Ogniwo 5. Przechodzenie od teorii do praktyki
Stały rozwój nauki i coraz szerszy dostęp do niej wywiera wpływ na życie człowieka tylko wtedy, gdy potrafi on posługiwać się nauką w pracy zawodowej i w życiu codziennym.
Proces przechodzenia od teorii do praktyki polega na przekształcaniu wiedzy w umiejętności i nawyki - jako podstawowe składniki wszelkiej działalności praktycznej.
Celem tego ogniwa jest nabywanie umiejętności nawyków. Jest to działanie systemowe i przebiega dwu etapowo:
Etap I- Opanowanie umiejętności i nawyków
Wg Okonia:
Umiejętność- jest to sprawność posługiwania się własnymi regułami przy wykonaniu jakiś zadań, reguły te biorą swój początek z norm rzeczowych, te natomiast z twierdzeń nauki.
Pod wpływem systematycznego ćwiczenia umiejętność może przekształcić się w nawyk.
Nawyk- to działanie wykonywanie z coraz mniejszym wysiłkiem i przy zmniejszonym udziale świadomości.
Etap II- Wykonanie zadań praktycznych. Istotą tego etapu jest wykonanie zadań praktycznych służących przetwarzaniu rzeczywistości
Działalność praktyczna ucznia spełnia następujące funkcje:
Jest źródłem poznania i pogłębienia wiedzy;
Sprzyja weryfikacji poznania, w swoisty sposób „sprawdza” wartość teorii i jej użyteczność
Umożliwia przekształcanie rzeczywistości i przeżywanie sprawstwa;
Ma istotną wartość wychowawczą, sprzyja kształtowaniu postaw, dobra innych ludzi.
Sprzyja i wymaga wielostronnej aktywności uczniów:
- intelektualnej,
- manualnej,
- decyzyjnej np. rozwiązywanie problemów
- emocjonalnej np. wchodzenie w relacje z innymi ludźmi
Proces nabywania umiejętności i nawyków
W procesie nabywania umiejętności i nawyków wyróżniamy wg W. Okonia następujące etapy:
1. Uświadomienie uczniom nazwy, naukowych podstaw i znaczenia danej umiejętności.
2. Sformułowanie na podstawie znanych uczniom wiadomości jednej lub więcej reguł działania.
3. Pokaz wzoru danej czynności - przez nauczyciela.
4. Pierwsze samodzielne czynności uczniów
5. Systematyczne i samodzielne ćwiczenia w posługiwaniu się umiejętnością, prowadzące do przekształcenia umiejętności w nawyk.
ETAP I.
Uświadomienie uczniom i przez uczniów nazwy, naukowych podstaw i znaczenia dalszej umiejętności.
Jego uwzględnienie stwarza uczniom możliwość zrozumienia naukowych podstaw i mechanizmu nabywania czynności, sprzyja koncentracji uwagi i wdraża ucznia do operowania nowymi pojęciami. Uczeń ma szansę uświadomić sobie jaki zakres wiedzy jest niezbędny do opanowania danej umiejętności.
ETAP II.
Sformułowanie na podstawie znanych uczniom wiadomości reguł działania, które dotyczą danej umiejętności.
Są to pewne zasady, reguły, wskazania, przeciwwskazania itd.
Należy pamiętać, że mechaniczne wyuczenie reguł bez ich rozumienia, więcej przynosi szkody niż pożytku. Reguła, której źródłem jest wiedza, ma sens o tyle, o ile oświetla uczniowi drogę działania i staje się jego rzeczywistą regułą postępowania.
ETAP III.
Pokaz wzoru danej czynności.
Umożliwia uczniom bezpośrednią obserwację danej czynności, zabiegu itd. wykonywanej wzorcowo przez nauczyciela. Nauczyciel powinien umiejętnie kierować uwagę uczniów na poszczególne etapy, sekwencje danej czynności, tak aby uczniowie zrozumieli dlaczego ma ona przebiegać w ten a nie w inny sposób.
ETAP IV.
Pierwsze samodzielne czynności uczniów - ćwiczenia
Jest to decydujący etap w opanowaniu umiejętności. Na tym etapie uczniowie mogą popełniać błędy, toteż aby zapobiec powtarzaniu wadliwie wykonywanych czynności, a tym samym utrwalaniu się błędów, nauczyciel powinien stosować systematyczną kontrolę i korygować zauważone błędy.
Jednocześnie nauczyciel wdraża uczniów do przestrzegania reguł, do stałego konfrontowania własnych czynności z regułami aż do momentu, gdy działanie staje się poprawne i względnie sprawne.
ETAP V.
Systematyczne i samodzielne ćwiczenia - prowadzą do przekształcenia umiejętności w nawyk.
W toku samodzielnych ćwiczeń po opanowaniu przez ucznia jednej trudności wprowadza się inne, które wymagają modyfikacji czynności by uczeń miał szansę osiągnąć biegłość w działaniu. Ważne jest przy tym, aby unikać automatyzowania samych czynności a kłaść nacisk na celowość działania i stosowanie reguł.
Do błędów popełnianych przez nauczycieli na tym etapie zalicza się:
oddzielanie teorii i praktyki
samodzielne wykonywanie ćwiczeń przez nauczyciela
nieodpowiednie przygotowanie do lekcji przez nauczyciela
Do trudności uczniów zaliczyć tutaj można:
problemy związane z wykorzystaniem wcześniej przyswojonych wiadomości do opracowywanego materiału
trudności związane z rozwiązywaniem zadań tekstowych
trudności związane ze znalezieniem związku pomiędzy wielkością daną i szukaną
problemy w zastosowywaniu pojęć