Spedycja jako ogniwo w procesie przemieszczania ładunków pojawia się wraz z postępującym procesem podziału pracy i rozwojem międzynarodowej wymiany towarowej.
Z czynnościami spedycyjnymi wykonywanymi zawodowo spotykamy się już w XV wieku, głównie na terenach Europy Południowej i Zachodniej.
Działalność spedycyjna rozwijała się dzięki kontaktom handlowym pomiędzy Wenecją a krajami Europy Środkowej i Zachodniej. Rozwijające się równolegle przedsiębiorstwa przewozowo-spedycyjne, wykorzystując swe monopolistyczne stanowisko, pobierały często zbyt wysoką prowizję, uzasadniając to dużym ryzykiem spowodowanym zagrożeniami na drogach podczas przewozów. Działalność ta została zahamowana na skutek pojawienia się w XIX wieku nowych środków przewozowych.
Wynaleziona i zastosowana do celów pociągowych maszyna parowa przyczyniła się do wprowadzenia nowych, znacznie bezpieczniejszych i szybszych środków przewozowych, eliminując stopniowo środki zaprzęgowe.
Kupcy zaczęli odczuwać potrzebę coraz większego korzystania z usług pośrednika i powiernika, mającego dobre rozeznanie w nowych, lecz na owe czasy skomplikowanych stosunkach związanych z przewozami nowymi środkami transportu, głównie kolejowymi i morskimi. Na tym tle powstała silna tendencja do rozwoju działalności związanej organizacyjnie z transportem, tzw. spedycji czystej. Spedytor przejął na siebie rolę organizatora przewozów na zlecenie właściciela towarów oraz akwizytora ładunków we współpracy z przewoźnikami.
Wraz z dalszym rozwojem środków transportu oraz komplikowaniem się przepisów taryfowych, przewozowych i ubezpieczeniowych wzrastała rola spedytora. Powstało wiele przedsiębiorstw spedycyjnych zajmujących się wyłącznie organizacją procesu transportowego.
W ten sposób na przestrzeni minionych kilku dziesięcioleci wykształcił się zakres działalności spedycyjnej jako odrębne ogniwo w łańcuchu procesu transportowego, które z powodzeniem funkcjonuje do dziś na całym świecie, w tym również w Polsce.
Podawanych jest wiele definicji, ekonomicznych i prawniczych, spedycji. Definicje te nie są tożsame, prezentują różne poglądy na temat istoty spedycji, pojęcia spedytora, przedmiotu działalności przedsiębiorstwa spedycyjnego. Ta wielość i różnorodność definicji spedycji świadczy o tym, że zakres działalności spedytora nie jest ściśle określony, a także o tym, iż dynamika, zmienność rzeczywistości wyprzedza próby tworzenia definicji przez teoretyków.
Działalność spedycyjną można określić następująco: jest to organizowanie przewozu ładunków i wykonywanie wszystkich lub niektórych związanych z tym czynności. Działalność ta może być wykonywana przez: użytkownika transportu(spedycja własna); przedsiębiorstwo transportowe(funkcja spedytora i przewoźnika połączona w jednym przedsiębiorstwie); wyodrębnione przedsiębiorstwo spedycyjne(przedsiębiorstwo to zajmuje się zarobkowo odpłatnie czynnościami związanymi z organizowaniem przewozu ładunków na rzecz określonego zleceniodawcy) .
Z przedstawionej definicji wynika, że spedycja jest to działanie, co uwydatnia dynamiczny charakter działalności spedycyjnej. Uważam, że trafnie został tu podkreślony ten aspekt spedycji. Spedycja składa się z wielu czynności rozłożonych w czasie, trudno więc mówić o statycznym charakterze działalności spedycyjnej.
Kolejnym ważnym elementem tej definicji jest określenie spedycji jako organizowania przewozu ładunków. spedycja zatem nie jest przewozem, a przesłaniem ładunków, zorganizowaniem ich przewozu. Następuje tu wyraźne oddzielenie czynności transportowych od spedycyjnych, co uważam za właściwe. Wątpliwości może tutaj budzić fakt, że nie tylko przewóz ładunków, lecz także przewóz ludzi czy zwierząt może być organizowany. Pojęcie spedycji powiązane jest z innymi dziedzinami takimi jak transport, magazynowanie czy logistyka.
Działalność spedycyjna obejmuje swoim zasięgiem szereg czynności. Możemy podzielić je na:
-czynności wykonywane przez spedytora - nazywane spedycją właściwą,
-czynności organizowane przez spedytora, w skład których wchodzą czynności
przemieszczania i czynności dodatkowe.
Do działań wykonywanych podczas spedycji właściwej zaliczamy:
- przyjmowanie zleceń spedycyjnych i udzielanie porad związanych z procesami
spedycyjnymi,
- wybór środka transportu,
- zawieranie umów o przewóz,
- ubezpieczanie przesyłki,
- sporządzanie dokumentacji transportowej,
- odbiór przesyłki od nadawcy,
- przygotowanie przesyłki do przewozu,
- nadanie przesyłki na środek transportu wraz z dokumentacją transportową,
- odbiór przesyłki ze środka transportowego oraz właściwej dokumentacji,
- odprawa celna,
- przekazanie przesyłki odbiorcy.
Spedytor organizując czynności przemieszczania, staje się odpowiedzialny za wykonanie na rzecz przesyłki:
- dowozu,
- odwozu,
- przewozu,
- załadunku,
- wyładunku,
- przeładunku.
Czynności dodatkowe wykonywane przez spedytora:
- składowanie przesyłki,
- podjęcie należności za dostarczoną przesyłkę,
- przeprowadzenie cesji praw do przesyłki,
- sprzedaż przesyłki.
W przypadku gdy firma spedycyjna wykonuje tylko czynności określone mianem spedycji właściwej, jest tzw. spedytorem czystym. Jeżeli natomiast jest w stanie własnym potencjałem wykonywać czynności przemieszczania oraz czynności dodatkowe, realizuje tzw. spedycję mieszaną.
Pojęcie spedycji oraz działalności spedycyjnej znacząco zmieniało się na przestrzeni lat. Dawniej spedytor wykonywał mniej czynności związanych z przewozem ładunku. Rozwój techniki wpłynął na znacząca zwiększenie liczby czynności jakie musi wykonać spedytor, przez co zwiększyła się jego rola w transporcie, ponieważ aby wysłać ładunek trzeba spełnić wiele warunków. Jest ich tak wiele, że tylko wykwalifikowana osoba spedytora poradzi sobie podczas wysyłki ładunków.