Wrodzone wady rozwojowe uwarunkowane genetycznie
Wrodzone wady rozwojowe:
Wada - wszelkie odchylenie od prawidłowej struktury, formy lub funkcji narządu
Wrodzona - obecna przy urodzeniu
Wada rozwojowa - odnosi się do faktu powstania wady w okresie rozwoju organizmu
Heterogenność etiologiczna:
Wrodzone wady rozwojowe o takim samym obrazie klinicznym mogę być u różnych pacjentów wywołane różnymi czynnikami np. rozszczep podniebienia może być spowodowany abberacjami chromosomalnymi lub też mutacją pojedynczego genu.
Izolowane wady rozwojowe mają zwykle (choć nie zawsze) etiologię wieloczynnikową (wiele par alleli i czynniki środowiskowe)
Mnogie wady rozwojowe występujące u dziecka zwykle nie mają etiologii wieloczynnikowej
Etiologia wrodzonych wad rozwojowych:
wieloczynnikowa |
20% |
monogenowa |
7,5 |
Abberacje chromosomowe |
6 |
Choroby matki |
3 |
Wrodzone infekcje |
2 |
Leki, alkohol, promieniowanie jonizujące |
1,5 |
Nie ustalona |
60 |
10-15% zarodków ludzkich wykazuje duże wady morfologiczne. - większość z nich ulega samoistnemu poronieniu. Wg. WHO ok. 3% noworodków rodzi się z co najmniej jedną dużą wadą rozwojową, a 0,7% z zespołem mnogich wad rozwojowych. W Polsce wrodzone wady rozwojowe są przyczyną ponad ¼ wszystkich zgonów okresu niemowlęcego. Przyjmuje się że około 50% wrodzonych wad rozwojowych o znanej etiologii jest uwarunkowanych wieloczynnikowo.
Duże wady pojedyncze:
Bezmózgowie 3xK
Przepuklina oponowo-rdzeniowa K=M
Rozszczep wargi i podniebienia 2xM
Rozszczep podniebienia M=K
Wrodzone wady serca
Pierwotne zwężenie odźwiernika
Wrodzone zwichnięcie stawów biodrowych
Stopy końsko-szpotawe
Mechanizmy patogenetyczne wad wrodzonych
Deformacje
Powstają zwykle w ostatnim trymestrze ciąży pod wpływem nieprawidłowego ucisku mechanicznego rosnącego płodu. Przyczyny:
Matczyne: mała macica, zbyt mała miednica, macica dwurożna, guzy macicy
Płodowe: nieprawidłowe ułożenie płodu, skąpo wodzie, pierwotne choroby mięśni i zaburzenia neurologiczne, miopatia, neuropatie
Zdeformowaniu ulegają najczęściej kości, stawy i chrząstki, tkanki miękkie zazwyczaj szybko powracają do pierwotnego kształtu, toteż po urodzeniu deformacje widoczne są w postaci skręceń lub wykrzywień kości długich, ograniczenia ruchomości stawów, spłaszczenia nosa i uszu.
Dysplazje:
Są to stany w których nieprawidłowa organizacja lub czynność określonej tkanki ustroju prowadzą do zmian budowy ujawniających się klinicznie. Prawie wszystkie dysplazje to choroby monogenowe, należą do nich:
Dysplazje kostne
Dysplazje ektodermalne
Wrodzone defekty kolagenu
Choroby spichrzeniowe
Zmiany dysmorficzne wywołane przez dysplazje mogą być widoczne zaraz po urodzeni, ale często pojawiają się dopiero po kilku miesiącach
Przerwania
Dotyczą zmian zachodzących w strukturach, które poprzednio rozwijały się prawidłowo:
Przyczyny
Zespół pasm owodniowych - przecięcie tkanki przez pasmo pękniętej owodni
Niedokrwienie tkanek
Wylewy krwi
Zrosty obnażonych tkanek
Przerwania tkanek które miały miejsce we wczesnym okresie ciąży goją się bez zostawienia blizn. Uszkodzenia w późniejszym okresie ciąży pozostają niezagojone do urodzenia
Malformacje:
Są wywoływane przez pierwotne zaburzenia rozwoju w okresie zarodkowym. Mechanizmy powstawiania są nieznane i dotyczą:
Zaburzeń proliferacji komórek zarodkowych
Różnicowania i migracji kom zarodkowych
Programowanej śmierci
Wzajemnego komunikowania się komórek
Niezależnie od mechanizmu tych zaburzeń rozwój tkanek lub układu jest zahamowany, opóźniony lub skierowany w niewłaściwym kierunku. Malformacje powstające we wczesnych okresach organogenezy są bardziej złożone. Malformacje mogą być spowodowane przez różne nieprawidłowości morfogenezy, najczęściej: niecałkowita, nadmierna, ektopiczna.
Nieprawidłowa morfogeneza |
Np.: |
Agenezja |
Agenezja nerek |
Hipoplazja |
Hipoplazja żuchwy |
Niecałkowite zamknięcie |
Rozszczep podniebienia |
Niecałkowita migracja |
Wynicowanie pęcherza moczowego |
Niecałkowite rozdzielenie |
Zrosty palców |
Niecałkowity zanik pierwotnej formy |
Uchyłek Mecklea |
Utrzymanie pierwotnej lokalizacji |
Nisko osadzone uszy |
Nadmierna morfogeneza |
Wielopalczastość |
Ektopiczna morfogeneza |
Tarczyca w śródpiersiu |
Skojarzenia wad wrodzonych
Są to wrodzone połączenia wad, których składowe występują razem częściej niż mogłyby przypadkowo. Nazwy skojarzeń są akronimami (złożone z początkowych liter objawów klinicznych zwykle w języku angielskim, np. VACTREL - wady kręgów, zarośnięcie odbytu, wady serca, przetoka tchawiczo-przełykowa, wady nerek, wady kończyn). Obraz kliniczny nie jest stały
Kompleksy
Sekwencje wad
Np. w zespole Wolfa-Hirschorna
Zespoły
Zespół Ulrich-Noonan
Linia włosów na karku
Płetwiastość szyi, krótka szyja
Antymongolizm
Zespół Beckwith-Wiedemann (gen CDKN1C)
Duży język
Rowki na małżowinach usznych
Gigantyzm: duży tułów, duża waga urodzeniowa
Wady powłok brzusznych, liczne przepukliny
Guz Willmsa
Zespół Smith-Lemli-Opitz (gen DHCR7)
Małogłowie
Szeroki rozstaw oczu
Szeroki wierzchołek nosa
Mała żuchwa
Spiczasty podbródek
Zniekształcone …
Upośledzenie umysłowe
Zespół Treacher-Collins (gen TCDF1, locus 5q32-q33.1)
Dysostoza twarzowo-żuchwowa
Antymongolizm
Malformacja ucha środkowego, głuchota (30%)
Rozszczep podniebienia
Hipoplazja kości jarzmowej
Brak upośledzenia umysłowego
Zespół Cruzona
Brak upośledzenia umysłowego
Przedwczesne zarośnięcie szwów czaszkowych
Płytkie oczodoły, wytrzeszcz gałek ocznych
Nos papuzi, dziobiasty
Niedorozwój żuchwy
Zespół Aperta
Zarośnięcie szwu wieńcowego
Syndaktylia
Wytrzeszcz gałek ocznych
Antymongolizm, hiperteloryzm
Brak upośledzenia umysłowego
Hipoplazja części środkowej twarzy
Poziome bruzdy w okolicy ust
Dłoń rękawicowa (zrośnięte palce - syndaktylia)
Zespół Rubinstein - Taybi
Małogłowie
Wąskie czoło
Nisko linia owłosienia
Antymongolizm
Hipoplazja żuchwy
Małe, asymetryczne usta
Długi, prosty nos
Szerokie paliczki dystalne kciuków
Zespół Dubowitz
Małe, odstające uszy
Wąskie szpary powiekowe
Wysoko uniesione brwi
Hipertelorzym
Cofnięta bródka
Zespół Freeman - Sheldon
Guzy na kości czołowej
Niewykształcona żuchwa
Krótka szyja
Głęboko osadzone oczy
Hiperteloryzm
Antymongolizm
Hipoplastyczne skrzydełka nosa
Zespół gwiżdżącej twarzy - ustawienie ust
palców
Zniekształcenie stóp - stopy końsko-szpotawe
Zespół Goldenhor
Oczno-uszno-kręgowy
Ubytki gałek ocznych
Rozszczepy powiek
Guz … gałki ocznej
Malformacje skrzydełek nosa
Szerokie, wypukłe czoło
Fuzje kręgów szyjnych
Zniekształcenie małżowiny usznej, uszkodzenie nerwu słuchowego - głuchota