PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO OBROTOWI GOSPODARCZEMU
Sutherland- koncepcje przestępstw gospodarczych
Art. 296 NADUŻYCIE ZAUFNIA-
§ 1 Kto, będąc obowiązany na podstawie przepisu ustawy, decyzji właściwego organu lub umowy do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, przez nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienia ciążącego na nim obowiązku, wyrządza jej znaczną szkodę majątkową, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2 Jeżeli sprawca przestępstwa określonego w § 1 działa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 3 Jeżeli sprawca przestępstwa określonego w § 1 lub 2 wyrządza szkodę majątkową w wielkich rozmiarach podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§ 4 Jeżeli sprawca przestępstwa określonego w § 1 lub 3 działa nieumyślnie podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 5 Nie podlega karze, kto przed wszczęciem postępowania karnego dobrowolnie naprawił w całości wyrządzoną szkodę.
- ma na celu ochronę obrotu gospodarczego, ale nie wyłącznie;
- pojęcie to pojawiło się po raz pierwszy w 1994r. w Art. 1 ustawy o obrocie gospodarczym;
Przedmiot ochrony:
indywidualne interesy majątkowe lub gospodarcze osoby fizycznej, prawnej oraz jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej;
„interesy majątkowe”- nie tylko związane z obrotem gospodarczym, wszystkie;
Cztery typy przestępne:
§ 1 - typ podstawowy
§ 2 - typ kwalifikowany- elementem konstytutywnym jest działanie w celu
osiągnięcia korzyści majątkowej
§ 3 - typ kwalifikowany, elementem konstytutywnym jest wyrządzenie
szkody majątkowej w wielkich rozmiarach
§ 4 - typ nieumyślnego przestępstwa nadużycia zaufania ( klauzula
nieumyślności)
§ 5 - szczególna klauzula niekaralności- dobrowolne naprawienie szkody
Podmiot czynu zabronionego:
§ 1 przestępstwo indywidualne;
Charakterystyka podmiotu:
„ zajmowanie się sprawami majątkowymi lub prowadzenie działalności gospodarczej innego podmiotu” ( prawa i obowiązki);
-pewna samodzielność działanie podmiotu:
element statyczny: dbałość o zachowanie substancji powierzonego mienia, ochrona przed uszczerbkiem;
element dynamiczny- wykorzystanie mieni żeby wzrosła np. jego wartość;
OSN- nie może to być wykonawca umowy o dzieło bo działa on na własne ryzyko i własny rachunek;
!!!- nie może to być użytkownik lub dzierżawca bo działa on na własny rachunek;
„ sprawy majątkowe”- wszystkie, które związane są z majątkiem i sytuacją
majątkową danego podmiotu; ( podpisywanie umów, obciążanie majątku, ugoda
sądowa);
„ działania gospodarcze”- ustawa z dn. 19.11.99 Prawo o działalności
gospodarczej- „ zarobkowa działalność wytwórcza, handlowa, budowlana lub usługowa prowadzona w sposób zorganizowany i ciągły”;
Adwokat lub radca prawny jako pełnomocnik procesowy- nie ma ograniczeń i może odpowiadać kiedy: mandant zaakceptuje (zgoda) działania to nie może żądać ścigania ( musi mieć pełny obraz sytuacji, znać konsekwencje); gdy jest to samodzielna decyzja pełnomocnika procesowego- może żądać ścigania;
„na rzecz osoby fizycznej, prawnej lub jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej”
podstawy prawne uzyskania uprawnień: umowa, decyzja organu, przepis ustawy;
ustawa oraz akt podustawowy wydany na podstawie upoważnienia ustawowego i w jego granicach; nie- instrukcje, zarządzenia i okólniki;
np. syndyk masy upadłościowej, rodzice względem małoletnich dzieci, małżonkowie względem siebie;
decyzja właściwego organu- orzeczenie sądu, decyzje organów administracji
rządowej lub samorządu terytorialnego;
np. kurator dla nieobecnych, kurator dla dziecka poczętego doradca tymczasowy,
kurator osoby częściowo ubezwłasnowolnionej;
umowa- forma zależna od przepisów Kodeksu Cywilnego;
np. pełnomocnik, zleceniobiorca, agent;
Czynność sprawcza:
dwie formy (wyliczenie taksatywne):
„wyrządzenie znacznej szkody”- nadużycie uprawnień udzielonych sprawcy- wykroczenie poza formalne uprawnienia lub działanie zgodne z uprawnieniami ale niezgodne z celem, dla którego zostały udzielone;
niedopełnienie obowiązku na nim ciążącego; całkowita bezczynność, wykonanie obowiązku częściowo lub niestarannie np. sprzedaż nieruchomości poniżej jej wartości, niekorzystna umowa;
dodatkowe kryterium- „racjonalnego gospodarza/ dobrego kupca”, posiłkowo;
!!! - wyrządza znaczną szkodę majątkową - przestępstwo materialne - skutek -§1 znaczna szkoda majątkowa- przekracza dwustukrotność minimalnego miesięcznego wynagrodzenia, ale nie wyższa niż tysiąckrotność; §3- szkoda wielkich rozmiarów powyżej tysiąckrotności minimalnego wynagrodzenia miesięcznego; niższa niż 1000x- §1
OSN 95- rzeczywisty uszczerbek i spodziewane korzyści- szerokie rozumienie szkody;
- majątek- ogół praw majątkowych danego podmiotu ( Art. 296- tylko aktywa);
- szkoda majątkowa- musi dać się wyrazić w pewnej kwocie pieniedzy;
- naruszenie dóbr niemajątkowych- również;
§2 - osiągnięcie korzyści majątkowych
„korzyść majątkowa”- Art. 115 § 4 KK: korzyść dla siebie, innej osoby fizycznej, jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, grupy osób prowadzącej zorganizowaną działalność przestępczą; ( rzeczy, prawa majątkowe, świadczenia o wartości majątkowej);
nie stanowi korzyści majątkowej, gdy sprawca uzyskuje pewną rzecz gdy zgodne z umocowaniem mu się należy;
zmniejszenie pasywów- też korzyść majątkowa;
- rodzaje działalności gospodarczej- brak ograniczenia w przepisie; 9 np. działalność kredytowa banków- też)
Strona podmiotowa:
§3 powyżej 1000x
§4 nieumyślność ( §2 wyłączony)- nieumyślnie
§1 zamiar bezpośredni i wynikowy, przestępstwo nie jest kierunkowe;
§2 tylko w zamiarze bezpośrednim- umyślne
§4 obie postacie nieumyślności- świadoma i nieświadoma
- kolizja interesów podmiotów lub sprawca się zajmuje:
Art. 26- kolizja obowiązków- może się powołać;
Art. 1§3 generalna klauzula zawinienia
§ 5 klauzula niekaralności:
nie podlega karze z mocy ustawy- przeszkoda procesowa z Art.17 KPK;
postępowania nie podejmuje się a wszczęte umarza;
przed wszczęciem postępowania w sprawie- IN REM;
naprawienie szkody- przywrócenie do stanu poprzedniego lub zapłata odszkodowania ( w całości)
starania ale nie naprawienie w całości- możliwość nadzwyczajnego złagodzenia kary Art. 307 §2
dobrowolnie- motywy bez znaczenia;
Art. 297 OSZUSTWO GOSPODARCZE ( KAPITAŁOWE ) (od 1994)
§ 1 Kto, w celu uzyskania dla siebie lub innej osoby kredytu, pożyczki bankowej, gwarancji kredytowej, dotacji, subwencji lub zamówienia publicznego, przedkłada fałszywe lub stwierdzające nieprawdę dokumenty albo nierzetelne, pisemne oświadczenia dotyczące okoliczności mających istotne znaczenie dla uzyskania takiego kredytu, pożyczki bankowej, gwarancji kredytowej, dotacji, subwencji lub zamówienia publicznego, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2 Tej samej karze podlega, kto wbrew ciążącemu na nim obowiązku nie powiadamia właściwego organu lub instytucji o powstaniu okoliczności mogących mieć wpływ na wstrzymanie lub ograniczenie wysokości udzielonego kredytu, pożyczki bankowej, gwarancji kredytowej, dotacji, subwencji lub zamówienia publicznego.
§ 3 Nie podlega karze, kto dobrowolnie przed wszczęciem postępowania karnego zapobiegł wykorzystaniu kredytu, pożyczki bankowej, gwarancji kredytowej lub subwencji, zrezygnował zamówienia publicznego lub dotacji uzyskanych w sposób określony w §1 lub §2 albo zaspokoił roszczenia pokrzywdzonego.
występek
§ 1 - typ podstawowy
§ 2 - szczególne postanowienia
§ 3 - klauzula niewinności- nie podlega karze
§ 1 - „ w celu uzyskania”- narażenie abstrakcyjne
Dobro chronione:
Wymienione instytucje, system gospodarczy i interesy gospodarcze podmiotów;
( brak szkody)
- abstrakcyjne narażenie na niebezpieczeństwo;
Podmiot czynu zabronionego:
§ 1 przestępstwo powszechne ( zachowania wyliczone enumeratywnie)
Zachowanie penalizowane: (przestępne)
kilka form ( wyczerpujące wyliczenie):
przedkładanie fałszywych dokumentów-
dokument- Art. 115 § 14
fałszywy- przerobiony, podrobiony- Art. 270 KK
przedkładanie dokumentów stwierdzających nieprawdę-
dokument autentyczny wydany przez osobę uprawnioną do wystawienia lecz zawierający informacje nieprawdziwe;
przedkładanie nierzetelnych pisemnych oświadczeń dotyczących okoliczności mających istotne znaczenie dla uzyskania kredytu, pożyczki bankowej, gwarancji kredytowej, subwencji, dotacji lub zamówienia publicznego
wszelkie wypowiedzi zawarte na piśmie, dotyczące w/w okoliczności;
regulaminy bankowe; danego podmiotu określające okoliczności mające znaczenie dla uzyskania
sposób wypowiedzi sugerujący inny stan rzeczy- nierzetelne
- dla siebie lub innej osoby
- kredyt bankowy, kupiecki- każdy kredyt ( przeciwnicy- prawo bankowe definiuje umowę kredytu); kredyt na cel określony;
-fałszywy dokument- Art. 270- przerobiony, podrobiony;
- dokument stwierdzający nieprawdę w zw z Art. 271;
- pożyczka bankowa- może być nie oprocentowana, na jakikolwiek cel;
- pojęcie oszustwa kapitałowego dotyczy Art. 311
2 typy czynu zabronionego:
§ 1 - oszustwo przez działanie
§ 2 - przez zaniechanie
- występek
- oświadczenie - wypowiedź zawarta na piśmie dotycząca „istotnych okoliczności”;
- „istotne okoliczności”- np. dotyczące zdolności kredytowej, wynikające z regulaminu np. banku;
- jawne podanie nieprawdy lub sugerowanie innego stanu rzeczy;
- gwarancja kredytowa- czynność bankowa, może udzielić Skarb Państwa, gwarancje dotyczące kredytu ale nie tylko bankowego ( podmiot który udziela nie ma znaczenia);
- dotacja, subwencja- nie tylko ta w znaczeniu z ustawy o finansach publicznych, każda (brak świadczenia wzajemnego);
- zamówienie publiczne- ustawa o zamówieniach publicznych 10.06.94 - Art. 2 ust. 4: „ opłacane przez
zamawiającego usługi, dostawy lub roboty budowlane wykonywane przez
dostawcę lub wykonawcę”
Ze względu na skutek:
przestępstwo formalne
Strona podmiotowa:
umyślne- działanie w celu uzyskania - tylko z zamiarem bezpośrednim kierunkowe
!!!- uzyskanie dla siebie lub innej osoby- nie musi być porozumienia osobami;
§ 2 - zaniechanie poinformowania o pewnym działaniu
Indywidualne:
sprawcą może być osoba na której ciąży obowiązek powiadomienia właściwego organu
„ obowiązek powiadomienia” może wynikać z: przepisów ustawy, z umowy ( np. kredytowej), z wewnętrznej normy danej jednostki organizacyjnej ( np. banku)
„ właściwy organ lub instytucja”- ta która udzieliła danej formy wsparcia finansowego; instytucja która nadzoruje lub kontroluje daną jednostkę;
Czynność sprawcza:
nie powiadomienie- tylko przez zaniechanie;
„ okoliczności mogące mieć wpływ”- mogą ale nie muszą;
Przestępstwo formalne
Umyślne- zarówno w zamiarze bezpośrednim jak i wynikowym
- obowiązek ciąży od momentu złożenia dokumentu ( wykładnia rozszerzająca)- nie musi być udzielony kredyt;
§ 3 - czynny żal
przed wszczęciem postępowania karnego IN REM;
zapobiegł wykorzystaniu
zaspokoił roszczenie pokrzywdzonego
brak wymogu powiadomienia instytucji- tylko zapobiec wykorzystaniu
!!!-zwrócenie kredytu po wykorzystaniu nie wchodzi w zakres § 3
rezygnacja- oświadczenie pisemne lub ustne o rezygnacji z danego świadczenia
zaspokojenie roszczenia w całości
kumulatywna kwalifikacja- Art. 297 z 270 KK
Art. 297 z 286 KK (z góry powzięty zamiar niespłacenia kredytu- tak)
Oskarżenie publiczne z urzędu
ART. 298 Oszustwo asekuracyjne
§ 1. Kto w celu uzyskania odszkodowania z tytułu umowy ubezpieczeniowej, powoduje zdarzenie będące podstawą do wypłaty takiego odszkodowania, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. Nie podlega karze, kto przed wszczęciem postępowania karnego dobrowolnie zapobiegł wypłacie odszkodowania.
W art. 286 klasyczne oszustwo w §1 celem jest korzyść majątkowa, znamię skutku- niekorzystne rozporządzenie mieniem.
§ 1 - brak skutku
- brak znamienia celu (brak osiągnięcia korzyści majątkowej)
Dobro chronione prawem: (przedmiot ochrony)
chronione są instytucje ubezpieczeniowe przed działaniami oszukańczymi mającymi na celu wyłudzenie odszkodowania;
cały system gospodarczy
Ochrona o charakterze abstrakcyjnym:
abstrakcyjne narażenie dobra na niebezpieczeństwo;
Powszechne:
każdy podmiot zdolny do ponoszenia odpowiedzialności karnej
!!! Nie ma zawężenia do strony umowy ubezpieczeniowej, może być osoba nie ubezpieczona.
- na zlecenie właściciela - właściciel podżeganie do 295
Czynność sprawcza:
spowodowanie zdarzenia będącego podstawą do wypłaty odszkodowania z tytułu umowy ubezpieczeniowej ( np. spalenie, celowe uszkodzenie pojazdu)
!!! rodzaj umowy ubezpieczeniowej nie ma znaczenia- ubezpieczeni zarówno dobrowolne jak i obowiązkowe;
!!! nie dotyczy wypłat odszkodowań z tytułu ubezpieczeniowego funduszu gwarancyjnego ( np. brak sprawcy wypadku komunikacyjnego; sprawca nie posiada OC)
Działanie i zaniechanie:
zdarzenie- synonim słowa wypadek Art. 805 § 1 KC- zdarzenie przyszłe i niepewne;
Świadczenie ubezpieczyciela- Art. 805 § 2 KC
-Powoduje zdarzenie:
pozorowanie zdarzenia- nie odpowiada z Art. 298, ale odpowiada za oszustwo;
dokonane gdy np. podpalono;
Materialne- skutkowe:
aby było dokonane musi nastąpić skutek w postaci zdarzenia będącego podstawą do wypłaty odszkodowania z umowy ubezpieczeniowej;
Strona podmiotowa:
umyślne
§ 2 - szczególna klauzula niekaralności;
- czynny żal- zapobieżenie wypłacie odszkodowania9 działanie lub zaniechanie), jakiekolwiek;
!!!- podjęcie i oddanie odszkodowania- NIE Art. 60 § 1 lub 2
-zapobiegnięcie wypłacie;
§ 2 nie ma zastosowania gdy bez aktywności ( bez wiedzy) sprawcy nie dojdzie do wypłaty odszkodowania
sprawca nie musi przedstawić okoliczności
dobrowolnie przed wszczęciem postępowania karnego IN REM;
kumulatywna kwalifikacja z podpaleniem, spowodowaniem powszechnego zagrożenia- czynny żal dotyczy tylko przestępstwa oszustwa asekuracyjnego, nie obejmuje innych przestępstw;
ART. 299 Pranie brudnych pieniędzy
§ 1. Kto środki płatnicze, papiery wartościowe lub inne wartości dewizowe, prawa majątkowe albo mienie ruchome lub nieruchome, pochodzące z korzyści związanych z popełnieniem czynu zabronionego, przyjmuje, przekazuje lub wywozi za granicę, pomaga do przenoszenia ich własności lub posiadania albo podejmuje inne czynności, które mogą udaremnić lub znacznie utrudnić stwierdzenie ich przestępnego pochodzenia lub miejsca umieszczenia, ich wykrycie, zajęcie albo orzeczenie przepadku, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 2. Karze określonej w § 1 podlega, kto będąc pracownikiem banku, instytucji finansowej albo innego podmiotu, na którym z mocy przepisów prawa ciąży obowiązek rejestracji transakcji i osób dokonujących transakcji, przyjmuje w gotówce, wbrew przepisom, pieniądze lub inne wartości dewizowe, dokonuje ich transferu lub konwersji albo przyjmuje je w innych okolicznościach wzbudzających uzasadnione podejrzenie, że stanowią one przedmiot czynu określonego w § 1, albo świadczy inne usługi mające ukryć ich przestępne pochodzenie lub usługi w zabezpieczeniu przed zajęciem.
§ 3. Kto, będąc odpowiedzialny w banku, instytucji finansowej lub kredytowej za informowanie zarządu lub organu nadzoru finansowego o przeprowadzeniu operacji finansowej, nie czyni tego niezwłocznie w formie przewidzianej przepisami prawa, mimo że okoliczności przeprowadzenia operacji finansowej wzbudzają uzasadnione podejrzenie, że chodzi o źródło ich pochodzenia określone w § 1, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 4. Karze określonej w § 3 podlega, kto w banku, instytucji finansowej lub kredytowej, będąc odpowiedzialny za wyznaczenie osoby uprawnionej do przyjmowania informacji, o których mowa w § 3, lub udzielania ich osobie uprawnionej, nie czyni zadość obowiązującym przepisom.
§ 5. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 lub 2, działając w porozumieniu z innymi osobami, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§ 6. Karze określonej w § 5 podlega sprawca, jeżeli dopuszczając się czynu określonego w § 1 lub 2, osiąga znaczną korzyść majątkową.
§ 7. W razie skazania za przestępstwo określone w § 1 lub 2, sąd orzeka przepadek przedmiotów pochodzących bezpośrednio albo pośrednio z przestępstwa, a także korzyści z tego przestępstwa lub ich równowartość, chociażby nie stanowiły one własności sprawcy. Przepadku nie orzeka się w całości lub części, jeżeli przedmiot, korzyść lub jej równowartość podlega zwrotowi pokrzywdzonemu lub innemu podmiotowi.
§ 8. Nie podlega karze za przestępstwo określone w § 1--4, kto dobrowolnie ujawnił wobec organu powołanego do ścigania przestępstw informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa oraz okoliczności jego popełnienia, jeżeli zapobiegło to popełnieniu innego przestępstwa; jeżeli sprawca czynił starania zmierzające do ujawnienia tych informacji i okoliczności, sąd stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary
Pojęcie pranie brudnych pieniędzy po raz pierwszy w Polsce pojawiło się w ustawie o ochronie obrotu gospodarczego z 1994 r.
Na świecie w latach 20 - prohibicja, Al. Capone;
Brudne pieniądze- środki finansowe pochodzące z działalności przestępczej, które wprowadza się do legalnego obrotu gospodarczego.
Etapy:
Umiejscawianie- wprowadzanie do systemu finansowego- sposoby: „ smerfowanie” ( rozdrabnianie); połączenie z legalnymi (np. sklep, zaświadczenie o wygranej z kasyna);
Warstwowanie- oddzielenie pieniędzy od źródła- duży obieg- przelewy elektroniczne międzynarodowe (np. .100 operacji);
Integracja- np. faktura o zawyżonej wartości lub na fikcyjne usługi.
Konwencje lata 90 - aspekt międzynarodowy
Rodzaje działań zapobiegawczych:
Organizacyjne- tworzenie organów do zwalczania lub angażowanie już istniejących.
Prawne- konwencje i inne akty prawa międzynarodowego.
Naukowe-( szkoleniowe)- konferencje, publikacje.
Konwencje międzynarodowe:
Nr 41 Rady Europy z 08.09. 1990 r. w sprawie dochodów pochodzących z przestępstwa, ich ujawnienia, zajmowania i konfiskaty;
Zalecenia Rady Europy z 27.06.1980 r. dotyczące działań skierowanych przeciwko transferom i ukrywaniu środków pochodzących z przestępstwa;
Deklaracja zasad bazylejskiej Komisji ds. nadzoru bankowego w sprawie przeciwdziałania praniu pieniędzy- Art. 5- idebtyfikacja osoby, która wpłaca pieniądze (regulacje)
Konwencja Narodów Zjednoczonych o zwalczaniu nielegalnego obrotu środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi ( 20.12.88 Wiedeń, Polska 94');
Ustawa z 16.11.2000 r. o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu.
- wprowadza instytucję Generalnego Inspektora Informacji Finansowej, powoływanego prze Prezesa RM.
Art. 4. Do zadań Generalnego Inspektora należy uzyskiwanie, gromadzenie, przetwarzanie i analizowanie informacji w trybie określonym w ustawie oraz podejmowanie działań w celu przeciwdziałania wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł, a w szczególności:
1) badanie przebiegu transakcji, o których Generalny Inspektor został powiadomiony na zasadach określonych w ustawie,
2) inicjowanie procedury wstrzymywania transakcji, co do których zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ich przedmiotem są wartości majątkowe pochodzące z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł, oraz informowanie uprawnionych organów o dokonaniu lub możliwości dokonania takich transakcji,
3) opracowywanie i przekazywanie uprawnionym organom dokumentów, uzasadniających podejrzenie popełnienia przestępstwa,
4) inicjowanie i podejmowanie innych działań, obejmujących przeciwdziałanie wykorzystywaniu polskiego obrotu finansowego do legalizacji dochodów pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł, w tym szkolenie pracowników instytucji obowiązanych w zakresie zadań nałożonych na te instytucje,
5) sprawowanie kontroli przestrzegania przepisów ustawy,
współpraca z zagranicznymi instytucjami, zajmującymi się zapobieganiem wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł.
Art. 2. Ilekroć w ustawie jest mowa o:
instytucji obowiązanej - rozumie się przez to banki, oddziały banków zagranicznych, domy maklerskie, banki prowadzące działalność maklerską i inne podmioty prowadzące działalność maklerską na podstawie ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. - Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi, Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A., podmioty prowadzące działalność w zakresie gier losowych, zakładów wzajemnych i gier na automatach, zakłady ubezpieczeń, pośredników ubezpieczeniowych i główne oddziały zagranicznych zakładów ubezpieczeń, fundusze inwestycyjne, towarzystwa funduszy inwestycyjnych i towarzystwa funduszy powierniczych, powszechne towarzystwa emerytalne, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, Pocztę Polską, przedsiębiorstwa leasingowe i factoringowe, rezydentów prowadzących działalność kantorową, którzy w związku z prowadzoną przez siebie działalnością uczestniczą w obrocie wartościami majątkowymi, notariuszy w zakresie czynności notarialnych, dotyczących obrotu tymi wartościami, a także przedsiębiorców prowadzących działalność w zakresie pośrednictwa w obrocie nieruchomościami.
Art. 8. 1. Instytucja obowiązana przyjmująca dyspozycję (zlecenie) klienta do przeprowadzenia transakcji, której równowartość przekracza 10.000 EURO, zarówno jeżeli jest to transakcja prowadzona w ramach operacji pojedynczej, czy też w ramach kilku operacji, jeżeli okoliczności wskazują, że są one ze sobą powiązane, ma obowiązek zarejestrować taką czynność.
Obowiązek informowania GIIF o takich transakcjach, rejestracja- identyfikacja klienta, który zleca i beneficjenta.
GIIF- ma prawo wstrzymania transakcji na 48h.
Wcześniej Art. 299 §1 dotyczył zorganizowanej przestępczości, zrezygnowano z tego, gdyż było to pojęcie niedookreślone.
§ 1
Przestępstwo powszechne: typ podstawowy
Przedmiot bezpośredniego działania (czynności wykonawczej):
- środki płatnicze- ustawa o NBP (ART. 31- 34) Środki płatnicze zniszczone,
uszkodzone nie są prawnym środkiem płatniczym.
papiery wartościowe- ustawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi
inne wartości dewizowe- 27.07.02- Prawo dewizowe Art.2 pkt. 8) wartościami
dewizowymi są zagraniczne środki płatnicze oraz złoto dewizowe i platyna
dewizowa,
prawa majątkowe- wszelkie możliwe ( dotyczące rzeczy i dobra niematerialne)
mienie ruchome i nieruchome- wg KC
!!! Składniki majątkowe, które pochodzą z korzyści związanych z popełnieniem czynu zabronionego:
bezpośredni- bardzo szerokie
pośrednio
Nie ma znaczenia czy przestępstwo się przedawniło, czy zapadł prawomocny wyrok, czy znany sprawca pierwszego przestępstwa. Np. odsetki od lokaty bankowej ( z brudnych pieniędzy) też przestępstwo.
Czynność sprawcza:
przyjmuje, przekazuje lub wywozi za granicę, pomaga do przenoszenia ich własności lub posiadania albo podejmuje inne czynności
wyliczenie przykładowe- nie jest zupełne;
- „przyjmuje”(wartości majątkowe)- we władztwo, uzyskanie faktycznej możliwości dysponowania tymi wartościami na podstawie porozumienia zawartego pomiędzy przekazującym a przyjmującym;
- „przekazuje” lub „wywozi za granicę”- fizycznie, wszelkie czynności w wyniku, których określony składnik majątkowy znajduje się poza granicami RP;
- „przekazanie”- np. przelew bankowy; (Art. 99 KKS- zezwolenie dewizowe);
- Pomaga do przenoszenia ich własności lub posiadania- wszelkie działania, które ułatwiają (Art. 18 § 3- pomocnictwo)
- „inne czynności, które mogą udaremnić (...)- nie jest ważne by udaremniało, lub znaczne utrudnienie; np. fikcyjne faktury na nie wykonane usługi lub towary, zawyżanie wartości towarów lub usług na fakturach;
- ustalenie, że pewne składniki majątkowe pochodzą z czynu zabronionego, wykrycie- nie dotyczy sprawcy
Zajęcie albo orzeczenie przepadku następuje na gruncie postępowania karnego lub cywilnego (postępowanie zabezpieczające), na podstawie orzeczenia sądu, komornika lub organu administracji.
-„ uniemożliwia zajęcie”- ukrycie, uszkodzenie, pozorne wyzbycie się władztwa;
!!! Orzeczenie przepadku(karne i cywilne)-działania utrudniające wykonanie orzeczenia o przepadku nie wchodzą w Art. 299.
Strona podmiotowa:
umyślny występek,
sprawca musi zamiarem obejmować wszystkie znamiona
-przestępstwo podatkowe też wchodzi w zakres prania brudnych pieniędzy;
§ 2
Podmiot czynu zabronionego:
przestępstwo indywidualne
podmioty zobowiązane- ustawa
następuje rozszerzenie podmiotów
„będąc pracownikiem”- Kodeks Pracy, jako osoby zatrudnione; umowa zalecenie i umowa o dzieło- też, wykładnia rozszerzająca na niekorzyść sprawcy;
5 form zachowań sprawczych: (czynność sprawcza)
przyjmowanie w gotówce wbrew przepisom pieniędzy lub innych wartości dewizowych;
dokonanie transferu lub konwersji brudnych pieniędzy lub innych wartości dewizowych;
przyjmowanie pieniędzy lub innych wartości dewizowych w okolicznościach wzbudzających uzasadnione podejrzenie co do ich przestępczego pochodzenia, czynów określonych w art. 299 §1;
świadczenie innych usług mających ukryć przestępcze pochodzenie pieniędzy lub innych wartości dewizowych;
świadczenie usług służących zabezpieczeniu pieniędzy lub innych wartości dewizowych przed zajęciem;
Ad. 1 -złoto lub platyna dewizowa- nie;
Wbrew przepisom- nie dokonanie rejestracji transakcji powyżej 10.000 euro
- nieumyślne też
- jeżeli ma świadomość Art.299 § 2
Ad. 2 - jakikolwiek przelew (najczęściej elektroniczny)
- konwersja- definicja ekonomiczna- zmiana dotychczasowych warunków udzielenia kredytu
lub pożyczki (np. zmiana lokaty na czeki, zakup akcji lub obligacji)
Ad. 3 - złagodzone wymagania dowodowe- „uzasadnione podejrzenie”
Ad. 4 - świadczenie innych usług- wszelka działalność zmierzająca do ukrycia źródeł przestępczego
pochodzenia środków finansowych, np. fałszowanie dokumentacji bankowej
- zamiar trwałego podejmowania takich zachowań (nie jednorazowe)
Ad. 5 - chronienie (zabezpieczenie) przed zajęciem nie tylko na podstawie KK, ale też KC,
komornik, sąd, organ administracji;
- uniemożliwianie wykonania lub orzeczenia zajęcia, np. ukrycie, pozorne wyzbycie się
władztwa nad określonymi środkami finansowymi; przepisanie majątku na żonę też, ale od
01.07- zmiana przepadku, wprowadza wiele domniemań;
Strona podmiotowa- umyślne;
§ 3
Sprawca- przestępstwo indywidualne
osoba odpowiedzialna za informowanie; Art. 28 ust2- wewnętrzne procedury zapobiegające wprowadzaniu do obrotu wartości majątkowych pochodzących z przestępstwa;- mają moc przepisów prawa;
odpowiedzialny w banku- utworzony na podstawie ustawy o Prawie bankowym
instytucja finansowa- której działalność polega na gromadzeniu środków pieniężnych np. kantor;
instytucja kredytowa- podmiot który oprócz banków jest uprawniony do udzielania kredytów;
informowanie organu nadzoru finansowego (nie GIIF- organ informacji finansowej a nie nadzoru), np. Przewodniczący Komisji Papierów Wartościowych;
operacja finansowa= transakcja (Art.2 pkt 2- ustawy o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu(..);
niezwłocznie- bez nieuzasadnionej zwłoki, w formie przewidzianej przepisami prawa;
Strona podmiotowa- przestępstwo umyślne;
§ 4
- nie wyznaczenie osoby uprawnionej do przyjmowania informacji lub udzielania ich osobie uprawnionej
- zarząd nie wyznacza osoby odpowiedzialnej do czego jest zobowiązany na podstawie Art. 28 ustawy o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu(...);
- § 3 i 4 nie stosowane w praktyce;
§5
- „w porozumieniu”- pomocnictwo, współsprawstwo, podżeganie
- co najmniej 3 osoby łącznie;
- obojętne, że niektóre osoby realizują znamiona §1 a inne §2
§6
- osiąga znaczną korzyść majątkową- a nie tylko działa w celu jej osiągnięcia;
- znaczna korzyść majątkowa- Art. 115§5- wszelkie przysporzenie majątkowe (zwiększenie aktywów, zmniejszenie pasywów)
- dwustukrotność najniższego miesięcznego wynagrodzenia- od 01.03- ustawa o minimalnym wynagrodzeniu miesięcznym (najniższe= 760/780 PLN);
- rzeczywiste osiągnięcie korzyści;
!!! cel działanie sprawcy nie ma znaczenia; np. udostępnienie swojego konta i rachunku za prowizje;
- zakup akcji za brudne pieniądze- nie, dodatkowa korzyść;
!!! korzyść oprócz brudnych pieniędzy, np. prowizja
§7
- orzeczenie przepadku- obligatoryjnie
- pochodzące bezpośrednio albo pośrednio z przestępstwa- rozszerzone;
- równowartość (zniszczenie korzyści)
- chociażby nie stanowiły własności sprawcy- przepadek korzyści;
- pozbawienie owoców przestępstwa
- nie orzeka przepadku jeżeli korzyść lub jej równowartość podlega zwrotowi pokrzywdzonemu lub innemu
podmiotowi;
- 2 rodzaje przepadku: różnice- gdy korzyść ( przedmioty niematerialne) nie ma substratu materialnego;
- częściowa konfiskata mienia
- wykazanie związku pomiędzy korzyścią a przestępstwem
- sąd ma wybór- może orzec przepadek korzyści lub ich równowartości
§8
- Art. 60§3- mały świadek koronny;
- czynny żal przy praniu brudnych pieniędzy;
- dobrowolnie ujawnił- nie musi ujawnić wszystkich informacji jakie zna;
- jeżeli czynił starania, ale nie zapobiegł- nadzwyczajne złagodzenie kary;
- efektywne zapobieżenie, aż do prawomocnego zakończenia sprawy można korzystać z tej instytucji, przed
sądem -nie;
Art. 300- 302- przestępstwa na szkodę wierzycieli
Art.300 Utrudnianie dochodzenia roszczeń
§ 1. Kto, w razie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości, udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela przez to, że usuwa, ukrywa, zbywa, darowuje, niszczy, rzeczywiście lub pozornie obciąża albo uszkadza składniki swojego majątku, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Kto, w celu udaremnienia wykonania orzeczenia sądu lub innego organu państwowego, udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela przez to, że usuwa, ukrywa, zbywa, darowuje, niszczy, rzeczywiście lub pozornie obciąża albo uszkadza składniki swojego majątku zajęte lub zagrożone zajęciem, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 3. Jeżeli czyn określony w § 1 wyrządził szkodę wielu wierzycielom, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 4. Jeżeli pokrzywdzonym nie jest Skarb Państwa, ściganie przestępstwa określonego w § 1 następuje na wniosek pokrzywdzonego.
- trzy typy czynu zabronionego
§1 Niewypłacalność lub upadłość
§2 majątek zagrożony zajęciem lub zajęty
§3 szkoda wielu wierzycieli
§4 przestępstwo ścigane na wniosek jeżeli SP nie jest pokrzywdzonym
§ 1
Podmiot czynu zabronionego:
przestępstwo indywidualne (tylko dłużnik)
tylko osoba, która ponosi odpowiedzialność osobistą względem wierzyciela;
dłużnicy rzeczowi- nie
Art. 308 łączy się z określeniem podmiotu z Art.300
Określenie dłużnika pozwala ścigać osoby fizyczne- rozszerzenie odpowiedzialności podmiotowej o osoby fizyczne
- „niewypłacalność”- niemożność wywiązania się ze zobowiązań finansowych;
-„upadłość”- dotyczy tylko przedsiębiorcy
- Czy podmiotem może być tylko podmiot prowadzący działalność gospodarczą?- OSN- każdy podmiot może być niewypłacalny.
Zachowanie penalizowane: enumeratywne wyliczenie:
usunięcie
ukrycie
zbycie- odpłatna czynność prawna (np. sprzedaż); ważność formy zbycia ma znaczenie- jeżeli czynność bezwzględnie nieważna to nie jest to zbycie w rozumieniu Art. 300;
zniszczenie- unicestwienie
rzeczywiste lub pozorne obciążenie
uszkodzenie składników majątkowych- zmiana która pomniejsza wartość;
Przedmiot bezpośredniego działania:
dłużnik działa na składniki swojego majątku; jakikolwiek majątek- pastywa nie, tylko aktywa:
w razie grożącej mu (...)- duże prawdopodobieństwo zaistnienia niewypłacalności lub upadłości
Przestępstwo materialne:
skutek: udaremnienie ( wierzyciel nie uzyska w ogóle zaspokojenie) lub uszczuplenie (zaspokojenie wierzyciela w części)- jakiekolwiek nawet minimalne uszczuplenie;
§ 2
Cel: udaremnienie wykonania orzeczenia (...)
Oddziaływanie na majątek zajęty lub zagrożony zajęciem;
- zajęcie- każdy akt procesowy, który odbiera uprawnionemu podmiotowi swobodę w rozporządzaniu określonym prawem majątkowym , które mu przysługuje;
!!! merytoryczna zasadność zajęcia- nie ma żadnego znaczenia czy zajęcie pewnego składnika jest merytorycznie zasadne;
- zajęcie- do chwili uchylenia (policja, Urząd Skarbowy, komornik)
- realne, konkretne zagrożenie zajęciem;
Przestępstwo skutkowe:
udaremnienie lub uszczuplenie zaspokojenia wierzyciela;
§ 3
-wielu wierzycieli
-ilu na tle wszystkich odniosło szkodę
-skala działalności
§ 1,2,3 - umyślne występki;
§4
- ścigane z oskarżenia publicznego na wniosek;
Art. 301. Pozorne bankructwo
§ 1. Kto będąc dłużnikiem kilku wierzycieli udaremnia lub ogranicza zaspokojenie ich należności przez to, że tworzy w oparciu o przepisy prawa nową jednostkę gospodarczą i przenosi na nią składniki swojego majątku,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. Tej samej karze podlega, kto będąc dłużnikiem kilku wierzycieli doprowadza do swojej upadłości lub niewypłacalności.
§ 3. Kto będąc dłużnikiem kilku wierzycieli w sposób lekkomyślny doprowadza do swojej upadłości lub niewypłacalności, w szczególności przez trwonienie części składowych majątku, zaciąganie zobowiązań lub zawieranie transakcji oczywiście sprzecznych z zasadami gospodarowania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Podmiot:
przestępstwo indywidualne (osoba, która jest dłużnikiem kilku wierzycieli)
co najmniej kilku wierzycieli - 3-9
Zachowanie penalizowane:
tworzenie nowej jednostki gospodarczej i przenoszenie na nią składników swojego majątku
całkowicie nowa jednostka
przekształcenie podmiotu- nie obejmuje
1. Zdolność do nabycia składników przez jednostkę gospodarczą, 2. Utworzenie przewidziane przepisami prawa;
powstaje z inicjatywy dłużnika
§1
przestępstwo materialne:
skutek- udaremnienie lub ograniczenie zaspokojenia wierzyciela;
Przestępstwo umyślne:
zamiar bezpośredni i wynikowy
Występek
§2 i §3
- przestępstwo doprowadzenia do swojej upadłości lub niewypłacalności
§2 umyślne
§3 lekkomyślne doprowadzenie do upadłości lub niewypłacalności
Podmiot:
tylko dłużnik wielu wierzycieli
Strona przedmiotowa:
doprowadzenie do upadłości lub niewypłacalności
brak wyliczenia sposobów
- w §3 przykładowe wyliczenie sposobów (zastosowanie również do §2)
- „oczywiście sprzeczne”- jasna, jaskrawa
Skutek:
upadłość lub niewypłacalność (majątek nie wystarcza na pokrycie długów) dłużnika
Przestępstwo jest dokonane kiedy spełnione są przesłanki materialnoprawne.
Strona podmiotowa:
§ 2 umyślne
§ 3 lekkomyślny= jedna z postaci nieumyślności, przewiduje ale się nie godzi; nie obejmuje niedbalstwa (nieświadoma nieumyślność);
Art. 302. Dowolne zaspokajanie wierzycieli
§ 1. Kto, w razie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości, nie mogąc zaspokoić wszystkich wierzycieli, spłaca lub zabezpiecza tylko niektórych, czym działa na szkodę pozostałych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
§ 2. Kto wierzycielowi udziela lub obiecuje udzielić korzyści majątkowej za działanie na szkodę innych wierzycieli w związku z postępowaniem upadłościowym lub zmierzającym do zapobiegnięcia upadłości, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 3. Tej samej karze podlega wierzyciel, który w związku z określonym w § 2 postępowaniem przyjmuje korzyść za działanie na szkodę innych wierzycieli albo takiej korzyści żąda.
3 typy czyny zabronionego:
§1- faworyzowanie wierzyciela
§2- przekupstwo wierzyciela
§3 - sprzedajność wierzyciela
Dobro chronione:
zasady uczciwego obrotu gospodarczego
§ 1 (grożącej!)
Podmiot:
przestępstwo indywidualne- dłużnik, który ma co najmniej 2 wierzycieli;
motywy nie ważne
+ Art. 308- rozszerzenie podmiotu
Czynność sprawcza:
spłaca - zaspokojenie roszczeń wierzyciela, które prowadzi do uszczuplenia majątku dłużnika; nie ma znaczenia czy spłaca w całości czy w części
zabezpiecza - tylko niektórych wierzycieli, działalność na szkodę pozostałych; każda forma zabezpieczenia ( hipoteka, zastaw)
- działanie na szkodę pozostałych wierzycieli ( może być tylko 1)- TK 92'- każde działanie które spowoduje niebezpieczeństwo uszczerbku jakichkolwiek prawnie chronionych interesów wierzyciela;
nie musi dojść do wyrządzenia szkody
Przestępstwo formalne:
nie musi być skutku dla dokonania
dokonane z chwilą spłacenia lub zabezpieczenia;
Przestępstwo umyślne:
zamiar bezpośredni i wynikowy
!!! Kto w razie grożącej mu upadłości lub niewypłacalności- realne zagrożenie
§2 i §3 - dwie strony tego samego zjawiska
§ 2
każdy może być sprawcą
udzielić korzyści- dokonane gdy wierzyciel przyjmie; wcześniej usiłowanie
działanie i zaniechanie- przyjmuje korzyść majątkową
obiecuje udzielić- np. aluzja
zmniejszenie pasywów lub zwiększenia aktywów (np. nisko oprocentowana pożyczka)
korzyść musi być nienależna
„w związku z postępowaniem upadłościowym”- za niedopuszczenie do upadłości
wierzyciel przyjmuje korzyść- nie ma znaczenia czy podejmuje czynność na szkodę innych wierzycieli
Przestępstwo formalne:
brak skutku
§ 3 sprzedajność wierzyciela
przyjmuje korzyść lub żąda
!!! § 3- nie ma powiedziane, że chodzi o korzyść majątkową, może być też korzyść osobista
- wierzyciel odpowiada nawet gdy przyjmie korzyść a nie podejmie żadnego działania na szkodę innych wierzycieli ( minimum 1);