35. Źródła i typy homonimii wyrazów.

Przenośne użycie wyrazów jest główną przyczyną ich wieloznaczności. W języku polskim podobnie jak w innych językach, dużo wyrazów, poza wyspecjalizowanymi terminami naukowymi lub technicznymi ma więcej niż jedno znaczenie. Liczba tych znaczeń w niektórych wypadkach dochodzi nawet do kilkunastu. Świadczy o tym np. wyraz „babka”:

1. stara kobieta, staruszka

2. dziewczyna, kobieta

3. ciasto

4. roślina z rodziny babkowatych

5. ryba z rodziny babkowatych

6. rodzaj strzelby, mała armata

7. drobny pieniążek staropolski

Różne znaczenia tego wyrazu powstały one w rezultacie przeniesienia nazwy osoby lub przedmiotu na inną osobę lub przedmiot na zasadzie podobieństwa ich cech. Matka matki lub ojca jest nie młodą kobietą, nic więc dziwnego, że nazwano „babką” każdą starą kobietę. Później zaczęto tak nazywać w ogóle kobiety nawet młode (np. pot. ładna, zgrabna babka ). Nazwanie „babką” ciasta o charakterystycznym kształcie wiąże się zapewne z podobieństwem do kształtu spódnicy.

• ognisko

• ciało

• ziemia

• głowa

W niektórych wypadkach wieloznaczność wyrazów nie wiąże się z ich przenośnym użyciem lecz jest spowodowana przez przypadkową zbieżność form rożnych pod względem pochodzenia wyrazów jak np.

para:

• dwie jednakowe sztuki

• ciało w stanie lotnym

bez:

• krzew

• przyimek oznaczający brak czegoś

Są to homonimy - wyrazy mające jednakowe brzmienie z in­nym wyrazem, lecz różniące się od niego etymologią (pochodzeniem), wartością znaczeniową, niekiedy też pisownią. Między homonimami zachodzi zjawisko homonimii. Homonimia jest to jednakowe brzmie­nie wyrazów mających różną war­tość znaczeniową. Homonimia wy­stępuje:

1. w składni, np. zdrada przyjaciela oznacza albo fakt, że przy­jaciel zdradził, albo że został zdra­dzony;

2. w morfologii fleksyjnej i słowotwórczej, np. dam jest formą czasownika dać lub formą dopełnia­cza liczby mnogiej rzeczownika dama; ranny motywowane przez rana lub rano;

3. w słownictwie, np. rola (aktora) i rola (uprawna).

---