1. Przedstaw założenia pesymistycznej koncepcji porządku społecznego.
T. Hobbes. Oparcie o założenia natury ludzkiej w złym świetle, czyli pesymistycznym. Stan przedpaństwowy to stan chaosu, zanim została zawarta umowa społeczna był brak organizacji, walka o przetrwanie. Wizja ta wychodzi z założenia, że jeśli ludzi nie hamuje żadna siła to walczą. Umowa społeczna daje początek państwu. Ludzie świadomie zrzekają się wolności na rzecz ładu i porządku.
Cel: wprowadzenie ładu i porządku.
Najlepsza organizacja: monarchia absolutna
2. Przedstaw założenia optymistycznej koncepcji porządku społecznego.
Umiarkowanie optymistyczna. J. Locke. Tam, gdzie nie ma państwa ludzie są w stanie współpracować w zakresie handlu, rozwoju stosunków społecznych. Człowiek nie jest dzikim stworzeniem, jest z natury dobry. W miarę rozwoju stosunków gospodarczych umowy o charakterze społecznym nie wystarczają. Nie ma prawa, więc można naginać zasady. Władza jest potrzebna, by przestrzegano zasad.
Cel: 3 wartości, które są ideą funkcjonowania państwa: państwo ma chronić życie, wolność i własność
Najlepsza organizacja: monarchia konstytucyjna
Całkowicie optymistyczna. J. J. Rousseau. Zakładała, że stan natury to stan harmonii. Zanim zawarto umowę społeczną ludzie współpracowali, dogadywali się. Zło jest wynikiem postępu, rozwoju, historii. Rozwój jest określany jako stan degradacji, pojawia się wyzysk i negatywne zjawiska społeczne: ubóstwo, głód.
Założenie: obalenie i wprowadzenie nowego ładu powinno być przeprowadzone nagle, na drodze rewolucji
Cel: 3 wartości wolność, równość, braterstwo
Najlepsza organizacja: republika demokratyczna
3. Przedstaw zmiany w neoliberalizmie w stosunku do koncepcji liberalnej.
Nastąpił rozwój instytucji międzynarodowej - organizacje międzynarodowe oraz prawa międzynarodowe. Stąd też nazwa neoliberalny instytucjonalizm. Rozwój współpracy gospodarczej i jej mechanizmy - nurt międzynarodowej ekonomii politycznej.
4. Przedstaw obszary szkoły realistycznej krytykowane przez założenia transnarodowej wizji rzeczywistości międzynarodowej.
Punkty krytyki:
Państwo nie jest podstawowym uczestnikiem życia międzynarodowego.
Państwa stają się coraz bardziej od siebie zależne, tracą część autonomii.
Zaciera się różnica między tym, co wewnętrzne a międzynarodowe.
Bezpieczeństwo o charakterze politycznym, ekonomicznym i innym staje się ważniejsze od militarnego.
Siła państwa pod względem militarnym jest mniej istotna od potęgi ludzi, gospodarki, itd.
5. Przedstaw założenia modelu rządu światowego w koncepcjach bezpieczeństwa międzynarodowego.
Jest hipotetyczny, wiara w rozum jako źródła postępu. Skoro egoizm i agresja zmusiły do stworzenia społeczeństw państwowych, to praktyka wyniszczających wojen zmusi kiedyś państwa do rokowań. Założenia:
konieczność likwidacji suwerenności państwowej
ustanowienie prawa światowego jako nadbudowy istniejącego prawa międzynarodowego
utworzenie międzynarodowych sił zbrojnych
ustanowienie obligatoryjnej kompetencji trybunałowi międzynarodowemu
6. Scharakteryzuj unilateralne formy umacniania bezpieczeństwa wg kryterium sposobu.
Według kryterium sposobu organizowania bezpieczeństwa: bezpieczeństwo indywidualne, system równowagi sił, system blokowy, system bezpieczeństwa kooperatywnego, bezpieczeństwo zbiorowe
7. Wyjaśnij znaczenie pozytywnych i negatywnych środków kulturowo-ideologicznych w polityce bezpieczeństwa państwa.
Pozytywne: współpraca kulturowa, ugrupowania ekologiczne, ruchy pokojowe
Negatywne: dywersja ideologiczna, totalna propaganda, instrumentalne wykorzystanie zasad religijnych
8. Zdefiniuj politykę zagraniczną i przedstaw zbiorcze cele polityki zagranicznej wszystkich państw.
polityka zagraniczna - zorganizowany i skierowany na zewnątrz wysiłek państwa, podporządkowany osiąganiu jego żywotnych interesów, który wyraża się w kształtowaniu jego zewnętrznego otoczenia
Zbiorcze cele polityki zagranicznej wszystkich państw: bezpieczeństwo państwa w stosunkach międzynarodowych, wzrost jego siły materialnej i moralnej, wzrost pozycji międzynarodowej państwa, kształtowanie i optymalizacja reguł funkcjonowania środowiska międzynarodowego
9. Zdefiniuj pojęcie procesu instytucjonalizacji i przedstaw go według zmian w trzech kategoriach.
instytucjonalizacja współpracy międzynarodowej - to proces utrwalany początkowo zwyczajowo, przechodzenie w działania trwałe, sformalizowane i poddane kontroli; przechodzenie od „soft law” w wymiarze międzynarodowym.
Proces instytucjonalizacji rozpatrywany w kategoriach:
zobowiązań: od norm niezobowiązujących do zobowiązujących
precyzji sformułowań: od zasad ogólnych do precyzyjnych, szczegółowo określonych reguł
delegacji uprawnień: od dyplomacji do sądów międzynarodowych, organizacji międzynarodowych, aplikacji w kraju
10. Wyjaśnij pojęcie i możliwość podejmowania współpracy międzynarodowej w świetle teorii realistycznej i liberalnej.
Realistyczna: współpraca utrudniona, gdyż państwa postępują zgodnie z zasadą gry o sumie zero - osiąganie korzyści tylko dla siebie kosztem innych, nie odrzucają jednak możliwości osiągania przez państwa relatywnych korzyści - interakcje według zasady gry o sumie niezerowej, najważniejszy cel państwa w stosunkach międzynarodowych, niedopuszczanie, aby potęga jednego państwa wskutek współpracy międzynarodowej rosła kosztem innych
Liberalna: pogląd skupiający się na relacjach państwo - społeczeństwo. Istotne znaczenie zajmuje w nim polityka wewnętrzna, indywidualne prawa jednostek oraz zapewnienie własności prywatnej. Ogranicza użycie siły dla własnego interesu, opowiadając się za stosowaniem standardów etycznych i prawa międzynarodowego publicznego w polityce zagranicznej.
11. Dlaczego demokracja sprzyja współpracy międzynarodowej? Uzasadnij.
Bardzo pozytywna korelacja między demokracją a polityką zagraniczną państwa i stanem stosunków międzynarodowych. Cechy demokracji sprzyjające współpracy:
państwa demokratyczne w większym stopniu podzielają współpracę interesów i wartości; zaufanie = współpraca; ustrojowa homogeniczność
ustrój demokratyczny w pierwszej kolejności sprzyja współpracy ekonomicznej
przejrzystość procesu politycznego zwiększa zaufanie i powiększa zakres wspólnych interesów i wartości
bardziej skłonne do współpracy ze względu na większą wiarygodność zobowiązań
12. Na czym polega ustanawianie stosunków dyplomatycznych i na zasadzie jakiego prawa działa?
ustanawianie stosunków dyplomatycznych - prawo legacji - zdolność prawno-międzynarodowa do podjęcia i utrzymywania stosunków dyplomatycznych
13. Scharakteryzuj koncepcje, które uzasadniają szczególną pozycję przedstawicielstw dyplomatycznych.
Przyznanie przedstawicielstwom dyplomatycznym i personelowi szczególnej pozycji w państwie przyjmującym jest uzasadniona:
koncepcją eksterytorialności - zakłada fikcję prawną, iż obiekty (misje dyplomatyczne) lub inne instytucje określone umowami międzynarodowymi znajdują się poza terytorium państwa miejscowego i nie opuszczają terytorium państwa, które posiada status eksterytorialności
koncepcją reprezentacji - zakłada, że władzy nie sprawuje sam naród bezpośrednio, ale naród sprawuje władzę pośrednio poprzez swoich przedstawicieli
koncepcją funkcjonalną - Zakłada, że integracja powinna się odbywać w sposób ewolucyjny i ma zacząć się od współpracy w obszarze gospodarki oraz stopniowo przesuwać suwerenne kompetencje ze szczebli krajowych na wspólnotowe. Proces ten powinien być naturalny.
W konsekwencji powstać miałaby wspólnota polityczna, rozwijana stopniowo na bazie zdobywanych doświadczeń.
Przedstaw cechy dyplomacji pozarządowej.
Cechy: systematyczność i ciągłość, niejawność, uczciwość
15. Zdefiniuj pojęcie międzynarodowych stosunków gospodarczych oraz wyjaśnij dlaczego pozycja czynnika ekonomicznego dominuje we współczesnym świecie.
Międzynarodowe stosunki gospodarcze - dziedzina naukowa powstała na bazie teorii ekonomii i polityki gospodarczej w skali gospodarki światowej oraz elementów związanych ze globalnymi stosunkami polityczno - społecznymi między różnymi krajami . Przedmiotem zainteresowania są: procesy globalizacji, internacjonalizacja gospodarki światowej, handel międzynarodowy i jego techniki, procesy integracji ekonomicznej, międzynarodowe stosunki finansowe, międzynarodowe negocjacje gospodarcze, funkcjonowanie międzynarodowych instytucji gospodarczych i firm na rynkach międzynarodowych
Aspekty uzasadniające rolę ekonomiczną:
1) szeroko pojęta kwestia bezpieczeństwa - bezpieczeństwo militarne zawsze było związane z funkcjonowaniem państwa, bezpieczeństwo ekonomiczne to nie tylko państwo, ale także elementy pozapaństwowe; element ekonomiczny związany był z bezpieczeństwem państwa z pobudek czysto materialnym/ekonomicznym/gospodarczym
2) władza i bogactwo - zapewniało państwom pozycję na arenie międzynarodowej, władza to domena polityki, bogactwo - ekonomii; powiązanie z teoriami liberalnymi
16. Wyjaśnij pojęcie broni ekonomicznej oraz przedstaw jej przykłady.
broń ekonomiczna - powoduje określone działania (wzrost kosztów i nieopłacalność prowadzenia określonych działań w danym państwem);
17. Czym jest geoekonomika? Wyjaśnij zasady jej funkcjonowania.
Geoekonomika - powiązanie związku położenia geograficznego z rozwojem gospodarczym i potencjałem poszczególnych państw. Odnosi się do dużego znaczenia gospodarki i technologii we współczesnych stosunkach międzynarodowych. Przekłada się na możliwości poszczególnych państw. Państwa małe mogą mieć większe znaczenie niż państwa duże, ponieważ warunkiem uczestniczenia jest potencjał państwa, wysoki poziom wykształcenia społeczeństwa, rozwoju badań i rozwoju technologicznego. Składa się to na promowanie tego rozwoju. Przejawy rozwoju: państwa są zmuszone do ciągłej rywalizacji na poziomie gospodarki. Geoekonomika nakłada na państwo obowiązek interwencjonizmu.
Państwo interweniuje w 2 przypadkach:
1) ochrona interesów własnej gospodarki, zapewniając możliwości rozwojowe
2) zapewnia swojej gospodarce dostęp do światowych rynków, zapewnia możliwość uczestniczenia w organizacjach o charakterze ekonomicznym
18. Jakie powody wpływają na zmianę pojęcia suwerenności we współczesnych stosunkach międzynarodowych?
Suwerenność w dobie globalizacji - to już nie jest niczym nieograniczona władza, z kilku powodów:
rozwój prawa międzynarodowego
kompetencja wewnętrzna państwa uległa i ulega zawężaniu - redefinicja pojęcia nieingerencji w sprawy wewnętrzne państwa w świetle międzynarodowej ochrony praw człowieka, praw mniejszości
dawniej prawo do wojny było kwintesencją suwerenności państwa, dziś art.2 Karty NZ zakazuje nie tylko użycie siły, ale i groźby jej użycia
organizacje narodowe, zwłaszcza o charakterze integracyjnym
rosnąca współzależność, wzajemne powiązania, poszerzenie i pogłębienie międzynarodowych stosunków, handlu, finansów czy inwestycji, rozwój zintegrowanego światowego rynku
neoliberalizm i globalizacja prowadzą do ograniczenia i bezpośredniego uczestnictwa i wpływu państwa na gospodarkę
19. Przedstaw przesłanki braku kompleksowego rozwiązywania spraw społecznych w stosunkach międzynarodowych.
Przesłanki braku kompleksowego rozwiązywania spraw społecznych w stosunkach międzynarodowych:
ich skala, znaczenie przekraczające możliwość jednolitej, uniwersalnej legislacji międzynarodowej
uznanie priorytetu praw podmiotowych jednostki
nieprecyzyjność pojęcia i otwartości zbioru, uzupełnianego zjawiskami pochodnymi rozwojowi cywilizacyjnemu państw i ich współpracy
terminologiczna zbieżność z pojęciem polityki społecznej, rozumianej jako program działania państw w zakresie bezpieczeństwa socjalnego: zatrudnienia, ochrony zdrowia, gwarancji materialnych na starość i w wypadkach losowych
20. Przedstaw wartości zawarte w Karcie Podstawowych Praw Obywateli UE.
Karta Podstawowych Praw Obywateli Unii Europejskiej - podpisana w Nicei przez Radę Europejską w dniu 7 grudnia 2000 roku. Wartości w niej zawarte:
godność człowieka - oznacza, że każda osoba charakteryzuje się posiadaniem siebie, przynależnością do samego siebie, dysponowaniem sobą, nieprzekazywalną odpowiedzialnością za samego siebie
jego wolność - niezbywalne prawo człowieka, które gwarantuje mu możliwość korzystania ze swobody w całokształcie życia społeczno-gospodarczego i kulturalnego
równość - jednakowy dla wszystkich ludzi dostęp do dóbr i wartości, które są nieodzowne do życia w pełni ludzkiego
solidarność - jest szczególnym rodzajem więzi międzyludzkich, oznaczającym wspólne działania na rzecz dobra wspólnego. Jest to współzależność międzyludzka i współodpowiedzialność za wszystkich, co oznacza zaangażowanie się na rzecz dobra wspólnego.
prawa obywatelskie -
sprawiedliwość - porządkuje życie społeczne. Obejmuje ona zespół dóbr i wartości, które mają być zabezpieczone każdej osobie ludzkiej i które świadczą o godnym życiu człowieka.
21. Jak regulowane są kwestie społeczne przez państwa?
Przesłanki braku kompleksowego rozwiązywania spraw społecznych w stosunkach międzynarodowych:
ich skala, znaczenie przekraczające możliwość jednolitej, uniwersalnej legislacji międzynarodowej
uznanie priorytetu praw podmiotowych jednostki
nieprecyzyjność pojęcia i otwartości zbioru, uzupełnianego zjawiskami pochodnymi rozwojowi cywilizacyjnemu państw i ich współpracy
terminologiczna zbieżność z pojęciem polityki społecznej, rozumianej jako program działania państw w zakresie bezpieczeństwa socjalnego: zatrudnienia, ochrony zdrowia, gwarancji materialnych na starość i w wypadkach losowych
Termin „polityka społeczna” - poza różnymi przepisami na rynku pracy, gwarantującymi minimalną ochronę pracowników i ubezpieczenie społeczne. Polityka społeczna obejmuje edukację i szkolenie, politykę mieszkaniową i ochronę zdrowia. Działalność podmiotów Unii Europejskiej, państw członkowskich, samorządów i organizacji pozarządowych, która prowadzi bieżące działania osłonowe oraz zapobiega zagrożeniom społecznym. Takie postępowanie polega na przewidywaniu różnych sytuacji społecznych i nakierowane jest na:
poprawę warunków pracy i życia obywateli Unii
asekurację przed ryzykami życiowymi
wyrównywanie szans życiowych grup społeczeństwa ekonomicznie i socjalnie najsłabszych poprzez zwalczanie socjalnej izolacji (ekskluzji).
22. Czym są stosunki międzyspołeczne i od jakich czynników zależy ich rozwój? Wyjaśnij.
Stosunki międzyspołeczne - ponadgraniczne przemieszczanie się osób oraz bezpośrednie i pośrednie oddziaływania, których przedmiotem są kultura, informacja, oświata i inne dziedziny życia społecznego, pozostają one w różnym stopniu autonomiczności wobec państwa.
Zależą od 2 grup czynników: wewnętrznych i międzynarodowych uwarunkowań politycznych oraz poziomu ekonomicznego państw i mechanizmów rządzących ich gospodarką.
Rozwój stosunków międzyspołecznych po II wojnie uwarunkowany:
podział świata na odrębne systemy ideologiczne
internacjonalizacja rozwoju, wzrastająca współzależność państw i społeczeństw we wszystkich dziedzinach - dynamizowała wszystkie formy współpracy, w tym integrację regionalną
instytucjonalizacja współpracy w skali globalnej i regionalnej