PORZĄDEK PRAWNY WSPÓLNOT EUROPEJSKICH (UNII EUROPEJSKIEJ)
Pierwotne źródła prawa:
Traktaty założycielskie: Traktat Paryski z 18 kwietnia 1951 r. i Traktaty Rzymskie - oba z 25 marca 1957 r.) oraz załączone do nich aneksy i protokoły, z późniejszymi uzupełnieniami i poprawkami wynikającymi z: Traktatu o Fuzji Organów (1967), Jednolitego Aktu Europejskiego (1987), Traktatu o Unii Europejskiej (1993), Traktatu z Amsterdamu (1997), Traktatu z Nicei (2003) oraz traktatów akcesyjnych (wejście kolejnych członków)
Wspólnoty ustanowiły instytucje, przyznając im w odpowiednim zakresie władzę prawodawczą i administracyjną. Powołane instytucje nadają swym uprawnieniom konkretne formy prawne- w postacie aktów prawnych.
Prawo stanowione przez poszczególne instytucje, jest nazywane prawem pochodny (wtórnym), a akty prawne, będące efektem procesu decyzyjnego, są określane jako pochodne (wtórne) źródła prawa wspólnotowego.
Wtórne źródła prawa:
Rozporządzenia
Dyrektywy
Decyzje
Zalecenia i Opinie
Rozporządzenie - ma zasięg ogólny, tzn. zawiera normy prawne, które dotyczy wszystkich, których dotyczy określona w tym akcie sytuacja. Obowiązuje ono w całości i bezpośrednio we wszystkich państwach członkowskich, a zatem dotyczy państw i obywateli. Jest stosowane wprost (bezpośrednio), co oznacza iż nie wymaga żadnych dodatkowych zabiegów transformacyjnych do porządku prawa krajowego. Nakłada obowiązki i nadaje prawa w sposób bezpośredni.
Dyrektywa - nie zawiera norm prawnych, wymaga jedynie od adresatów, by podjęli oni konieczne środki do osiągnięcia określonego w dyrektywie celu. Precyzuje zatem pożądany rezultat, jaki powinien zostać osiągnięty. Adresatowi dyrektywy pozostawia swobodę doboru środków i określenia sposobów wykonania tego aktu. Dyrektywa na ogół podaje termin, od kiedy powinna być realizowana. Kontrola wykonania postanowień dyrektywy należy do Komisji Europejskiej.
Decyzja - obowiązuje tych, do których jest skierowana. Jest instrumentem prawnym stosowanym w konkretnych przypadkach. Ma indywidualny charakter i jest skierowana do konkretnego adresata, wskazanego przez nią samą.
Zalecenie - jest kierowane do państw członkowskich i musi być przez nie brane pod uwagę Najczęściej jest przez Komisję Europejską.
Opinia - jest środkiem prawnym, który najczęściej stosowany jest w postępowaniu wewnętrznym - między organami Wspólnot. Wydaje je najczęściej Komisja Europejska i Parlament Europejski (w procesie decyzyjnym) oraz gremia wspólnotowe (np. Komitet Ekonomiczno-Społeczny).
Umowy międzynarodowe są źródłem prawa UE:
Układy o stowarzyszeniu - specjalny rodzaj więzi między Wspólnotami/UE a kraje, który nie jest jej członkiem;
Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości źródłem prawa Wspólnot/UE:
Casusy prawne
Acquis communautaire
Dorobek prawny Wspólnot/ UE jest istotnym osiągnięciem. W tłumaczeniu „wspólnotowy dorobek prawny”. Jest tym, co państwa wstępujące do UE muszą zaakceptować w całości. Na acquis składają się:
Porządek prawny;
Zasady prawne;
Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Pierwszej Instancji;
Nadrzędność prawa wspólnotowego nad prawem krajowym umożliwia realizację celów, dla których powołano Wspólnoty Europejskiej.