Prawo europejskie 3 - P. Policastro 25.11. 2005r. Gorzów Wlkp.
W traktacie o Unii Europejskiej mamy do czynienia z trzema filarami, filar wspólnotowy, filar współpracy w dziedzinie obrony i polityki zagranicznej oraz filar dotyczący stworzenia wspólnego obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości.
Filar wspólnotowy zaczął się rozwijać na podstawie traktatu o Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali z 1951r, oraz traktatu o Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej z 1957r. Drugi filar rozpoczął działanie od nie ratyfikowanego traktatu o Europejskiej Wspólnocie Obrony z 1952r. Trzeci filar jest nowy w systemie współpracy wspólnotowej.
Traktat o Unii Europejskiej mówi że:
Unia realizuje wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa obejmującą wszystkie jej dziedziny, których celami są ochrona wspólnych wartości, podstawowych interesów, niezawisłości i integralności Unii zgodnie z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych i ogólnego prawa międzynarodowego.
Dotyczy także zagadnień związanych z umacnianiem bezpieczeństwa Unii oraz utrzymaniem pokoju i umacnianiem bezpieczeństwa międzynarodowego.
Unia rozwija swoją politykę by pilnować swojego terytorium i granic które stają się przedmiotem zainteresowania. Jej celem jest również popieranie współpracy międzynarodowej, rozwijanie i umacnianie demokracji państwa prawnego. Państwa członkowskie popierają aktywną politykę bezpieczeństwa Unii w duchu lojalności i wzajemnej solidarności (art.11ustęp 2), pokazuje że traktat ten ma szczególne cechy w stosunku do prawa międzynarodowego.
W konwencji Wiedeńskiej określone są zasady w oparciu o które są zawierane, ratyfikowane i interpretowane traktaty międzynarodowe. Konwencje dotyczące prawa traktatowego w stosunku do interpretowania prawa stwierdza tylko że traktaty powinny być interpretowane w dobrej wierze, czyli zgodnie ze znaczeniem słów traktatu i w ramach celów tych traktatów. Państwa nie mogą interpretować traktatów na swoją korzyść nie przestrzegając celów.
Unia w ramach polityki zagranicznej i bezpieczeństwa określa zasady i ogólne wytyczne wspólnej polityki, decyduje o wspólnej strategii działania, wspólnych stanowiskach i umacnia systematyczną współpracę między państwami członkowskimi. Polityka zagraniczna należy do kluczowych dziedzin związanych z sprawowaniem suwerenności krajowej.
Rada Europejska określa wspólne wytyczne tej polityki, o jej strategiach w dziedzinach w których państwa członkowskie mają ważne interesy. Rada przyjmuje wspólne działania, mamy zarówno kompetencje Rady Europejskiej w sprawach strategicznych, a wspólne działania przyjmowane są przez organ który gromadzi ministrów państw członkowskich. Wspólne działania wiążą państwa członkowskie w odniesieniu do zajmowanych przez nie stanowisk i prowadzonych działań. Nie wiąże się ona z bezpośrednim skutkiem ani z wyższym charakterem prawa UE do prawa krajowego. Wspólna polityka realizowana jest bardziej w drodze ordynacji, niż w drodze znalezienia woli większości. Proces integracji nie postępuje drogą przegłosowania innych krajów. Decyzje zawsze podejmowane są w drodze konsensusu.
Rada Europejska określa zasady i decyzje o wspólnych strategiach wprowadzonych w życie przez Unię i na podstawie tych wytycznych organ ministerialny podejmuje decyzje niezbędne do określenia i wprowadzenia w życie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Ponadto przyjmuje wspólne działania dotyczące sytuacji wymagających podjęcia działań operacyjnych (korzystanie z sił zbrojnych). W polityce pierwszego filaru nie widać roli parlamentu.
Rada określa treść tej polityki, jej cele strategiczne, wykonuje i ocenia sytuacje polityki zagranicznej. Państwa członkowskie w razie braku decyzji Rady mogą zastosować w trybie pilnym niezbędne środki bezpieczeństwa.
Polityka Unii nie uchyla specyficznemu charakterowi polityki bezpieczeństwa i obrony niektórych państw członkowskich, szanuje zobowiązania państw członkowskich wynikające z traktatu Północno-Atlantyckiego (NATO).
Polityka zagraniczna prowadzona w ramach Unii jest prowadzona na tle zasad obowiązujących w prawie traktatowym, gdyż widzimy tu typową współpracę międzynarodową. Rada Europejska podejmuje główne kroki w ramach polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, także ma możliwość samodzielnej oceny, z drugiej strony państwa są zobowiązane w ramach lojalnej współpracy. Ma to bardzie daleko idące charakteryzowanie w ramach swego prawa Unii niż zasada dobrej wiary w interpretacji umów międzynarodowych. Państwa nie mogą się wykręcić od przystosowania się do wprowadzanych obowiązków.
Zasada lojalnej współpracy mówi o tym, że państwa członkowskie koordynują swoje działania w organizacjach międzynarodowych i podtrzymują wspólne stanowisko. Nie byłoby zgodne z prawem UE popieranie forum w ramach NATO lub ONZ stanowiska innego niż te które są uzgodnione razem. Mogą być one złożone z różnymi zastrzeżeniami i punktami spornymi ale nie mogą być nie uznane przez państwa członkowskie, kiedy działają na innych arenach.
Parlament Europejski utrzymuje ograniczone uprawnienia w ramach tej polityki, są to uprawnienia o charakterze opiniodawczym, parlamenty krajowe musza się wypowiadać, muszą upoważniać rząd do zawarcia umów dotyczących pokoju i wszczęcia wojny. Parlament Europejski ma w tym względzie bardzo ograniczone środki. Proces integracji w tej dziedzinie jest opóźniony.