LEKI DZIAŁAJĄCE MOCZOPĘDNIE
Leki tej grupy dzieli się na:
tiazydy i leki tiazydopodobne
diuretyki pętlowe - leki najsilniej działające
leki moczopędne oszczędzające K
diuretyki osmotyczne
metyloksantyny
ad.1. Tiazydy należą do poch. sulfonylomocznika i swoją budową przypominają inhibitory anhydrazy węglanowej. Wszystkie działają na cewkę dalszą i mają zbliżoną siłę działania.
Hydrochlorotiazyd (HT)
Podstawowym m-scem działania jest cewka kręta dalsza, gdzie zachodzi
- hamowanie wchłaniania zwrotnego Na
- zwiększa również wchłanianie Ca oraz wydalanie Mg w dystalnej części nefronu
Po podaniu doustnym wchłania się w 65-75% i w postaci niezmienionej jest wydalany przez nerki. Efekt diuretyczny jest widoczny po ok. 1-2h, a pojedyncza dawka leku działa do 12h.
Gł. zastosowania lecznicze to:
obrzęki
nadciśn. tętnicze
Zastosowanie kliniczne środków moczopędnych ma na celu zmniejszenie reabsorpcji Na i wody oraz zwiększenie w ten sposób obj. wydalanego moczu. Dobór odpowiedniego środka moczopędnego w celu eliminacji obrzęków zależy od nasilenia perfuzji w obrębie nerek.
Gdy szybkość filtracji przekracza 30ml/min skuteczne działanie wykazują leki tiazydowe, gdy szybkość filtracji obniży się <30ml/min zwiększenie diurezy można uzyskać za pomocą diuretyków pętlowych.
Większą skuteczność można uzyskać poprzez skojarzenie leków moczopędnych o różnym mechanizmie działania. Diuretyki należą do podstawowych leków zalecanych w nadciśn. tętniczym i są obok beta-blokerów lekami I rzutu.
Działania niepożądane Hydrochlorotiazydu :
gospodarka elektrolitowa i kwasowo-zasadowa
hipokaliemia (dająca zab. rytmu ♥)
hipomagnezemia
hiponatremia
alkaloza hipochloremiczna
gospodarka wapniowa - ↑ reabsorpcji Ca w nerkach
gospodarka lipidowa - ↑ stęż. cholesterolu, TG
stawy - hiperurykemia
ukł. pokarmowy - zab. żołądkowo-jelitowe, żółtaczka, zapalenie trzustki
ukł. krwionośny - anemia, leukopenia, trombocytopenia
OUN - bóle, zawroty głowy, parestezje, gorączka, dreszcze, zab. widzenia
ukł. krążenia - hipotonia ortostatyczna
skóra - zaczerwienienie, pokrzywka, nadwrażliwość na światło
ukł. oddechowy - śródmiąższowe zapalenie płuc, obrzęk płuc
Hipokaliemia (↓ K w osoczu krwi - przyp. P.K.) wywołana podawaniem tiazydów predysponuje do zagrażających życiu komorowych zab. rytmu, szczeg. u chorych ze współistniejącą chorobą niedokrwienną ♥ lub leczonych jednocześnie lekami o potencjalnie proarytmicznych właściwościach. Hipokaliemii towarzyszy tutaj również niedobór Mg.
Minimalny ↑ poziomu Ca w surowicy krwi przy zwiększonej pod wpływem tiazydów jego reabsorpcji w nerkach, skutkuje nasilonym wbudowywaniem Ca do kości. (korzystne działanie w osteoporozie).
Hydrochlorotiazyd tabl. 0,0125 i 0,025g
W niewydolności krążenia dawka od 25 do 100mg
W nadciśn. tętniczym 6,25 - 25mg raz na dobę
Retiazyd tabl. (0,01 HT + 0,0001g rezerpiny)
Tialorid tabl. (0,05g HT + 0,005g amiloridu)
ad.2. Diuretyki pętlowe
Są lekami moczopędnymi o dużej sile działania. Przedstawicielami tej grupy są:
Furosemid, kw. etakrynowy,piretanid, bumetanid, ksypamid.
Furosemid
Poch. sulfonamidowa kw. antranilowego. Działanie tego leku prowadzi do zahamowania reabsorpcji jonów Na i Cl oraz wtórnie - wody i zwiększenia ich wydalania przez nerki.
Lek ten działa w grubościennej części rdzeniowej ramienia wstępujacego pętli Henlego, gdzie odbywa się aktywny transport jonów Na, K i Cl. W pętli Henlego reabsorbowane jest do 30% Na zawartego w przesączu pierwotnym.
Mechanizm działania Furosemidu polega na odwracalnym blokowaniu białka nośnikowego w m-scu wiązania jonów Cl-. W ten sposób dochodzi do zatrzymania jonów Na, Cl i K w świetle kanalików, zmniejszenia osmolarności miąższu i zmniejszonego tym samym wchłaniania zwrotnego wody w dalszych częściach nefronu, czyli istotnego zwiększenia diurezy.
Diuretyki pętlowe działają słabo jako inhibitory anhydrazy węglanowej, stąd w cewce bliższej ich działanie związane jest ze zmniejszeniem reabsorpcji jonów HCO3-.
Zastosowanie w :
zastoinowej niewydolności krążenia
niewydolności nerek
zatruciach z koniecznością stosowania wymuszonej diurezy
obrzęku mózgu
marskości wątroby z wodobrzuszem
nadciśn. tętniczym
P/wskazania:
niedrożność dróg moczowych z bezmoczem
uczulenie na lek
śpiączka wątrobowa
hipokaliemia
przedawkowanie glikozydów naparstnicy
okres ciąży i laktacji
Działania niepożądane:
hipokaliemia, hipomagnezemia (zab. rytmu ♥)
zapalenie trzustki
zmniejszenie łaknienia, nudności, wymioty, zaparcia lub biegunki
alergiczne reakcje skórne
nadwrażliwość na światło
zab. widzenia
w morfologii krwi - przemijająca leukopenia i trombocytopenia
hipowolemia (zmniejszenie obj. krwi krążącej - przyp. P.K.)
hiponatremia (obniżenie stęż. Na w osoczu krwi - przyp. P.K.)
hiperglikemia (↑ stęż. glukozy we krwi - przyp. P.K.)
hiperlipidemia (podwyższony poziom frakcji cholesterolu i triglicerydów w surowicy krwi - przyp. P.K.)
hipokalcemia (obniżenie stęż. Ca w osoczu krwi - przyp. P.K.)
hiperurykemia (podwyższony poziom kw. moczowego we krwi - przyp. P.K.)
Interakcje:
stosowany łącznie z glikozydami naparstnicy nasila ich działanie proarytmiczne, może nasilać ototoksyczne działanie antybiotyków aminoglikozydowych, zwiększać nefrotoksyczność aminoglikozydów i niektórych cefalosporyn.
Furosemid tabl. - 0,04g, amp. - 0,02g, doustnie 0,04 - 0,16g/dobę dożylnie 0,02 - 0,04g
ad.3. Leki oszczędzające K (spironolakton, amiloryd, triamteren)
Spironolakton
Budowa zbliżona do budowy aldosteronu, działanie polega na blokowaniu rec. kom. aldosteronu, w wyniku czego ulega zmniejszeniu aktywność biol. tego hormonu.
Hamuje wpływ aldosteronu na wszystkie narządy, w których występ. rec. dla aldosteronu, nerki, jelita, m. ♥, naczynia krwionośne, skórę i mózg.
Blokując rec. dla aldosteronu w cewce krętej dalszej i cewce zbiorczej, zwiększa wydalanie Na i wody, a zmniejsza wydalanie K i Mg.
Zmniejsza opór naczyniowy i wrażliwość naczyń na czynniki kurczące.
W ♥ wywiera efekt inotropowy dodatni (zwiększenie siły skurczu ♥ - przyp. P.K.) oraz zwiększa amplitudę i wydłuża czas trwania potencjału czynnościowego.
Wskazania:
nadciśn. tętnicze
niewydolność krążenia
pierwotny hiperaldosteronizm
obrzęki na tle wtórnego hiperaldosteronizmu (marskość wątroby, zespół nerczycowy, wodobrzusze)
miastenia (przewlekła choroba, której podst. objawem jest szybkie i łatwe zmęczenie m. szkieletowych, przeważnie osłabieniu ulegają m. powiek i gałek ocznych oraz tułowia i kończyn - przyp. P.K.)
Przeciwskazania:
hiperkaliemia
kwasica metaboliczna i stany zagrożenia kwasicą metaboliczną (krańcowa niewydolność wątroby, zdekompensowana cukrzyca)
ciąża i okres karmienia
niewydolność nerek
Działania niepożądane:
hiperkaliemia
kwasica metaboliczna
biegunka, zapalenie błony śluzowej żołądka, krwawienia z p. pok.
bóle głowy, senność, ataksja (ataksja, bezład: upośledzenie koordynacji ruchów dowolnych, może być ataksja móżdżkowa lub tylnopowrózkowa - nasila się po zamknięciu oczu - przyp. P.K.)
zmiany skórne
Spironolakton dobrze wchłania się z p. pok. Działanie moczopędne rozwija się w ciągu 24h
Tabl. 0,025g dawki od 25 do 400mg/dobę
Aldacton amp. 0,2g/10ml dożylnie w formie 2-3 minutowej iniekcji lub krótkotrwałego wlewu w 5% glukozie lub w r-rze soli
Amiloryd - zwiększa utratę Na, a zatrzymuje K (poprzez wpływ bezpośr. na transport jonów w cewce dystalnej). Skojarzenie amilorydu 5mg z 50mg HT może być pożyteczne w umiarkowanym nadciśn. lub w obrzękach. Max. działanie występ. po ok. 6h.
Triamteren - działanie podobne j.w. Czas działania >8h.
Tabl. 0,05g w leczeniu obrzęków początkowo 100mg 3x dziennie, dawka podtrzymująca 200mg codziennie lub co drugi dzień
W nadciśn. 100-200mg/dobę
ad.4. Diuretyki osmotyczne
Są to rozp. w wodzie, nieaktywne farmakologicznie cząstki nie elektrolitowe. Ich m-scem działania jest cewka proksymalna i pętla Henlego, gdzie zapobiegają one absorpcji Na i wody. Przykładem jest 20% Mannitol podawany dożylnie 0,5g/kg/dawkę - gł. wskazanie to obrzęk mózgu podczas urazów i udarów (inne źródła podają następującą dawkę 20% Mannitolu: 1-1,5g/kg m.c. we wlewie ok. 20 minutowym - przyp. P.K.)
ad.5. Metyloksantyny
Działanie moczopędne tych leków polega na zwiększaniu filtracji kłębuszkowej. Teofilina działa najszybciej. Działanie to może być nasilone poprzez kojarzenie z innymi lekami moczopędnymi.
Oporność na leki moczopędne
W niektórych stanach chorobowych u pacjentów z obrzękami może wystąpić oporność na te leki, (niewydolność nerek, hiponatremia, ciężkie postacie niewydolności serca)
Przełamanie oporności na leki moczopędne można osiągnąć poprzez:
ograniczenie podawania płynów oraz soli
zastosowanie inhibitorów konwertazy angiotensyny (IACE - przyp. P.K.)
unikanie niesterydowych leków p/zapalnych (NLPZ np. Pyralginum, Ketonal, Ibuprom, Ibuprofen, Aspiryna - przyp. P.K.)
unikanie leków rozszerzających naczynia krwionośne
zastosowanie krótko działających diuretyków pętlowych, ew. kojarzenie ich z tiazydami
dodanie spironolaktonu w małych dawkach łącznie z IACE
zmianę drogi podawania leków moczopędnych
1