Podstawowe akty prawne dotyczące osób niepełnosprawnych:
Międzynarodowe i regionalne traktaty:
konwencja praw z 20 listopada 1989 ONZ,
europejska konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 4 listopada 1950, obowiązujące w Polsce od 19 stycznia 1993,
europejska karta społeczna, zwana inaczej Europejską Konwencją Społeczną, podpisana w 1961, a weszła w życie w 1965, podpisana wraz z wejściem Polski do Rady Europy w 1991, a ratyfikowana w 1997
artykuł 15 zapewnia osobom niepełnosprawnym ,,prawo do szkolenia zawodowego, rehabilitacji oraz readaptacji zawodowej i społecznej”
międzynarodowe deklaracje:
powszechna deklaracja praw człowieka z 10 grudnia 1948
jest podstawą prawną działań ONZ,
przyjęta i proklamowana przez Zgromadzenie Narodów Zjednoczonych, uważana jest za najważniejszy dokument w ochronie praw i wolności człowieka.
Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych tworzących Kartę Praw Człowieka uchwalone w 1966
Deklaracja praw osób umysłowo upośledzonych z 1971 przyjęta przez Zgromadzenia Ogólne Narodów Zjednoczonych:
gdzie stwierdza się, że osoby umysłowo upośledzone mają nie tylko takie same prawa jak wszyscy ludzie, ale także pewne prawa szczególne związane z ich potrzebami w dziedzinie medycznej, edukacyjnej i społecznej.
Deklaracja Praw Osób Niepełnosprawnych Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych z 1975.
proklamowała równość praw obywatelskich i politycznych dla osób niepełnosprawnych.
Zasady tallińskie przyjęte 1989 przez zgromadzenie ONZ
w których określono ogromną rolę w edukacji, szkolenia i zatrudnienia osób z niepełnosprawnością, ich szans w społeczeństwie
1993 ,,Standardowe zasady wyrównywania szans osób niepełnosprawnych”
określa odpowiedzialność kraju za osoby z niepełnosprawnością i wskazują na dziedziny, w których należy wdrażać w życie zmiany pozwalające im na pełne uczestnictwo w życiu społecznym i politycznym;
zasady obejmują: kształtowanie świadomości, opiekę medyczną, rehabilitację, służby wspierające, dostępność, edukację, zatrudnienie, środki utrzymania i zabezpieczenia socjalne, życie rodzinne i integralność osobistą, kulturę, sport i rekreację, religię, informację i badania naukowe, kreowanie polityki i planowanie, tworzenie prawa, politykę ekonomiczną, koordynację działań, organizacje osób niepełnosprawnych, szkolenie personelu, monitoring krajowy i ocenę programów dotyczących niepełnosprawności w zakresie wdrażania niniejszych zasad, współpracę techniczną i gospodarczą, współpracę międzynarodową.
Rezolucje i zalecenia
Zalecenia nr 99 dotyczące rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych z 1955 wydane przez Międzynarodową Organizację Pracy
zalecenie zakazuje dyskryminacji osób z niepełnosprawnością w zakresie zarobków i innych warunków zatrudnienia, jeśli ich praca jest równoważna z pracą osób niepełnosprawnych,
przepisy w nim zawarte zostały uzupełnione w konwencji nr 159 z 1985, zalecenie nr 168, które dotyczyło rehabilitacji zawodowej i zatrudnienia osób niełnosprawnych
rezolucja Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych z 1980 dotycząca planowania działania w Międzynarodowym Roku Inwalidów:
1981 Międzynarodowym Rokiem Osób Niepełnosprawnych,
1983 - 1992 Dekadą Osób Niepełnosprawnych,
Międzynarodowy Dzień Osób Niepełnosprawnych - 3 grudnia,
Głównym wątkiem było wyrównywanie szans osób niepełnosprawnych.
Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych nr 37152 z 3 grudnia 1982 w sprawie miejsca poświęconego zgodnie ..... wyrównywanie szans
w dokumencie zawarte są powinności, którymi powinny kierować się państwa w procesie projektowania oraz polityki społecznej i socjalnej wobec osób niepełnosprawnych.
Prawo Unii Europejskiej:
Prawo pierwotne- czyli wszystkie traktaty ustanawiające wspólnotę i traktaty o przystąpieniu do UE
Prawo instytucjonalne (wtórne) - które tworzą rozporządzenia, dyrektywy, decyzje przyjęte przez Parlament Europejski
wspólnoty wydają również różnego rodzaju zalecenia i opinie, które nie mają mocy wiążącej prawnie oraz inne akty, do których należą, np. komunikaty, tzw.:
zielone księgi, konkluzje, opinie, rezolucje Parlamentu Europejskiego, które są dokumentami o charakterze roboczym,
deklaracje,
rezolucje Rady UE, komunikaty interpretacyjne lub obwieszczenie Komisji Europejskiej, które są dokumentami pokazującymi kierunek prac UE lub sposób postępowania Komisji.
Traktat amsterdamski z 1997, w którym nałożono obowiązek przeciwdziałaniu dyskryminacji osób niepełnosprawnych
Zalecenie Rady nr 98/37/376 z 4 czerwca 1998
W sprawie karty parkingowej dla osób niepełnosprawnych
wystandaryzowany model karty jest dostępny od 1 stycznia 2000, mimo że Rada wydała w tej sprawie tylko zalecenie, karty są uznawane przez państwa członkowskie
ważniejsze akty prawne UE:
traktat Komisji Europejskiej z 1996 w sprawie równych szans osób z niepełnosprawnością
,,Nowa strategia wspólnoty europejskiej w odniesieniu do osób niepełnosprawnych”
wsparty po kilku miesiącach Uchwałą Rady i Przedstawicielami Państw Członkowskich/ pierwszy dokument, w którym Wspólnota Europejska przedstawiła ogólną strategię na rzecz osób niepełnosprawnych
Wartości promowane w ciągu Europejskiego Roku Osób z Niepełnosprawnością, a wynikające z Deklaracji Madryckiej:
nic o niepełnosprawnych bez niepełnosprawnych,
osoby z niepełnosprawnością chcą równych szans, a nie litości,
tworzenie społeczeństwa dla wszystkich,
tworzenie dostępnego otoczenia,
pełna równość i uczestnictwo we wszystkich sprawach życia,
niezależne życie i szacunek dla różnorodności,
osoby z niepełnosprawnością jako aktywni obywatele.
Deklaracja nordycka:
,,Brak dyskryminacji, plus działania pozytywne dają w efekcie społeczne włączenie.”
/Europejski Kongres na Rzecz Osób Niepełnosprawnych, Madryt 20-24 III 2002/
stanowi koncepcyjne ramy dla działań podejmowanych w roku 2003 - Roku Osób z Niepełnosprawnością.
Ustawy zasadnicze poszczególnych krajów:
jest jedną z zasad ogólnych dotyczących wolności, praw i obowiązków człowieka i obywatela, ustanawia równość wszystkich wobec prawa i prawa wszystkich do równego traktowania przez władze publiczne; prawa socjalne w Konstytucji z 2 IV 1997,
dobra wspólne RP/ RP jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli, każdy ma obowiązek przestrzegania prawa RP,
praca pod ochroną/ państwo sprawuje nadzór nad warunkami wykonywania pracy/,
prawo do zabezpieczenia społecznego /w razie niezdolności do pracy z uwagi na chorobę lub inwalidztwo/,
równość praw bez względu na płeć, wykształcenie, zawód, narodowość, rasę, wyznanie, pochodzenie i położenie społeczne (odrzucenie dyskryminacji społecznej, realizacja tego prawa oznacza konieczność rozwoju ubezpieczeń socjalnych na wypadek zaistnienia ryzyka choroby, starości, niezdolności do pracy, itp.),
opieka zdrowotna (równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej, finansowej, ze środków publicznych, zapewnienie szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku,
osoby niepełnosprawne (pomoc w zabezpieczeniu egzystencji...........),
bezrobotni: prawo do zabezpieczenia społecznego,
pomocniczość (pierwszeństwo inicjatywy oddolnych wyrażające się w sentencji ,,tyle społeczeństwa ile można, tyle państwa ile konieczne” - wyraża się również w referendum),
niezbywalna godność człowieka (zapewnienie przez państwo poziomu opieki socjalnej odpowiadającej godności; ważna rola samorządów terytorialnych, decydującego na szczeblu lokalnym o jakości życia społecznego),
prawa do korzystania z wartości środowiska naturalnego, połączone z obowiązkiem jego ochrony........,
prawo do nauki (realizowane w systemie szkolnictwa publicznego - zasadniczo bezpłatnie; ciągle dyskutowana odpłatność za usługi zdrowotne i naukę..........,
weterani jako grupa szczególnie chroniona przez państwo,
społeczne dobro rodziny (małżeństwo, macierzyństwo z rodziną, zwłaszcza wielodzietność pod opieką i ochroną państwa),
bezdomni (prawo do państwowej opieki),
prawo do zrzeszania się (e celu rozwoju jednostkowej i zbiorowej aktywności).
II poziom - ustawy zasadnicze poszczególnych państw
Konstytucja RP
Art. 67 obywatel ma prawo do ubezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy (choroba, inwalidztwo, wiek) lub gdy pozostaje bez pracy nie z własnej woli i nie ma żadnych środków utrzymania
Art. 69 osobom niepełnosprawnym władze publiczne udzielają pomocy w zabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz w komunikacji społecznej
III poziom
Ustawy parlamentarne
ustawa z 7 IV 1989 ,,Prawo o stowarzyszeniach”,
ustawa z 29 XI 1990 o pomocy społecznej...........,
ustawa z 7 IX 1991 o systemie oświaty,
ustawa z 19 VIII 1994 o ochronie zdrowia psychicznego,
ustawa z 27 VIII 1997 o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnienia osób niepełnosprawnych zapewniająca szansę integracyjną w pracy; ustawa ta reguluje m.in. formy rehabilitacji społecznej,
ustawa z dnia 17 XII 1998 o emeryturach i rentach z funduszu ubezpieczeń społecznych,
ustawa z 20 XII 2002 o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw; określa podstawowe uprawnienia osób niepełnosprawnych,
za osobę niepełnosprawną uznaje się osobę, której stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza bądź uniemożliwia wypełnianie funkcji społecznych.
Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnienia osób niepełnosprawnych z 1997 - ustawa dotyczy osób, których niepełnosprawność została potwierdzona orzeczeniem.
o zakwalifikowaniu przez organy orzekające 1 z 3 stopni niepełnosprawności,
o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy na podstawie odrębnych przepisów lub.........,
o niepełnosprawności, wydawanym przed ukończeniem 16 r. ż.
mają naruszoną sprawność fizyczną lub psychiczną o przewidywanym okresie trwania powyżej 12 miesięcy, z powodu wady wrodzonej, długotrwałej choroby lub uszkodzenia organizmu, powodują konieczność zapewnienia im całkowitej opieki lub pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych w sposób przewyższający wsparcie potrzebne w danym wieku.
Stopnie niepełnosprawności
znaczny stopień niepełnosprawności
określa osobę o naruszonej sprawności organizmu w sposób uniemożliwiający podjęcie zatrudnienia albo zdolny do wykonywania zatrudnienia w szczególności w zakresie pracy chronionej, wynikająca niezbędnej pomocy w celu pełnienia ról społecznych; stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji;
umiarkowany stopień niepełnosprawności
określa osobę o naruszonej sprawności organizmu, zdolną do wykonywania zatrudnienia na stanowisku pracy przystosowanym odpowiednio do potrzeb i możliwości wynikających z niepełnosprawności, wynikającą w celu pełnienia ról społecznych; częściowej lub okresowej pomocy osoby w związku z ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji;
lekki stopień niepełnosprawności
określa osobę o naruszonej sprawności organizmu, zdolną do wykonywania zatrudnienia niewymagającej pomocy innej osoby w pełnieniu ról społecznych
uprawnienia osób niepełnosprawnych:
osoby niepełnosprawne zarejestrowane w PUP jako bezrobotne albo poszukujące pracy mogą korzystać:
ze szkoleń,
ze stażu, z prac interwencyjnych,
z przygotowania zawodowego w miejscu pracy.
Inne uprawnienia osób niepełnosprawnych:
obowiązek przygotowania odpowiedniego miejsca pracy przez pracodawcę /w przypadku wystąpienia wypadku przy pracy lub choroby zawodowej/,
czas pracy nie może przekroczyć 8 godzin na dobę i 40 godzin na tydzień,
prawo do dodatkowej przerwy w pracy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek - czas przerwy 15 minut i jest wliczony w czas pracy,
osobie zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni robaczych w roku kalendarzowym,
osobie zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności przysługuje zwolnienie od pracy z zachowaniem prawa wynagrodzenia w przypadku uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym lub specjalistycznym, badaniach lekarskich /w sumie nie więcej niż 21 dni w roku/.
Zadania Powiatowych Zespołów Orzekających o Niepełnosprawności:
orzeka na wniosek osoby zainteresowanej lub jej przedstawiciela ustawowego lub za ich zgodą na wniosek ośrodka pomocy społecznej,
w orzeczeniu tym poza ustaleniem niepełnosprawności lub jego stopnia powinny być..........
konieczność zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze oraz pomoce techniczne ułatwiające funkcjonowanie danej osoby,
korzystania z systemu środowiskowego wsparcia..................
PROGRAMY uzupełniające formy pomocy
program Student /cel: wyższe wykształcenie/
program Pitagoras
program Komputer dla Homera /cel: pomoc finansowa w zakupie nowoczesnego, podstawowego oraz specjalistycznego sprzętu komputerowego (program realizowany 2003)/
program Partner