Bożena Drachal
nauczycielka klasy 0
Publiczna Szkoła nr 9
w Radomiu
Przygotowanie dziecka do obowiązku szkolnego.
Dojrzałość szkolna.
Obserwując swoje kilkuletnie dziecko podczas beztroskiej zabawy rodzice często zadają sobie pytania dotyczące jego przyszłości. Im bardziej zbliża się ono do wieku szkolnego tym częściej pytania te zawierają troskę o jego powodzenie w karierze szkolnej.
Aby uniknąć późniejszych trosk, trzeba wcześniej zdać sobie sprawę
z tego, jakie obowiązki podejmie dziecko w szkole i wcześnie rozpocząć odpowiednie przygotowania. Im wcześniej to zrobimy, tym większa szansa na osiągnięcie sukcesów dziecka w szkole.
Dziecko rozpoczynające naukę szkolną winna cechować tzw. dojrzałość szkolna. Przez dojrzałość szkolną rozumiemy gotowość, chęć wypełniania różnorodnych obowiązków, jakie niesie ze sobą życie szkolne, pewna samodzielność oraz taki poziom rozwoju fizycznego, umysłowego
i społecznego, który pozwoli małemu uczniowi podołać wymaganiom stawianym przez szkołę, przystosować się do nowych warunków oraz zapewnić dobre samopoczucie w grupie kolegów i osiąganie sukcesów w nauce. Dobry start w pierwszej klasie jest ogromnie ważny dla dalszej kariery szkolnej dziecka. Wpływa na ukształtowanie się pozytywnego stosunku do szkoły, do nauki szkolnej, do nauczycieli, a także na wyrobienie sobie dobrej pozycji przez dziecko w zespole. Na osiągnięcie dojrzałości szkolnej dziecka składa się ogół jego doświadczeń życiowych, zdobytej wiedzy, umiejętności praktycznych, przyswojonych norm moralnych, a także opanowanie pewnych mechanizmów postępowania, a także kształtowanie w ciągu kilku lat postawy. W ostatnim roku przed pójściem do szkoły można jedynie nasilić pewne oddziaływania na dziecko, zwłaszcza w zakresach, w których obserwujemy pewne niedomagania. Oddziaływania wychowawcze należy koncentrować na różnych dziedzinach w zależności od indywidualnego rozwoju dziecka. Niektóre z nich są ważne na tyle, że nie można o nich zapomnieć nawet, gdy dziecko rozwija się prawidłowo. Tak, więc zwracamy uwagę na wyrabianie samodzielności, oczywiście na miarę dziecka. Chodzi tu nie tylko
o umiejętności związane z samoobsługą, ale o dbałość o wygląd estetyczny. Samodzielność przyda się dziecku w pełnieniu funkcji dyżurnego w klasie. Samodzielność polega na podejmowaniu pewnych decyzji. Dziecko znajduje się w różnych okolicznościach, w których trzeba samemu zdecydować, co wybrać Jak postąpić . Ma to także znaczenie przy zapamiętywaniu poleceń nauczyciela dotyczących prac domowych.
Wytrwałość w dążeniu do celu jest cechą, która nawet ludziom mniej zdolnym pozwala osiągnąć sukcesy życiowe. W szkole wytrwałość
i systematyczność jest podstawą powodzenia. Zwracajmy, więc uwagę na wyrabianie tych cech u naszego dziecka w zabawie, np. czy rozpoczęty pałac
z klocków, rysunek czy model z plasteliny został ukończony. Spróbujmy ocenić wynik. Systematyczność można kształtować również przez przydzielanie drobnych obowiązków, które trzeba wykonywać stale, może to być np. sprzątanie zabawek, podlewanie kwiatów, pomoc w różnych stałych pracach domowych.
Dążymy do stałego wzbogacania wiedzy dziecka o świecie, wzbogacania jego doświadczeń życiowych, pobudzanie do działania, rozwijania spostrzegawczości i myślenia. Poznawanie świata odbywa się w działaniu,
w bezpośrednim kontakcie dziecka ze światem przyrody, z otaczającą rzeczywistością. Starajmy się stworzyć takie sytuacje. Dziecko jest ciekawe świata, ciągle pyta się. Koniecznie trzeba na te pytania odpowiadać -spokojnie
i cierpliwie, a nawet pobudzać do pytań, gdy nie ma inicjatywy ze strony dziecka. Dziecko najchętniej mówi o tym, co stanowi jego przeżycia, co wiąże się z jego doświadczeniem i działaniem. Słuchając mowy dorosłych przejmuje system językowy, uczy się nazywać rzeczy, rośliny, zwierzęta, obiekty, urządzenia. Słuchając wypowiedzi swego dziecka zwracamy uwagę na wyraźne wymawianie poszczególnych głosek i słów. Oduczenie niepoprawnego wymawiania wymaga większego wysiłku niż uczenie poprawnej wymowy od początku. W przypadku zauważonych trudności w wymowie, zwłaszcza
u dziecka sześcio - siedmio letniego, należy zasięgnąć porady logopedy.
Przy nauce czytania i pisania bardzo ważna jest umiejętność odróżniana kształtów. Litery rozpoznajemy po ich kształcie. Trzeba zwracać uwagę dziecka na różnorodność kształtów w przyrodzie np. kształtów liści, kwiatów, kamieni, drzew itp. Wyodrębniać różnice między nimi. Podobnie przy oglądaniu obrazków, wykonywaniu rysunków zwróćmy uwagę na kształt, położenia poszczególnych elementów. Jako przygotowanie do nauki pisania możemy traktować zabawy polegające na układaniu całości z poszczególnych części, a także podział całości na elementy.
Ważną sprawą jest wyrobienie umiejętności słuchania. Zdobywają dziecko od najwcześniejszego dzieciństwa słuchając opowiadań, poleceń, śpiewu dorosłych. Aby dobrze słuchać trzeba dobrze rozumieć mowę i umieć skoncentrować uwagę.
W ostatnim roku przed pójściem do szkoły należy zainteresować dziecko samą budową słów. Dziecko odbiera słowo jak całość. Powoli musi zrozumieć, że słowa składają się z mniejszych elementów tj. sylab i głosek. W śpiewie dzielimy wyrazy na sylaby w sposób naturalny np. „Wlazł ko-tek na pło-tek". Wyodrębnianie głosek, zwłaszcza spółgłosek jest już trudniejsze, ale także można to robić w formie zabawowej.
Troszczymy się o rozwijanie zainteresowań książką. Czytanie dziecku pięknych, interesujących utworów literackich to nie tylko rozrywka. Język utworu stanowi dla dziecka wzór do naśladowania. Pamiętając o tym staramy się dobierać najlepsze utwory z literatury dziecięcej. Jeśli nasze dziecko polubi książkę, będzie chciało jak najszybciej zdobyć umiejętność czytania, aby samodzielnie z nich korzystać. Książki dla dzieci są bogato ilustrowane. Obrazki pomagają zrozumieć treść książeczki i skoncentrować uwagę. Dziecko chętnie ogląda ilustracje, zwłaszcza wesołe, kolorowe i spontanicznie wypowiada się na ich temat. Starajmy się, aby nasz sześcio i siedmio latek opowiadał akcję, którą widzi na obrazku. Jeśli tego nie czyni łatwo można go tego nauczyć, pytając nie oto, co dziecko widzi na obrazku, ale co tam się dzieje i dlaczego.
A co z nauką liczenia? Czy dziecko trzeba uczyć liczyć? Liczenie jest czymś naturalnym w życiu dziecka, stąd lubi ono przeliczać znalezione szyszki, grzyby, kamyczki, zabawki, otrzymane cukierki itp. Dobrze przygotowane do nauki szkolnej dziecko liczy kolejno do 20, a w zakresie 10 potrafi dodawać
i odejmować. Jeśli chcemy, aby dziecko liczyło lepiej, musimy zaczynać od działań na konkretach, gdyż w oderwaniu od konkretnych przedmiotów nasze dziecko nie potrafi jeszcze przeprowadzać trudniejszych operacji myślowych,
a niepowodzenia mogą je zniechęcić.
Dbając o ogólny rozwój dziecka trzeba zwrócić szczególną uwagę na wzmocnienie jego ręki i palców. Pisanie jest trudną sztuką. Wymaga nie tylko rozpoznawania kształtów liter, jak i wielkiej precyzji ruchów ręki. Ręka niewyrobiona szybko się męczy i boli, nie pozwala na ładne pismo. Aby usprawnić rękę dziecko musi dużo rysować, sklejać, wydzierać, lepić
z plasteliny, modelować, wycinać, rzucać, chwytać itd. Prace związane
z samoobsługą także usprawniają rękę, wyrabiają dokładność jej ruchów. Zawiązywanie sznurowadełek, zapinanie guzików, sprzątanie zabawek -wszystko to, co wymaga różnorodnych ruchów ręki - chwytania, trzymania, poruszania -jest bardzo pożyteczne dla przygotowania ręki do pisania.
W przypadku leworęczności lub oburęczności należy zasięgnąć porady psychologa.
Niezmiernie ważną sprawą jest przygotowanie dziecka do rozkładu dnia, jaki będzie obowiązywał ucznia pierwszej klasy. Musimy także tak zaplanować godziny snu, posiłki, czas na zabawę i pracę, by pójście do szkoły nie zakłóciło ustalonego porządku.
Dziecko należy zachęcać do nauki szkolnej. Nie wolno go straszyć szkołą i nie przerażać trudnościami, aby nie rozbudzać niepotrzebnych obaw
i lęków. Pójście do szkoły dziecko powinno traktować jako coś naturalnego, normalnego, a nawet jako awans życiowy w stosunku do okresu przedszkolnego.
Na zakończenie chciałabym zwrócić uwagę na różny stopień aktywności dziecka. Jedne garną się do wszystkiego, wszystko chcą robić samodzielnie.
Same pytają, same do nas mówią, ciągle są czynne, bawią się, pracują, dzięki temu rozwijają się fizycznie i psychicznie. Ale są też dzieci zahamowane, lękliwe, bojące się samodzielnego kroku. Te dzieci wymagają dużej troski, wspólnej zabawy, zapraszania kolegów, którzy będą inicjatorami różnych zabaw, ciągłej rozmowy, pobudzania pytaniami. Każde nawet najmniejsze osiągniecie dziecka zahamowanego, nieśmiałego należy oceniać, wyrażać swoje zadowolenie zachęcać do dalszego działania. Nagroda wzmacnia wiarę we własne siły, stanowi zachętę do dalszego wysiłku.