EWOLUCJONIZM
WYKŁAD 6
Coś o ptakach rajskich-przepraszam ale spóźniłam się troszkę-ale niewiele!
Dobór płciowy- cechy epigamiczne
Samiec rajskiej wdówki podczas godów ma tak długi ogon, że w czasie deszczu nie jest w stanie latać, co sprawia, że jest łatwym celem dla drapieżników. Tego typu zjawiska mogły się rozwinąć w miejscach gdzie nie było lądowych drapieżników (tak sądził Darwin). Wykazano, że samice wolą samców o długim ogonie nawet wówczas, gdy te ogony były przedłużane eksperymentalnie.
Rogi u jeleni to też cecha epigamiczna oraz służą one do walki między samcami. Darwin ograniczył się do wyjaśnienia tylko cech epigamicznych.. teoria doboru płciowego była potem rozbudowywana. Obejmuje 3 problemy:
pochodzenie rozmnażania płciowego
problem stosunku płci zbliżony jak 1:1
same mechanizmy kojarzenia się w pary (cechy epigamiczne, zaloty, wybór partnerów itd.)
Dobór płciowy jest nastawiony na wydanie potomstwa, a nie jak dobór naturalny na przetrwanie.
Ad.1.
Istnieje przewaga rozmnażania płciowego nad bezpłciowym w warunkach nieprzewidywalnych. Rozmnażanie bezpłciowe nie generuje zmienności, potomkowie są kopią rodzica. Procariota w większości rozmnażają się bezpłciowo. Procesy płciowe są tu szczątkowe. Rozmnażanie płciowe dało Eucariota wiele korzyści np. wydłużenie życia osobniczego oraz powstanie różnorodnych zachowań stosowanych przy doborze partnerów. Etap ten ma duże znaczenie. Drugi powód związany jest z koncepcją koewolucji. Niektóre z nich oparte są o agresję np. drapieżnik-ofiara, pasożyt-gospodarz. Każdy Eucariota posiada mikroorganizmy (wirusy, bakterie). W normalnych warunkach nie szkodzą nam one do czasu gdy organizm nie ulegnie osłabieniu. Wtedy nawet mało groźne bakterie mogą doprowadzić do śmierci. W ewolucji wytworzył się układ immunologiczny. W miarę jak doskonalą się pasożyty to i układ immunologiczny się doskonali. Gdyby organizm rozmnażał się bezpłciowo to jego układ immunologiczny by się nie zmieniał. Rozmnażanie płciowe sprawia, że jest bardzo duża zmienność i pasożyty muszą cały czas się dostosowywać. Powoduje to, że pasożyty muszą bardzo się dostosować do określonego gospodarza i dlatego mogą one żyć na określonych gatunkach. Dobrym przykładem kształtowania się układu immunologicznego jest syfiliz. Przy wyprawie Columba marynarze zarazili się od indianek. Natomiast w Europie choroba ta miała gwałtowny przebieg i szybko się rozprzestrzeniała, a w efekcie dawała śmierć. Mówi się, że kryzy na szyi w dawnych czasach noszono by ukryć wrzody. Wynalezienie penicyliny pomogło w leczeniu tej choroby. Zresztą w miarę upływu czasu widać było jak człowiek przystosowuje się do niej.
Rozmnażanie płciowe jest potrzebne by produkować różnego rodzaju genotypy. U ludzi podświadomie wybiera się partnerów o odmiennym układzie immunologicznym.
Ad.2.
Stosunek płci.
Produkowanie takiej samej ilości samic i samców w populacji poligamicznej wydaje się nierozsądne. Skoro jeden samiec może zapłodnić kilka samic po co marnować tyle energii na wytwarzanie nowych samców. Samce są traktowane jako przekaźnik spermy np. u owadów gdzie samce po kopulacji giną. Dlaczego potrzeba więc tyle samców? Dlatego, że to samice dobierają partnerów. U ludzi jeśli kobieta nie powie tak to facetowi pozostaje tylko gwałt. Samice muszą mieć więc możliwość wyboru aby nie być skazanej na jeden genotyp. Wybór jest potrzebny aby tworzyć maksymalne układy heterozygotyczne, które warunkują największą zmienność.
Zwierzęta mogą regulować stosunek płci gdy istnieje wyraźna różnica ekonomiczna-czyli kosztów produkcji samicy czy samca np. u ptaka należącego do rodziny kacyków(spokrewnione ze szpakami) - gat. Qniscalus qniscula. Samica na wyprodukowanie samca musi przeznaczyć 20% więcej energii. Stosunek takiej populacji to 52:83. przełożyło się to też na liczbę potomstwa.
U Polistes galicus (osa samotnica)jest odwrotnie - wyprodukowanie haploidalnego samca jest o 20% tańsze niż diploidalnej samicy. Czyli będzie więcej samców.
U człowieka koszty wyprodukowania dziewczynki są trochę wyższe niż nad produkcja mężczyzn. Ale chłopcy częściej umierają jako noworodki. Kobiety też dłużej żyją. W Polsce jest nadumieralność mężczyzn. Na 106 chłopców przypada ok. 100 dziewczynek.
WŁAŚCIWE ZAGADNIENIA DOTYCZĄCE DOBORU PŁCIOWEGO:
1. Dobór wewnątrzpłciowy - jest to konkurencja partnerów tej samej płci. Są to zachowania przy których dokonuje się szacowania wartości osobników tej samej płci.
2. Dobór międzypłciowy - dokonuje się szacowania wartości partnera płci przeciwnej
Przykłady doboru wewnątrzpłciowego
Najłatwiej zauważyć je u samców. Muszą się wykazać aby zostać wybranymi. Odwrócenie ról jest np. u kokoszki wodnej gdzie samice zachowują się jak samce. U nich występuje poliambria (samica ma wiele partnerów ale to samce wybierają, one opiekują się potomstwem). Tu samice są bardziej kolorowe.
W skrajnych przypadkach dobór taki to walki samców np. rykowiska u jeleniowatych. Jednak nie wszystkie samice załapią się na partnera najlepszego. Muszą się więc zadowolić tymi gorszymi. Wtedy samice dojrzałe otrzymują samców najlepszych. Musi cały czas dochodzić do ewolucji cech epigamicznych by samce mogły zaprezentować się jak najlepiej. U kuraków istnieje zależność między kolorem korali i grzebienia a zapasożyceniem. Samice nie biorą więc „bladego” i zapasożyconego samca. Dochodzi często do hipertrofi tych cech czyli są tak duże i dobrze widoczne ale nie koniecznie pomagają mu w życiu.
Np. altanniki. Samce budują altanki, które nie są gniazdem ale maja zwabić samice. Im bardziej jaskrawa altanka, tym lepiej bo samica na to leci. Doborem wewnątrzpłciowym jest także śpiew ptaków. Samce, które mają śpiew bardziej skomplikowany maja większe szanse u samic. Duże sukcesy maja też samce dojrzałe bo one ulepszyły linie melodyczną.
U człowieka dobór taki też jest dobrze widoczny np. na wiejskich zabawach faceci leją się po mordach. U Indian Acze z Paragwaju są organizowane turnieje na maczugi. Im lepiej się zaprezentuje tym większy harem może zebrać. Oni muszą się wykazywać przez całe życie. Gdy facet nie będzie chciał brać udziału w turnieju to kobiety od niego odejdą. Gdy facet poniesie śmierć a ma małe dzieci to jego dzieci też się zabija.
U kobiet dobór wewnątrzpłciowy ma formy bardziej dyskretne np. u kotowatych. U gatunków poligamicznych samice wybiera się najbardziej doświadczone. U człowieka kobiety starają się obniżyć wartość innych kobiet. Doborem tym jest także malowanie się kobiet ale tego nie robi się dla mężczyzn tylko dla innych kobiet.
Efekt podwieszenia-występuje powszechnie w doborze krewniaczym np. u ptaków batalionów. Tokują one tylko w paru miejscach. Przychodzą tam samce różnie ubarwione, u nich nie ma dwóch jednakowo ubarwionych samców. Można je podzielić na samce z ciemnymi kryzami i jasnymi. Zauważono, że samice wybierają samców z ciemnymi kryzami. Okazało się, że te samice ciemne i jasne to bracia. To jaśni bracia działają na korzyść i sukces samców ciemnych. One się nie rozmnażają ale pracują na rzecz własnych genów występujących u brata.
U ludzi - kobiety tworzą pary. Są one specyficzne: jedna z dziewczyn jest super ładna, a druga zupełnie nie, czyli brzydka. Wiadomo, że atrakcyjna dziewczyna bez problemu znajdzie adoratora. Ta brzydka koleżanka pomaga jej w zdobyciu samca, a ponadto gdy będzie dużo samców to ponieważ są oni leniwi to wezmą tą brzydka też. Najpierw facet się stara i jest: „UWAŻAJ ZŁOTKO NA BŁOTKO, a potem: GDZIE LEZIESZ SIEROTO W TO BŁOTO?!”
U ludzi tym doborem obciążeni są faceci. U ludzi faceta wybiera się ze względu na ekonomię-im grubszy portfel tym lepiej!
Hipergamia-polega na tym, że kobiety mają tendencję do wybierania mężczyzn o wyższym statusie społecznym. Dobrze to widać np. w Indiach. Dziewczyna może poślubić faceta z wyższej kasty, a na odwrót nie może być. Dzięki takiemu facetowi kobieta też zaawansuje. Następuje monopolizacja zasobów genetycznych w społeczeństwie. Występuje poligamia. Kobiecie nawet bardziej się opłaca być którąś z kolei u bogatego niż jedną jedyną u biedaka. Takie kobiety wolą mieć synów aby oni od razu wpadli do takiej kasty. Dlatego w Indiach i Chinach zabija się dziewczynki bo one przynoszą mniejsze zyski. Jest więc bardzo mało kobiet. W Indiach powszechny jest homoseksualizm kulturowy. Mężczyźni łączą się tak długo aż nie znajdą partnerki, a to trochę potrwa bo najpierw musi zdobyć majątek.
W trudnej sytuacji są samce np. lwy afrykańskie. Koty poligamiczne - ma on kilka samic. W młodości samiec walczy z samcem dominującym aby zająć jego miejsce. Wtedy zaczyna tyć, rośnie mu grzywa ale jest tak ciężki, że nie potrafi polować. Tu samice polują. Samiec po opanowaniu nowego haremu wybija młode samce będące potomkami poprzedniego „króla”. Potem przystępuje do rozrodu. Samiec, który zostaje pokonany musi opuścić harem i prowadzi życie samotnicze. Z nich biorą się lwy ludożercy bo taki były ociężały król może zdobyć tylko wolno biegającego człowieka. Chodzi o przetrwanie genów a nie osobnika.
3