Dobrostan zwierząt - stan zdrowia fizycznego i psychicznego osiągany w warunkach pełnej harmonii ustroju w jego środowisku.

Taki system chowu zaspokaja podstawowe potrzeby zwierząt, przede wszystkim w zakresie: żywienia, dostępu do wody, potrzebnej przestrzeni życiowej, zapewnienia towarzystwa innych zwierząt, leczenia, higieny utrzymania, mikroklimatu pomieszczeń, warunków świetlnych. Jednocześnie nie pozwala na okaleczanie zwierząt oraz zapewnia ich schronienie przed złymi warunkami klimatycznymi.

W zakres tego pojęcia wchodzą również warunki przewozu zwierząt i humanitarnego sposobu uboju.

Warunki niezbędne do spełnienia wymogów dobrostanu zwierząt gospodarskich:

• zapewnienie świeżej wody i paszy,

• zabezpieczenie wygodnej powierzchni wypoczynku, możliwości schronienia oraz optymalnych warunków środowiska,

• zapewnienie prewencji, profilaktyki, szybkiej diagnostyki i skutecznego leczeni,

• eliminacja czynników stresogennych,

• zapewnienie odpowiedniej przestrzeni życiowej i składu socjalnego w grupie.

Podstawowe założenia dobrostanu zwierząt gospodarskich zostały opracowane przez Radę Dobrostanu Zwierząt i są zawarte w Kodeksie Dobrostanu Zwierząt Gospodarskich. Polscy rolnicy jako członkowie Unii Europejskiej mają obowiązek przestrzegania przepisów dotyczących ochrony zwierząt i budując lub modernizując swoje budynki inwentarskie muszą uwzględnić wszystkie warunki zapewniające dobrostan zwierząt.

Wymogi dotyczące mikroklimatu

Zoohigieniczne wymogi w zakresie warunków utrzymania poszczególnych grup produkcyjnych trzody chlewnej

11.1 Mikroklimat pomieszczeń

Stworzenie zwierzętom optymalnych warunków bytowych zapewnia prawidłowy przebieg wzrostu i rozwoju, a jednocześnie w istotny sposób wpływa na uzyskiwany poziom produkcyjności. Spośród szeregu czynników określających środowisko bytowe i produkcyjne do najważniejszych należy mikroklimat pomieszczeń kształtowany przez: temperaturę, wilgotność, skład chemiczny i ruch powietrza, stopień oświetlenia wnętrz.

Temperatura i wilgotność

Parametry te z reguły ujmowane są razem. Wynika to z faktu, iż od wilgotności powietrza zależy jego przewodnictwo cieplne. Wilgotne powietrze zwiększa intensywność ochładzania i odwrotnie. Dlatego w okresie zimowym korzystniejsze dla zwierząt jest środowisko suche, natomiast w miesiącach letnich (szczególnie podczas upałów) - wilgotne. Przy zachowaniu w chlewni optymalnej temperatury, wilgotność względna może się wahać w dość szerokich granicach. Optymalna wartość tego parametru w pomieszczeniach dla trzody chlewnej zawiera się w przedziale 60-70% i nie powinna przekraczać 80% Tabela 11.1). Prostym wskaźnikiem informującym o prawidłowej wilgotności panującej w budynku (szczególnie w okresie zimy) jest suchy strop oraz przegrody kojców.

W zakresie wymogów termicznych przyjmuje się określony zakres temperatur dla każdej z grup produkcyjnych świń stwarzający optymalne warunki bytowe i produkcyjne (Tabela 11.1). Wyraźne wahania temperatury wykraczające poza przyjęte wartości graniczne, są częstą przyczyną obniżenia produkcyjności na skutek zmniejszenia apetytu (spadek przyrostów), zakłóceń w procesach rozrodczych loch i knurów, chorób układu oddechowego i innych np. enzootyczna śmierć sercowa świń. Podobnie niekorzystne oddziaływanie ma zbyt niska temperatura, zwłaszcza w przypadku prosiąt ssących. Ta grupa wiekowa świń wykazuje szczególną wrażliwość na spadek temperatur z uwagi na nie w pełni rozwinięty układ termoregulacji oraz okrywy włosowej oraz małe zasoby energii wynikające głównie z braku dostatecznie wykształconej warstwy tłuszczu podskórnego. Dlatego w odchowie prosiąt zaleca się stosowanie różnego rodzaju dogrzewania np. lampy, maty podłogowe lub płyty grzejne. Równocześnie zbyt wysoka temperatura przy niskiej wilgotności, w gnieździe dla prosiąt w pierwszych dniach po urodzeniu jest częstą przyczyną osłabienia odporności organizmu, czego skutkiem są problemy zdrowotne w czasie odchowu warchlaków oraz tuczu.

Niska temperatura w pomieszczeniach dla trzody chlewnej negatywnie oddziaływuje zarówno na organizm zwierzęcia, jak również na ekonomikę żywienia. Na utrzymanie stałej temp. ciała zwierzęta pobierają energię głównie z paszy. Stąd zwiększenie potrzeb bytowych dokonuje się kosztem paszy, która w optymalnych warunkach utrzymania jest zużywana na produkcję mleka, nasienia, przyrosty masy ciała oraz rozwój płodów.

Skład chemiczny i ruch powietrza

Skład powietrza w pomieszczeniu inwentarskim powinien być zbliżony do składu powietrza atmosferycznego (ok. 78% azotu, ok. 21% tlenu, 0,94 argonu, 0,03% dwutlenku węgla oraz śladowe ilości innych gazów: neon, krypton, hel, ozon, wodór i in. Im bardziej skład powietrza w chlewni jest zbliżony do podanych wartości, tym korzystniejsze panują w nich warunki do chowu świń. Decydujące znaczenie dla zdrowia i produkcyjności zwierząt ma udział gazów o szkodliwym działaniu na organizm zwierzęcia takich jak: dwutlenek węgla, amoniak, siarkowodór (Tabela 11.2.). Wzrost ich stężenia w powietrzu chlewni powoduje u zwierząt m.in.:

Dwutlenek węgla - przyspieszona liczba oddechów, ujemny wpływ na przyrosty i wykorzystanie paszy.

Amoniak (w powietrzu atmosferycznym jego stężenie wynosi ok. 2,6 x 10^-6%) jest produktem rozkładu białkowych składników odchodów świń, działa drażniąco na błony śluzowe, a w większych stężeniach uszkadza strukturę śluzówki dróg oddechowych zwiększając ryzyko infekcji. W połączeniu z wodą tworzy wodorotlenek amonowy, przyspieszający korozję części metalowych kojców.

Siarkowodór - powstaje z rozkładu aminokwasów siarkowych kału. W dużych stężeniach powoduje porażenie centralnego układu nerwowego, stany zapalne spojówek, dróg oddechowych i układu pokarmowego. U prosiąt blokuje barwnik krwi, pogłębiając niedobory hemoglobiny, często występujące u prosiąt ssących.

Tabela 11.2. Dopuszczalna koncentracja szkodliwych domieszek gazowych w powietrzu pomieszczeń

Gaz	% obj.	mg/m^3	g/kg	promile*
Dwutlenek węgla CO2	0,3	5930	4,60	1,5 - 2,5
Amoniak NH3	0,0026	20	0,0176	0,026
Siarkowodór H2S	0,001	15	0,10	0,005 - 0,01

Wymogi dotyczące powierzchni

Minimalna powierzchnia oraz wymiary wyposażenia technicznego jakie należy zapewnić świniom, regulowana przez Dyrektywy oparte są na wymiarach zwierząt

• Szerokość ramion - baza do karmników i długości koryt.

• Długość, szerokość, powierzchnia zajmowana przy leżeniu determinuje minimalne powierzchnie strefy legowiskowej

Podstawowe wymiary zoometryczne świń

a- długość, b- szerokość,· c- wysokość; d - głębokość tułowia

Wymogi dotyczące powierzchni c.d.

60-70

22→18

16→14

30→100kg

Tuczniki,

puste / pełne

60-70

20→18

18→12

 65

Tuczniki, produk. ciągła

50-60

30→22

24→16

7→30kg

Warchalaki

60-70

18-22

15-18

 

200kg

Lochy karmiące

60-70

18-20

14-17

 

Maciory zasuszane

 

ruszt

słoma

waga (kg)

 

Wzgl. wilgotność, %

Temperatura, °C

Grupa świń

1,00

ponad 110

Tuczniki

0,65

85 - 110

Tuczniki

0,55

50 - 85

Tuczniki

0,40

30 - 50

Tuczniki

0,30

20 - 30

Warchlaki

0,20

10 - 30

Warchlaki

0,15

do 10

Prosięta

2,25

-

Lochy prośne

1,64

-

Loszki w ciąży

10,00

-

Knury, naturalne krycie

6,00

-

Knury

Powierzchnia,

(m˛ na zwierzę)

Masa ciała,

[Kg]

Kategoria świń

---