24.Definicja kultury masowej - Golka
Pierwszy raz określenia kultura masowa, użył w 1941 roku Max Horkheimer. Dwight Macdonald zrobił to w 1944r.
Według Edgara Morina kultura masowa to: kultura wytwarzana zgodnie z uwzględniającymi masę towarową normami produkcji przemysłowej, rozprzestrzeniana przy pomocy technik przekazu masowego, zwracający się do mas społecznych, tzn. do gigantycznego zbiorowiska jednostek ludzkich.
Wg Antoniny Kłoskowskiej kultura masowa obejmuje „zjawisko współczesnego przekazywania wielkim masom odbiorców identycznych lub analogicznych treści płynących z nielicznych źródeł”
„Tym, co definiuj komunikację masową, jest zatem połączenie medium technicznego z Najniższą Wspólną Kulturą (a nie masowość uczestnictwa)” (Baudrillard)
Golka na podstawie tych definicji formułuje własną:
KULTURA MASOWA- treści przekazywane za pomocą środków masowego przekazu (radia, telewizji i prasy), które cechują się, z jednej strony, dużym scentralizowaniem procesu nadawania, i z drugiej strony, dużym rozproszeniem licznych i różnorodnych odbiorców. Kultura masowa zdefiniowana jest przez charakter przekazu, obejmuje wszystko co jest publikowane przez prasę, nadawane w radiu, częściowo kinematografię, lecz nie obejmuje Internetu.
25.Definicja kultury popularnej - Golka
KULTURA POLPULARNA- treści, które niezależnie od przekazu są łatwe w odbiorze, często skonwencjalizowane oraz które zawierają wyraźne elementy rozrywkowe i tym samym przyciągają liczną publiczność. Kultura popularna zdefiniowana jest przez cechy treści przekazu, obejmuje przejawy kultury masowej budzące zainteresowanie wielu odbiorców i przejawy kultury ludycznej, które funkcjonują poza środkami masowego przekazu (odpusty, mecze, festyny).
26.Historyczne uwarunkowania powstania kultury masowej - Golka
Według Antoniny Kłoskowskiej kultura masowa jest produktem wtórnym rewolucji przemysłowej, przełomu XVIII i XIX wieku, a jej skutki objawiły się pod koniec XIX i na początku XX wieku. Tak więc kultura masowa to:
skutek rozwoju techniki - wynalazki naukowe i technologiczne doprowadziły do powstania urządzeń nadawczych, pośredniczących i odbiorczych. Warunkiem była taniość i dostępność tych urządzeń dla coraz większej liczby odbiorców, dlatego musiały być produkowane masowo;
skutek zmian społecznych i kulturowych:
urbanizacja i zmiany demograficzne- zmiana wspólnoty w społeczeństwo masowe (duża liczba członków, heterogeniczność składu anonimowość członków, brak wewnętrznych powiązań oraz brak wewnętrznej zdolności do działania), społeczeństwo jest poddatne na zewnętrzne oddziaływania i niejako ich pożąda
upadek kultury ludowej - z powodu industrializacji i urbanizacji, lud przeobraża się w inną kategorię społeczną, powstała luka zostaje wypełniona, kultura robotnicza nie wytworzyła swej wyraźnej tożsamości dlatego kultura masowa stałą się formą uniwersalną która przejęła niektóre funkcje kultury ludowej
rytm i charakter pracy narzucony przez fabrykę- ucieczka od monotonnej pracy, wysiłku intelektualnego, bierne poddawanie się napływającym bodźcom, podatność na łatwe, powierzchowne i jaskrawe efekty
powstanie czasu wolnego - od pracy i od zobowiązań społecznych i religijnych, skracanie czasu pracy, wydłużanie ludzkiego życia, pojawienie się licznych urządzeń domowych ułatwiających codzienne funkcjonowanie, stąd powstał czas wymagający jakiegoś zagospodarowania, czym zajęła się kultura masowa
upowszechnienie oświaty- wpłynęło na rozwój czytelnictwa prasy i odbierania innych środków przekazu
27.Cechy charakterystyczne treści kultury masowej - Golka
Na podstawie badań przedstawicieli szkoły frankfurckiej:
stechnicyzowanie przekazu - umasowienie przekazu prasowego, radio i telewizja przyczyniły się do pełnej pośredniości kontaktu, złożoność struktury przekazu i procesów organizacyjnych w redakcjach prasowych, stacjach radiowych i telewizyjnych: planowanie, strategia, zarządzanie, kontrola
ogromna liczba odbiorców - kosmopolityzm jako jedna z cech kultury masowej, treści uniwersalne, łatwe w odbiorze osiągają najwyższą popularność;
standaryzacja treści- kultura masowa jest jednorodna pod względem treści, formy i poziomu; „zasada wspólnego mianownika”, czyni nieuwzględnianie różnic w wykształceniu odbiorców, zainteresowaniach, gustach, poglądach politycznych i wyznaniach religijnych; sprzyjanie pragnieniu „wyglądania przez okno na świat”, zastępcze uczestniczenie w wydarzeniach bez ruszania się z domu, z zachowaniem bezpieczeństwa
homogenizacja kultury- wymieszanie elementów kultury różnego poziomu i różnego charakteru i przekazywanie ich w postaci „jednolitej papki” (wg Macdonalda); Typy homogenizacji:
uproszczająca- proste trawestacje, plagiaty stylizacje, uproszczone reprodukcje, trywialne adaptacje filmowe
immanentna- włączenie do dzieła wyższego poziomu elementów mogących przyciągnąć szeroką publiczność, lub do dzieła rozrywkowego pewnych wzniosłych treści, np. filmy Chaplina
mechaniczna- zestawienie obok siebie różnych treści o przemieszanej temetyce, w czasopiśmie lub programie telewizyjnym
brak kulturowej autonomii- nakłada się na kultury narodowe, etniczne, religijne, podkultury, wytwory kultury artystycznej
treści i przekazy jako atrakcyjne widowisko- kultura masowa stworzona w oparciu o ludyczne i hedonistyczne potrzeby odbiorców; treści takie jak wydarzenia polityczne, gospodarcze, dramaty ludzkie są przedstawiane w sposób przyciągający uwagę aby były atrakcyjne i pożądane
zmiany w procesie twórczym - zależność twórców od gustów mas, nie od gustów jednostek; dążenie do zaspokajania potrzeb i oczekiwań a nie do ich kształtowania; właściciele środków przekazu, korzystają z usług twórców, czyli artystów i intelektualistów w celu stworzenia przekazu, jaki jest z góry ustalany przez publiczność, na co wskazuje „oglądalność”, czy „słuchalność”; depersonalizacja aktu twórczego, podział pracy, wzajemna kontrola, proces twórczy to gra między inwencją a konwencją, zazwyczaj zwycięża konwencja
system zjawisk projekcji i identyfikacji - czyli powiązanych ze sobą zjawisk, projekcja to porównywanie siebie i swojego życia z treściami kultury masowej, oraz rzutowanie tych treści na siebie i swoje życie; identyfikacja to brak dystansu w kontakcie z kulturą masową; projekcja i identyfikacja to zamazanie rozróżnienia pomiędzy nim samym a tym co ogląda w telewizji; kultura masowa jako źródło mitów współczesności; gwiazdy, idole ekranu zastępują autorytety; kultura masowa przedstawia kompensacyjny świat marzeń odbiorców
nieokreślony związek z rzeczywistością - zazwyczaj nie związek jest zamazany lub go nie ma
28.Pozytywny i negatywny wpływ kultury masowej - Golka
Negatywny wpływ kultury masowej:
instrument manipulacji politycznej - oddziaływania zmierzające do urabiania opinii odbiorców zgodnie z interesami ludzi sprawujących realną władzę; obecność propagandy, agitacji politycznej w kulturze masowej
instrument manipulacji ekonomicznej - stwarzanie sztucznych potrzeb prowadzi do wzrostu konsumpcyjności ( wg Amosa Oza - „większość z nas pracuje ciężej niż musimy po to, żeby zarabiać więcej pieniędzy niż nam naprawdę potrzeba, żeby kupować rzeczy, których tak naprawdę nie potrzebujemy, po to, żeby zaimponować ludziom, których tak naprawdę nie lubimy”)
wpływ na bierny stosunek wobec życia- iluzyjne, bezpłodne „trwanie”, odbiorcy nie są w stanie uruchomić własnej aktywności
wpływ na brak wiary odbiorców w cokolwiek - nadmiar idei prezentowanych przez środki masowego przekazu; idee religijne, polityczne, społeczne, w skutek homogenizacji, zostały wymieszane, prezentowane są w uproszczonych wersjach; stąd problem dokonania wyboru i powierzchowne przyjęcie lub odrzucenie idei; jedna wiara= konsumpcja przynosi szczęście jednostkowe i zbiorowe
stępia wrażliwość odbiorców - nadmiar złych informacji, oswojenie z cierpieniem i katastrofami, usypianie sumienia
ogranicza życie wewnętrzne i samodzielne myślenie - błahe treści kultury masowej, łatwe w odbiorze pod względem formy i treści, nie inspirują do przemyśleń i własnych rozważań, utrzymują w stanie „nie myślenia”
zniekształca obraz rzeczywistości - jest to „kultura upozorowania” stworzona przez kreatywność i selektywność, obraz jest wymyślony, sztuczna, lecz dobór treści jest tendencyjny, mogą odpowiadać rzeczywistości, lecz są prezentowane w nieprawdopodobnych proporcjach. Treści pełne zła, przemocy. Łatwiej dostrzega się również bogactwo, młodość i powodzenie. Naturalność, powszechność jest rzadko prezentowana;
zrywa związki z przestrzenią i czasem - w skutek homogenizacji kultury
wpływa negatywnie na dzieci - brak zainteresowań, znudzenie, apatia, pobudza je tylko konsumpcjonizm, niechęć wobec kontaktów z rówieśnikami, telemania, internetoholizm;
nie troszczy się o dobro publiczne - niszczenie przejawów kultury, które wyrosły ze sprzeciwu wobec zła, które wyrażały szacunek wobec człowieka, nie wiadomo kto ma reprezentować „dobro publiczne” w kulturze masowej;
Cechy i funkcje pozytywne:
popularność - zainteresowanie ogromnej liczny odbiorców
demokratyzacja odbioru tzw. kultury wyższej - upowszechnienie wytworów kultury wyższej, np. teatr telewizji, który jednorazowo jest dostępny dla milionów widzów, dzięki łatwości i taniości dostępu, o wiele więcej niż podczas spektaklu w teatrze; również koncerty muzyki klasycznej, ambitne filmy; są jednak rzadko prezentowane
działania edukacyjne i dydaktyczne - programy historyczne, przyrodnicze, teleturnieje
wypełnianie luki po kulturze ludowej - środek przekazu wartości, sposób interpretacji świata, źródło nauk moralnych, główne źródło wiedzy o życiu społecznym, dzięki kulturze masowej dokonuje się socjalizacja
wspieranie integracji społecznej - „pomost” między klasami społecznymi, generacjami, zawodami, narodami; kosmopolityzm przyczynia się do uświadomienia, że żyjemy na jednej planecie i mamy wspólne interesy
odpowiedź na alienację dnia codziennego - uśmierzenie odczuwania alienacji, odosobnienia, samotności; kultura masowa jako „sztuczny raj”
zaspokajanie ambiwalentnych gustów odbiorców - chęć obcowania raz z kulturą wysoką, raz z treściami trywialnymi, rozrywkowymi
kultura masowa nie musi zakłócać realizacji innych przejawów twórczości, choć to ona wyparła je na margines