SERCE:

- to mięśniowy narząd układu krążenia (mięsień poprzecznie prążkowany), jego praca nie podlega naszej woli

- zbudowane z 2 komór i przedsionków (komórki mięśniowe robocze i tworzące układ bodzcoprzewodzący)

- charakteryzuje się pobudliwością i kurczliwością ( samoistne skurcze i rozkurcze )

ROLA SERCA:

- ma działanie pompy (dostarcza tlen poprzez hemoglobinę do innych części ciała, przepompowuje krew)

- jest biologicznym czujnikiem umożliwiającym dostosowanie układu krążenia do potrzeb organizmu

- produkuje przedsionkowy peptyd natriuretyczny (ANP)

- pracuje bez odpoczynku, kurczy się przez całe nasze życie

- oprócz tlenu, transportuje dwutlenek węgla (tlen i CO2 to główne gazy oddechowe)

CO2 - nadmiar wydalany jest poprzez wydychanie (płuca)

do płuc transportowany jest w postaci głównie HCO3 - 75% (jon wodorowęglanowy, powstaje w

erytrocycie po wpływem enzymów), inne transportowane postacie to : karbaminiany (12%) i osocze

ENERGETYKA SERCA :

tworzy się energia w formie ATP a reszta jest wydalana formie ciepła

energia wykorzystana jest do metabolizmu wewnątrzkomórkowego i do pracy układu nerwowego

energia wytarzana jest w oparciu o tlen i nie tylko:

- reakcje tlenowe : Cykl Krebsa, łańcuch oddechowy

- reakcje beztlenowe (mniej wydajne): glikoliza

organizm wykorzystuje 20 % energii na pracę np. mięśni

główne substraty energetyczne mięśnia sercowego: glukoza, WKT, kwas mlekowy, ciała ketonowe

UNERWIENIE SERCA:

- unerwione jest przez Autonomiczny Układ Nerwowy (współczulny i przywspółczulny)

- unerwione jest przez pozazwojowe włókna układu współczulnego (splot sercowy). Włókna wydzielają noradrenalinę, a

ich zakończenia są w okolicy węzłów

- serce jest także unerwione przez przedzwojowe włókna przywspółczulne , które wydzielają acetylocholinę

SKURCZ SERCA:

- serce kurczy się z zasadą wszystko albo nic

- skurcze mięśnia sercowego są możliwe dzięki:

- samoistnym wytwarzaniem impulsów

- ściśle uporządkowanego przewodzenia stanu czynnego

- sprężeniu elektromagnetycznemu, czynności białek kurczliwych

- główną rolę w aktywacji skurczów odgrywają jony Ca - rodzaje skurczów serca: izotoniczne, izometryczne

- SYNCYTIUM - pobudzenie jednej komórki powoduje skurcz innych (kurczy się cały obszar)

- jeśli serce nie odbiera bodźców, to samoistnie kurczy się (informacje zmieniają dynamikę pracy serca)

AUTOMATYZM SERCA:

- serce wyjęte z ustroju umieszczone w płynie fizjologicznym wykona regularne skurcze

- automatyzm zapewniają komórki układu bodźcotwórczo - przewodzącego (skupione w węzłach)

- komórki samoistnie się pobudzają

- wyróżniamy 3 węzły:

- 1 - rzędu - zatokowo - przedsionkowy- rozrusznik (72 skurcze na min.)

- 2 - rzędu - przedsionkowo - komorowy (50-60 skurczy na min.)

- pęczek przedsionkowo - komorowy (Hisa) i odgałęzienia (włókna Purkynego)

AUTOMATYZM SERCA:

- częstsze skurcze serca = większa pojemność minutowa = wyższe ciśnienie parcjaln

CYKL PRACY SERCA (HEMODYNAMICZNY):

- faza skurczu przedsionków (wzrost ciśnienia krwi, krew idzie z przedsionków do komór, podczas skurczu są

otwarte zastawki przedsionkowo - komorowe)

- faza skurczu komór (zastawki przedsionkowo - komorowe i półksiężycowata są zamknięte, objętość krwi bez

zmian skurcz izowolumetryczny), narastanie ciśnienia w komorach, otwarcie zastawki półksiężycowatej

- faza wyrzutu (krew z lewej komory tłoczona do aorty, z prawej do tętnicy płucnej, objętość krwi w komorach

maleje)

- faza rozkurczu izowolumetrycznego (zamknięte wszystkie zastawki, objętośc krwi w komorach bez zmian,

spadek ciśnienia krwi w komorach, otwarcie zastawki przedsionkowo-komorowej)

- faza późnego rozkurczu (wypełnianie komór, po otwarciu zastawek przedsionkowo - komorowych krew

wpływa z przedsionków do komór, skurcz przedsionków i początek kolejnego cyklu)

STANY, W KTÓRYCH ZNAJDUJE SIĘ ORGANIZM:

- stan spoczynku (podstawowy) - przed wysiłkowy, reakcje są na optymalnym poziomie

- stan wysiłkowy (funkcje fizjologiczne ulegają zmianie)

- stan zmęczenia - po wysiłki, konsekwencja pracy fizycznej

- stan wypoczynku (restytucja)

CZĘSTOŚC SKURCZÓW SERCA:

1. W stanie spoczynku :

- skurcz - 70 razy/min u osób młodych -ok. 20 lat, bez bodźca stresogennego i osoby

nie zaadaptowane do wysiłku

PRACA SERCA

Normokardia Bradykardia Tachykardia

(prawidłowa praca serca (spowolnienie serca, np. (przyspieszenie pracy

Ok. 70 u/min) podczas snu ) serca, wysiłek fizyczny

- praca serca wraz z wiekiem maleje

- płód ma skurcze serca 140 u/min

- 90-100 u/min : dziecko przedszkolne

- 80-90 u/min : dziecko szkolne

- 70 u/min : młodzież ok. 20 lat

- 70 i mniej u/min : osoby starsze nie biorące leków i bez chorób

2. W stanie wysiłkowym:

- skurcz 70 - 240 u/min

- podczas wysiłku częstość skurczów serca ulega przyspieszeniu

- każdy stres mobilizuje organizm, objawem stresu jest wzrost skurczów serca

(odzwierciedlenie wysiłku)

- częstość skurczów serca zależy od:

- intensywności wysiłku

- charakteru wysiłku (cw. siłowa - większa, wytrzymałościowe - mniejsza)

- stopień zaadaptowania (adaptacja - egzamin!)

- czasu trwania bodźca

- OCENA CZĘSTOŚCI SKURCZÓW SERCA MPODCZAS WYSIŁKU: najprostsza

forma oceny intensywności wysiłku : HR max (tętno maksymalne) = 220 - wiek

PARAMETRY MOGĄCE SŁUŻYC DO PRACY SERCA:

- tętno - (wartość 140) zależy od masy, wieku, stanu metabolizmu

- pojemność minutowa serca - ilośc krwi, która przepływa przez serce w ciągu minuty (4,5-5,5 litra)

- objętośc krwi, która jest przeznaczona do obiegu w ciągu skurczu

REGULACJE CZYNNOŚCI SERCA :

1. Regulacja nerwowa

2. Regulacja humoralna (chemiczna)

3. Regulacja miejscowa

1. Regulacja NERWOWA:

- komórki mięśnia sercowego działają na układ nerwowy

- w skład układu nerwowego (autonomicznego) wchodzi :

ukł. Współczulny (sympatyczny) - działanie dodatnie

- przyspiesza pracę serca

- zwiększa pojemność min i objętość wyrzutową serca

- mediatory: adrenalina, noradrenalina

ukł. Przywspółczulny (parasympatyczny) - działanie ujemne

- spowalnia pracę serca

- zmniejsza pojemność min i objętość wyrzutową serca

- mediator: acetylocholina (rozszerza naczynia)

- Tropizmy: (efekty działania wszystkich regulacji)

- chronotropizm - częstotliwość skurczy

- dromotropizm - szybkość przewodzenia informacji

- batmotropizm - wrażliwość komórek na bodziec, pobudliwość

- monotropizm - stopień napięcia

- inotropizm - siła skurczów

- Odruchy serca:

- skutek regulacji nerwowej:

- oczno - sercowy Aschnera

- zatokowy Heringa

- naczyń wieńcowych Bezolda Jarischa

- splotu słonecznego Goltza

- Bainbridgea

TROPIZMY	WSPÓŁCZULNY	PRZYWSPÓŁCZULNY
chronotropizm	- Zwiększenie częstości rytmu zatokowego	- zwolnienie rytmu zatokowego
dromotropizm	- zwiększenie szybkości przewodzenia	- zmniejszenie szybkości przewodzenia
inotropizm	- zwiększenie kurczliwości	- zmniejszenie kurczliwości, zniesienie skurczów
batnotropizm	- działanie arytmogenne, większa pobudliwość	- nie ma wpływu na automatyzm komórek przew.
	- dodatkowe pobudzenie przedsionków komór, migotanie komór

2. Regulacja HUMORALNA:

- wydzielana przez nadnercza (rdzeń nadnerczy)

- serce reaguje na różne związki, które dostają się do krwi na drodze hormonalnej

- substancje krążące we krwi, które wywierają wpływ na serce, to :

- hormony :

- przyspieszające: adrenalina, noradrenalina, T3, T4, TSH, ACTH, kortyzol,

aldosteron, renina, angiotensyna, wazopresyna

- spowalniające: tlenek azotu)

- związki chemiczne :

- tlen, CO2

- kwas mlekowy, hipoksantyna

3. Regulacja MIEJSCOWA:

- wydzielanie przez śródbłonek naczyń krwionośnych substancji naczyniokurczących i rozszerzających

(Skórcz mięśni gładkich - wzrost ciśnienia - szybsza praca serca)

- Istota: zapewnienie wielkości dopływu krwi odpowiednio do natężenia przemiany materii

- produkty metabolizmu działają na zasadzie ujemnego sprężenia zwrotnego, rozluźniają mięśnie

gładkie naczyń

- rozszerzające działanie: prostacyklina, prostaglandyny E

- zwężające działanie: trombosan, prostaglandyny F

- wyróżniamy 2 mechanizmy: miogenny i metaboliczny

OBJĘTOŚC WYRZUTOWA - to ilość krwi wtłoczonej przez komorę serca do zbiornika tętniczego

POJEMNOŚC MINUTOWA - ilość krwi tłoczonej podczas 1 minuty , w spoczynku wynosi ok. 5,4 litra krwi

POTENCJAŁ SPOCZYNKOWY:

- różnica rozkładu jonów po obu stronach błony (dużo K+ w wewnątrz mało na zewn, Na+ mało w wewnątrz

dużo na zewnątrz)

- w spoczynku istnieje gradient stężeń dla jonów Na+ skierowany dokomórkowo, a dla K+ odkomórkowo

- w spoczynku napór jonów K+ na błonę przez kanały potasowe jest mały

- wartość potencjalu spoczynkowego komórki mięśnia sercowego wynosi : - 90 do - 65 mV

POTENCJAŁ CZYNNOŚCIOWY:

- zmiana w przewodzeniu błony komórki, co prowadzi do powstania prądów jonowych i zmianę potencjału

- wyróżniamy 4 fazy :

- depolaryzacja (0)

- wstępna repolaryzacja (1)

- plateau potencjału (2)

- faza końcowej repolaryzacji (3)

- potencjał błonowy między kolejnymi fazami (4)

TONY SERCA:

- wyróżniamy 2 tony:

ton I skurczowy ( powstaje w momencie zamknięcia zastawki przedsionkowo - komorowej)

ton II rozkurczowy (powstaje w wyniku drgań zamykających się zastawek półksiężycowatych)

- tony można badać przez osłuchiwanie, słuchawką lekarską

- zapis tonów pozwala na lokalizację ewentualnych szmerów (szmer - objaw zaburzeń patologicznych)

METODY BADANIA MORFOLOGII:

• Echokardiografia:

- rejestracja odbić ultradźwięków od powierzchni struktur serca

- za pomocą echokardiografu (ma głowicę generującą i odbierającą dźwięki, kryształek)

• Metody izotopowe:

- dożylne podanie izotopu o promieniowaniu gamma, który dociera do serca i wypełnia jego

jamy

- umieszczamy nad klatką piersiową licznik promieniowania sprzężony z komputerem który na

ekranie pokazuje sylwetkę serca, jego wymiary

• Cineangiokardiografia:

- diagnostyczne cewnikowanie serca

- za pomocą urządzeń rentgenowskich, telewizyjnych, optycznych

MORFOLOGIA ZAPISU EKG:

- występują załamki - to każde wychylenia linii izoelektrycznej w górę i dół

- wyróżnia się załamki:

- P (depolaryzacja mięśnia przedsionków, z komory prawej jest ujemny, z komory lewej jest dodatni)

- Q, R, S (tworzą zespół komorowy, są przejawem depolaryzacji mięśnia komór)

- T (jest przejawem repolaryzacji mięśnia komór)

- możemy też wyróżnić odcinki:

- np. PQ, ST

RECEPTORY SERCA:

- należą do mechanoreceptorów

- zlokalizowane są w ścianie lewej komory i przedsionków w nasierdziu i osierdziu i naczyniach włosowatych

- zlokalizowane także przy wyjściu dużych żył

- wyróżniamy typy :

- typ A (pobudzone podczas skurczu przedsionków)

- typ B (podczas wypełniania przedsionków zwiększonym powrotem żylnym)

SERCE W RÓŻNYCH ETAPACH ŻYCIA:

- serce noworodka po urodzeniu kurczy się z częstotliwością 120/160 skurczów na min

- serce dorosłego waży pół kg wykonuje średnio 72 skurcze/ min

- serce zaczyna się kurczy od 21 dnia poczęcia

- wskaźniki hemodynamiczne (objętość wyrzutowa, pojemność minutowa, opór obwodowy)

---