Aktywizujące metody i techniki nauczania
Wyróżniamy wiele metod i technik, które można podzielić na:
metody i techniki integracyjne,
metody i techniki diagnostyczne,
metody i techniki dyskusyjne,
metody i techniki twórczego myślenia,
metody i techniki twórczego rozwiązywania problemów,
metody i techniki grupowego podejmowania decyzji,
metody i techniki planowania,
gier dydaktycznych itp.
Poniżej przedstawiono niektóre z metod i technik aktywizujących:
DYSKUSJA
To uporządkowana wymiana myśli na jakiś temat oraz sztuka wyrażania swojego zdania, argumentacji i trening szacunku dla przekonań innych
Dzięki stosowaniu dyskusji jako metody nauczania możliwym staje się rozwijanie umiejętności:
DEBATA - „ZA I PRZECIW”.
Stosowana szczególnie do analizy kontrowersyjnych treści. Ułatwia uczniom wieloaspektowe widzenie sytuacji, uczy określania swego stanowiska i argumentowania go.
DRZEWO DECYZYJNE
Polega na graficznym zapisie analizy procesu podejmowania decyzji. Za pomocą „drzewka” ujmujemy problem, jego możliwe rozwiązania i ich konsekwencje zarówno negatywne jak i pozytywne.. Każda grupa dostaje narysowane drzewko decyzyjne:
w „pniu” drzewa wpisują sytuację problemową,
w „gałęziach” wpisują możliwe rozwiązania wraz z ich + i -,
w „koronie” drzewa wpisują decyzję.
METAPLAN
Jest to metoda polegająca na graficznym zapisie przebiegu dyskusji. Metoda ta umożliwia postawienie diagnozy (oceny) określonej sytuacji, wskazuje możliwości rozwiązania określonego problemu. Graficznym obrazem dyskusji jest plakat.
„BURZA MÓZGÓW”
Polega na zespołowym wytwarzaniu, w dość krótkim czasie, jak największej ilości różnorodnych pomysłów prowadzących do rozwiązania jakiegoś problemu. Pomysły mogą być różne, zaskakujące, pozornie niezwiązane z tematem, gdyż w trakcie ich zgłaszania nie podlegają żadnej ocenie. Po zapisaniu na planszy następuje ich sprawdzenie, wartościowanie, a następnie wybór najlepszych do rozwiązania postawionego zagadnienia. Burza mózgów szczególnie rozwija twórcze myślenie.
Analiza SWOT -. Polega na wypełnieniu przygotowanego arkusza, na którym uczniowie określają zarówno mocne strony tego zjawiska i wynikające z nich szanse, jak i słabe strony oraz wynikające z nich zagrożenia, np. zbudowanie elektrowni jądrowej w Polsce. Arkusze SWOT wypełniają grupy zadaniowe, a następnie prezentują i porównują wyniki na forum klasy.. Pomaga w podejmowaniu decyzji.
PRACA W GRUPACH
Wzmacnia się poczucie przynależności do grupy, świadomość wspólnych celów, daje to możliwość wzajemnego dzielenia się poglądami i odczuciami, wzmacnia poczucie pewności siebie, zapewnia poczucie bezpieczeństwa.
.
RANKING DIAMENTOWY
Metoda rankingu może być wykorzystywana w każdej grupie wiekowej, wymaga to odpowiedniego dostosowania przygotowywanych materiałów do poziomu wiedzy i umiejętności odbiorców.
Etapy rankingu:
Podział na grupy (4-6 osób)
Dostarczenie zestawu twierdzeń (zdań), dotyczących omawianej problematyki
W grupach uszeregowanie twierdzeń-zdań w kolejności od najbardziej do najmniej ważnych (które z działań należy podjąć najszybciej, a które w późniejszym terminie)
Wykorzystując zasady rankingu diamentowego słuchacze utworzą z karteczek z twierdzeniami konstrukcję na kształt rombu (forma dwuwymiarowego diamentu).
● ● ●
● ● ● ● ● ● ● ●
● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ●
● ● ● ● ● ● ●
● ● ●
Na szczycie powinno się znaleźć jedno twierdzenie (zadanie nadrzędne) poniżej trzy (równorzędne), w trzecim szeregu pięć (równorzędnych), w następnym szeregu znowu trzy i w najniższym rzędzie ponownie jeden. Działania o tej samej randze powinny się znaleźć na tym samym poziomie rombu. Podany schemat można modyfikować manipulując liczbą twierdzeń, a przez to rozmiarami rombu i ilością wchodzących w jego skład szeregów. Na koniec przedstawiciel każdej grupy prezentuje własny ranking, który będzie stanowił materiał do dyskusji i porównań pomiędzy zespołami. Prosimy przedstawicieli grup o zawieszenie swoich prac w sali lekcyjnej.
Należy pamiętać, że w rankingu diamentowym nie ma jednoznacznych rozwiązań. Każde jest dobre. Dlatego we wspólnej dyskusji nie krytykujmy poszczególnych zespołów za ich wybór, tylko staramy się dyskutować celowość zaproponowanych rozwiązań. Podsumowanie można uzupełnić wspólną analizą efektów środowiskowych, ekonomicznych i społecznych przyjętych rozwiązań.
CZTERY KĄTY
Metoda czterech kątów polega na zaprezentowaniu grupie uczniów wybranego problemu środowiskowego oraz jego czterech możliwych rozwiązań. W tym celu wyznacza się miejsca - np. cztery kąty klasy, którym przyporządkowuje się określone odpowiedzi. Uczniowie stają przed wyborem kąta, który powinni zająć opowiadając się tym samym za najbardziej im odpowiadającym rozwiązaniem danego problemu środowiskowego. Następnie, we w ten sposób utworzonych czterech grupach, uczniowie dzielą się między sobą motywami podjęcia swojego wyboru. Najważniejsze z nich zapisują na kartce papieru. Na zakończenie zajęć przedstawiciel grupy prezentuje reszcie klasy wypracowane i zebrane argumenty. Można również zorganizować dyskusję pomiędzy zwolennikami poszczególnych opcji.
Technika czterech kątów odpowiednio modyfikowana może być stosowana w różnych grupach wiekowych. Wśród młodszych uczniów rola nauczyciela powinna być bardziej aktywna - naprowadzająca uczniów na podejmowanie decyzji, co do poszczególnych rozwiązań. W starszych klasach podpowiedzi nauczyciela należy ograniczyć do minimum, udzielając jedynie niezbędnych wskazówek.