3. Główne problemy i problematyka badawcza czytelnictwa
W czytelnictwie jest kilka pojęć używanych w sferze wiedzy o czytelnictwie. Warto objaśnić termin „czytać” (czytanie) odnoszący sie do czynności czytania. Określa on bowiem formę kontaktu jednostki ze słowem pisanym i występuje w trzech znaczeniach. W sensie psychofizycznym czyli niejako technicznym „czytać” to tyle co rozpoznawać znaki litery i łączyć je w wyrazy lub większe jednostki znaczeniowe, kojarząc ich w sens . W znaczeniu psychologicznym istotę czytania wyznacza ich zapoznanie się z treścią pisma, rozumienie myśli zawartych w tekście , czyli przekład tych treści na własne kategorie rozumowania. W sensie socjalno-kulturowym czytanie jest szczególna formą zachowania się, polegająca na twórczym uczestnictwie w pisemnej postaci komunikacji społecznej. Czynność czytania bywa sygnowana słowem „lektura”. Precyzyjne byłoby mówić o procesie lektury, ale skrót jest prawomocny jeżeli sens nie budzi wątpliwości. Ten sam termin występuję w dwóch innych znaczeniach „rzeczowych”. Oznacza tekst, czyli uprzedmiotowiony układ znaków, a więc to co jest było lub będzie czytane albo spis tekstów do przeczytania. Sama faza czytania, przyjęcia i przyswajania treści. Zawartych w tekście nazywa się procesem odbioru, czyli koncepcja tekstu lub działa. Jej istotę stanowi „przełożenie” treść na własne kategorie rozumowania. Oprócz odbioru określonego tekstu przez różne osoby mówi się różne miejscu i czasie. Pojęcie „percepcji” oznacza postrzeganie , czyli uświadomiony reakcję narządu zmysłu na bodziec zewnętrzny, czyli sporu reagowania, odbierania sygnałów ze świata zewnętrznego. Można mówić o percepcji wzrokowej lub słuchowej za pomocą innych zmysłów, pisma, obrazu, filmu ale percypuje się tez inne sygnały . Czytanie występuje w zbiorowości więc jako zjawisko społeczne, obserwowane z perspektywy zachowań całych grup jest „czytelnictwem” .
Czytanie tekstów jako zjawisko makrospołeczne albo jako zespół zagadnień związanych ze stosunkiem ludzi do tekstów pisanych. Czytelnictwo jest więc procesem społecznym polegającym na zaspokajaniu estetycznych, intelektualnych, naukowych, informacyjnych i rozrywkowych potrzebach ludzi poprzez przyswajanie przekazywanego pisemnie dorobku ludzkich myśli, uczuć i wiedzy. Niekiedy terminem „czytelnictwo” sygnalizuje sie skrótowo wiedze o czytelnictwie. W makrospołecznej perspektywie mówi sie o czytelnictwie powszechnym, obserwowanym w dużej zbiorowości dla której książka nie jest narzędziem działalności zawodowej. Czytelnik to ten kto czyta czyli bezpośredni odbiorca tekstu pisanego. Określa sie nim osobę która czyta teks i kogoś kto określa procesy lekturowe. Sam fakt bycia czytelnikiem człowiek taki staje się uczestnikiem pewnej formy życia kulturalnego lub intelektualnego, albo bierze udział w procesie komunikacji realizowanym za pośrednictwem pisma.
Pełna charakterystyka problematyki czytelnictwa wymaga odpowiedzi na następujące pytania:
kto czyta , kim jest czytelnik( opis rożnych grup publiczności czytelniczej i społecznego zasięgu książki)
Co czyta? (określenie repertuaru lektury, a więc gustów i wyborów czytelniczych tej publiczności kanonu najpoczytniejszych tekstów i autorów oraz czynników decydujących o ich zmienności)
ile czyta? (określenie aktywności czytelniczej, czyli dynamiki kontaktu z książkami)
w jakiej sytuacji komunikacyjnej dochodzi do zetknięcia czytelnika z tekstem? ( za pomoca jakiej instytucji, poprzez jakie „kanały” , jak sytuacja ta wpływa na przebieg procesu recepcji)
dlaczego czyta, czego oczekuje od lektury? (określenie potrzeb i motywacji czytelniczych oraz funkcji lektury).
w jaki sposób czyta? (analiza stylów odbioru, jakości recepcji tekstów różnego typu)
co wynika z faktu czytania, jakie są jego społeczne i psychiczne skutki)