem otoczenia zewnętrznego

Budz jedn samorz terytGMINYustawa o sam teryto-nadanie gminom osobowości prawnej, -ochronę sądową samodzielności gminy;

-określenie zakresu działania i zad gminy;ustalenie zad własnych gminy z możliwością wskazania, które zadjąuzyskanie przez gminy możliwości prowadzenia szeroko rozumianejdziałalności gosp, wyposażenie gmin w mienie komunalne; określenie podst rodz doch; ustanowienie samodzielności fin gminy, wyrażającej się oddaniem części doch do wyłącznej jej dyspozycji, całkowita samodzielnośc władz gm w sprawach budż

w zakresie planowania budż , rozdysponowywania środków budż

-prawo do ustalania przez gminy stawek podatkowych, np. w przypadku podatku od nieruchomości, władze centralne zastrzegły sobie jednak prawo ustalania mak stawek,

ZAD GMINY

-lad przestrzenny, gosp terenowa, drogi, mosty ulice gminne, wodociagi, wysypiska smieci itp., lokalny transport zbiorowy, ochrona zdrowia, pomoc spol, komunalne budownictwo mieszkaniowe, oswiata, kult(biblioteki

-kultura fizyczna( tereny rekreacyjne)

Cmentarze, porządek i bezp publ

ZAD POWIATU

-eduk publ, promocja i ochrona zdrowia, pomocy społ, polit prorodzinna, wspieranie niepełnosprawnych, transport zbiorowy i drogi publ, kult i ochrona zabytkow

-geodezja, gosp nieruchomościami

-ochr środ, przeciwdzialanie bezrobociu, ochr konsumenta

-promocja powiatu

ZAD WOJEWODZTWA

-pielegnowanie polskości i rozw świadomości narod, pobudz aktywności gosp, zwiekszanie konkurencyjności wojew, eduk publ- szkolnictwo wyższe, promocja i ochrona zdrowia, pomoc spol, polit prorodzinna, zagospodarowanie terenow wiejskich. ochr praw konsum

DOCHODY JST

Zgodnie z ustawa o fin publ budż jedn sam teryt jest rocznym planem doch i wydatków oraz przychodów i rozchodów tej jednostki.

Zgodnie z ustawą dochody jts

1. doch własne (udziały w podatkach państwowych)

2. subwencja ogólna

3. dotacje celowe z budżetu państwa

GMINAAd1.

- wpływy z podatkow, oplat, doch z majatku gminy, z zakładów budżAd.2.

Subwencja ogólna - nie ma celowego przypisania do konkretnych zad.

JST swobodnie decyd o wydatkowaniu środk pochodzących z subwencji ogólnej.

dla gmin składają się z 3 części:

- wyrównawczej, równoważącej, oświatowej

AD.3.Dotacje celowe - finansowanie konkretnych zad projektów; ma miejsce przyporządkowanie środków do określonych celów.Niewyk w danym roku budż dotacja wraca do budż, z którego pochodzi.

POWIATAd1.

-udzial w podatkach pań, doch. z jedno budże, wplat zakładów budz., doch. z majatku powiatuAd.2.

składa się z trzech cześci

- wyrówn, równoważącej, oświatowej

WOJEWODZTWOAd. 1.

-udzial w podatkach pań, doch. z jedn budż,doch z majatku, karyAd.2.

Tez z 3 czesci i sa takie sameAd.3

1. dotacje na zad z zakresu adm rządowej oraz inne zlecone odrębnymi ustawami

2. dotacje celowe na zad , które JST real w porozumieniu z adm rządową

jak i między sobą

3. dotacje celowe na usuwanie bezp zagrożeń dla bezp i porządku

publ, skutków powodzi i innych klęsk żywiołowych

4. dotacje na finansowanie lub dofinansowanie zadań własnych

5. dotacje na real zad wynikających z umów międzynarodowych

WYDATKI GMINY

- oswiata i wych czyli wynagrodzenia nauczycieli i tp., opieka spol, adm publ

POWIATY

- oswiata i wych, opieka spol, adm publ

- utrzymanie infrastruktury drogowej

WOJEWODZTWA

- inwestycje zlecone, wynagrodzenia pracownikow oswiaty i kultury

- dofinansowanie przewozow kolejowych , Doplaty do komunikacji miejskiej, wykup gruntow pod drogi

Definicje z ustawy:

Budzet j sT- jest rocznym planem dochodow i wydatkow oraz przychodow i rozchodow.

Deficyt - może być sfinansowany przychodami pochodzącymi z:

- sprzedazy papierow wart.

Kredytow

- pozyczek

- prywatyzacji majatku jst

- nadwyżki z roku ubiegłego

Laczna kwota długu nie może przekroczyc 60% wykonanych dochodow

W budzecie jst mogą być tworzone rezerwy celowe i rezerwa ogolna. Celowe sa tworzone na wydatki, których szczegółowy podzial nie może być opracowany w momencie tworzenia budzetu

---