Formy wsparcia dziennego
- świetlice środowiskowe
Twilla1987
Pomiędzy czasem, jaki dzieci spędzają w szkole, a tym, jaki powinny spędzać z rodzicami, pozostaje przestrzeń, która nie w każdym przypadku wypełniana jest w sposób prawidłowy. Dzieci, dla których jedyną właściwie zorganizowaną częścią dnia jest pobyt w szkole są w najmniej korzystnej sytuacji. Pozostałe godziny to często bezcelowe działania, nacechowane aktywnością destrukcyjną.
W takich sytuacjach alternatywę mogą stanowić świetlice środowiskowe. Funkcjonują one w środowiskach lokalnych, tworzone głównie z myślą o dzieciach pozbawionych należytej opieki, ale nie tylko.
Świetlice, to specyficzne placówki, nieco odmienne w organizacji działań i w przyświecających im celach od powszechnie znanych świetlic szkolnych.
Obecnie uważa się że świetlica to dobre rozwiązanie na wzrastające zapotrzebowanie na wsparcie rodziny, kompensacje jej niedostatków opiekuńczych, terapię zaburzeń dzieci i młodzieży a jednocześnie chroniący dzieci przed odebraniem rodzicom i umieszczeniem w instytucji opieki zastępczej, np. domu dziecka czy rodzinie zastępczej.
Art. 70 ustawy 4 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z 1999r. zakłada upowszechnienie wykształcenia, zagwarantowanie równości szans i jednocześnie podniesienia jakości wykształcenia. Konstytucja zapewnia też dzieciom prawo do bezpieczeństwa, ochronę przed przemocą, uzależnieniami oraz innymi przejawami patologii społecznej.
RODZAJE ŚWIETLIC
Istnieją różne kryteria podziału świetlic:
- według skali zaspokojenia potrzeb podopiecznych:
Profilaktyczne
Terapeutyczne
Socjoterapeutyczne
Z elementami profilaktyki
Profilaktyczno-wychowawcze
Integracyjne
Rewalidacyjne, rehabilitacyjne
Opiekuńcze
-według kryterium ich lokalizacji:
Szkolne i poza szkolne
W szkołach podstawowych gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych
Środowiskowe
Wiejskie, miejskie
Świetlice i kluby przyzakładowe
Świetlice i kluby przy domach kultury
Dzielnicowe.
- według stanu zdrowia podopiecznych
Dla osób niepełnosprawnych intelektualnie
Dla osób niepełnosprawnych ruchowo
Dla osób niesprawnych psychicznie
Dla osób zdrowych
Dla osób niedowidzących
Dla osób niedosłyszących
Dla osób przewlekle chorych
Integracyjne
WYMAGANIA OPIEKUŃCZO-WYCHOWAWCZE ŚWIETLIC ŚRODOWISKOWYCH
Na podstawie „Rozporządzenia w sprawie placówek opiekuńczo wychowawczych z dnia 1 września 2000 r.” świetlice mają obowiązek :
tworzenia dzieciom warunków fizycznego, psychicznego i poznawczego rozwoju,
poszanowania podmiotowości dziecka , wysłuchania jego zdania i w miarę możliwości uwzględnienia jego wniosków we wszystkich dotyczących go sprawach oraz informowania dziecka o podejmowanych wobec niego działaniach,
zapewnienia poczucia bezpieczeństwa,
dbałości o poszanowanie i podtrzymywanie związków emocjonalnych dziecka z rodzicami, rodzeństwem i innymi osobami zarówno z poza placówki, jak i przebywającymi lub zatrudnionymi w placówce,
uczenia nawiązania więzi uczuciowych jak oraz związków interpersonalnych,
uczenia poszanowania tradycji i ciągłości kulturowej,
uczenia planowania i organizowania codziennych zajęć stosownie do wieku dziecka
uczenia organizowania czasu wolnego, w tym uczestniczenia w zajęciach kulturowych, rekreacyjnych i sportowych,
kształtowania u dzieci nawyków i uczenia zachowań pozytywnych,
przygotowania dzieci do podejmowania odpowiedzialności za własne postępowanie oraz uczenia samodzielności w życiu,
wyrównywania deficytów rozwojowych dzieci oraz uzgadniania istotnych decyzji dotyczących dziecka z jego rodzicami i opiekunami.
KOMPETENCJE OPIEKUNA - WYCHOWAWCY
Opiekun- Wychowawca w świetlicy, wbrew temu co się powszechnie sądzi, nie ma łatwego zadania. Powinien więc posiadać bardzo dobry warsztat pracy pedagogicznej, na który składają się zarówno jego dyspozycje specjalistyczne jak i osobowościowe, ogólnoludzkie i kompetencje społeczne. Przez wiele lat praca w świetlicy nie wymagała szczególnych, na poziomie wyższym magisterskim, formalnych kwalifikacji pedagogicznych. Począwszy od 1973r. sytuacja ta zaczęła się zmieniać w latach 90 osoby zatrudnione w świetlicach miały posiadać przygotowanie nauczycielskie zgodnie z kartą nauczyciela.
Jednym z najważniejszych elementów warsztatu pedagogicznego wychowawcy w świetlicy jest on sam jako osoba. Ważna jest jego osobowość, intuicja pedagogiczna, sposób bycia, zaradność, odporność na stres, radzenie sobie ze stresem i radzenie z sobą. Istotne jest więc jaką jest wychowawca osobą zarówno w życiu prywatnym jak i zawodowym. Wychowawca często wchodzi szerzej w role rodzicielską, gdzie tu bardzo angażując się emocjonalnie, stąd musi koniecznie posiadać mechanizmy obronne przed własnym wypaleniem zawodowym. Musi umieć nabrać dystansu do spraw dzieci, nie przenosić ich wszystkich na teren własnego domu rodzinnego. To jest niekiedy bardzo trudne. Dlatego wychowawcy powinni być włączeni w swoiste grupy wsparcia zawodowego, dające możliwość obrony siebie przed obwinieniem za błędy, do których się poczuwa, zrozumienia przeżywanych spraw, znalezienia skutecznego rozwiązania problemu dziecka, innymi słowy znalezienie siły i optymizmu do dalszej pracy.
FORMY I METODY WSPIERANIA ROZWOJU DZIECI I MŁODZIEŻY
Formy pracy oferowanej w tym względzie są różnorodne, od pracy indywidualnej z poszczególnymi dziećmi i odrabianie zadań bieżących poprzez wyrównywanie braków, do wspólnych gier, zabaw i konkursów mających na celu zdobycie czy utrwalenie wiedzy szkolnej. Do tego celu służą posiadane przez świetlicę gry edukacyjne zarówno stolikowe jak i komputerowe a także biblioteczki i inne zbiory zaopatrzone w pomoce dydaktyczne.
Zagadnienie dzieciom pomocy w nauce jest kwestią priorytetową dla wszystkich świetlic. Niekiedy rezygnuje się z realizacji zaplanowanych wcześniej innych zajęć dla dzieci na rzecz aktualnie pojawiających się potrzeb w zakresie pracy nad materiałem szkolnym. W razie potrzeby wychowawcy pracują z dziećmi po zakończeniu zajęć w świetlicy oraz w szczególnych przypadkach w soboty. W takich sytuacjach następuje typowa praca indywidualna z poszczególnymi dziećmi.
Duża część pracy w świetlicy przeznaczona jest na różnorodne gry, zabawy, konkursy, zajęcia sportowe, a także te o charakterze artystycznym np. muzyczne, plastyczne, taniec czy teatr. Dzięki uczestnictwu w tych zajęciach dzieci mają możliwość przekonania się, że istnieje wiele form aktywności, które w sposób przyjemny i konstruktywny mogą zapełniać czas wolny. Równocześnie uczestnicy tych zajęć mają sposobność do rozwijania czy odkrywania własnych uzdolnień i zainteresowań. Stanowi to bardzo ważny element w pracy profilaktycznej i resocjalizacyjnej.
Wśród atrakcji proponowanych podopiecznym przez świetlice znajdują się również różne formy wypoczynku letniego i zimowego, od półkolonii stacjonarnych, przez wycieczki, rajdy, typowe biwaki, kolonie i obozy, do specjalnych wspólnych wyjazdów dla dzieci i rodziców, co stanowi następną formę oddziaływania o charakterze terapeutycznym.
Udział w tego typu przedsięwzięciach sprawia, że dzieci zapoznają się z kolejnym sposobem organizowania czasu wolnego od nauki szkolnej czy później pracy zawodowej. Poza tym odwiedzają nowe, często bardzo ciekawe i piękne miejsca, a przy tym poszerzają wiedzę i orientację w świecie. Dla dzieci które z inicjatywy własnych rodziców nie miały by możliwości dotarcia do tych miejsc, jest to szczególnie ważne, gdyż może zaszczepić w nich chęć do takiego pokierowania swym życiem by w przyszłości mogły korzystać z podobnych atrakcji. Ponadto wyjazdy stanowią doskonałą okazję do nabywania czy rozwijania samodzielności. Często dopiero podczas wyjazdów dzieci zapoznają się z zasadami higieny osobistej i mają możliwość jej przestrzegania.
Zarówno podczas wspólnych wyjazdów jak i podczas codziennej pracy świetlicowej, dzieci nabywają wiele umiejętności życiowych. Wiążą się one z możliwościami i zapleczem jakim dysponuje świetlica. Może to być poznawanie tajników gastronomicznych podczas zajęć kulinarnych czy też przygotowywanie posiłków dla grupy. Z tym łączy się sztuka nakrywania i podawania do stołu, prawidłowości żywienia, a przede wszystkim kulturalnego spożywania posiłków.
W większości świetlic ma też miejsce dożywianie dzieci. Często są to ciepłe posiłki, rzadziej zaś kanapki, drożdżówki i ciepła herbata. Podopieczni niektórych placówek mogą też wziąć do domu pieczywo ( np. chleb i drożdżówki). Ponadto kilkakrotnie w ciągu roku w śród ich rodzin rozprowadzane są paczki żywieniowe ( np. z okazji Mikołajek, Świąt Bożego Narodzenia, Wielkanocy czy Dnia Matki).
Placówki te organizują dla swoich wychowanków imprezy okolicznościowe. Są to równocześnie okazje do spotkania się z rodzicami czy opiekunami dzieci uczęszczających do świetlicy. Dotyczy to najczęściej spotkań bożonarodzeniowych, wielkanocnych, mikołajkowych czy też Dnia Matki lub Dnia Dziecka. Te spotkania umożliwiają rodzicom poznania bliżej miejsca w którym ich dzieci spędzają czas, dzieci zaś prezentują część swojego dorobku, np. w postaci przygotowanych inscenizacji, wystaw wykonywanych wcześniej prac czy śpiewu. Jest to bardzo istotne w przypadku pracy profilaktycznej i resocjalizacyjnej. Nie można bowiem pomagać dzieciom z pominięciem oddziaływania na ich rodziny. W niektórych świetlicach prowadzona jest doraźna współpraca z rodzicami, polegająca na sporadycznym spotykaniu się wychowawców z rodzicami podopiecznych. Rodzice przedstawiają pracownikom świetlicy problemy, ci zaś starają się doprowadzić do wspólnego poszukania ich rozwiązania.
Zapotrzebowanie społeczne na tworzenie świetlic jest duże i nieustannie wzrasta. Wynika ono miedzy innymi z rozszerzającego się zjawiska dysfunkcji i patologii rodziny. Wynika ono także z konieczności pobytu dzieci w szkole do czasu możliwości powrotu przez nie do oddalonego o kilka kilometrów miejsca zamieszkania, a także z wartości rówieśniczych jakie niesie za sobą możliwość przebywania w grupie wychowawczej z kolegą lub koleżanką. Okazuje się także, w szczególności w małych miejscowościach, że rozszerza się zapotrzebowanie na ukulturalnienie dzieci i młodzieży, dostęp do książki, komputera, telewizora, internetu i wytworów artystycznych, teatru kina itp.
Bibliografia:
Nowosiadły Agnieszka- „Kierunki pracy profilaktyczno-resocjalizacyjnej w środowiskowych świetlicach dla dzieci”
Grucy- Misiak Urszula- „Pomoc, opieka, wsparcie dziecka i rodziny”
Gajewska Grażyna- „Pedagogika ogólna i jej metodyka”