STANDARDY POSTĘPOWANIA DIAGNOSTYCZNEGO I TERAPEUTYCZNEGO
UDAR NIEDOKRWIENNY
ZALECENIA EUSI (European Stroke Initiative)
EUSI (European Stroke Initiative) to wspólna inicjatywa European Stroke Council (ESC), European Federation of the Neurological Societies (EFNS) i European Neurological Society (ENS). EUSI stawia sobie za zadanie poprawę i optymalizację postępowania w udarze mózgu. Jest to realizowane w oparciu i programy edukacyjne dla lekarzy oraz osób nie związanych z medycyną. Sponsorami są firmy farmaceutyczne prowadzące szeroko zakrojone badania na nowymi lekami w udarze mózgu http://www.eusi-stroke.com/sponsors.shtml . Oficjalnym pismem EUSI jest Cerebrovascular Diseases.
Jednym z efektów pracy EUSI jest opracowanie zaleceń postępowania w udarze mózgu - Recommendations For Stroke Management. Zalecenia ustalono w oparciu o zasady EBM z uwzględnieniem poziomów referencyjności (I-IV).
Oprócz formy tekstowej są one dostępne także jako prezentacje slajdów, z możliwością pobrania plików na własny komputer.
Zostało opracowane także polskie tłumaczenie Rekomendacji Postępowania w Udarach Mózgu.
Opracowane zalecenia obejmują:
Ponadto corocznie organizowana jest Letnia Szkoła Udarowa (EUSI Stroke Summer School). W tym roku odbyła się po raz piąty w dniach 4-9 czerwca w Debreczynie na Węgrzech http://www.neuropat.dote.hu/eusi3.htm.
ZALECENIA ACCP (American College of Chest Physicians)
ACCP (American College of Chest Physicians) to międzynarodowa i multidyscyplinarna organizacja, której celem jest upowszechnianie wiedzy na temat zapobiegania i leczenia chorób klatki piersiowej poprzez organizowanie szkolenia, prace naukowo-badawcze i spotkania naukowe. Oficjalnym pismem ACCP jest CHEST-The Cardiopulmonary and Critical Care Journal .
Podczas VI Konferencji ACCP na Temat Leczenia Przeciwkrzepliwego, która odbyła się w lutym 2000 roku, zostały przedstawione zalecenia dotyczące leczenia trombolitycznego w ostrym udarze niedokrwiennym mózgu (UN), prewencji wtórnej udaru niedokrwiennego oraz leczenia zakrzepicy zatok żylnych mózgu. W formie skróconej są dostępne pod adresem
http://www.chestnet.org/health.science.policy/quick.reference.guides/antithrombotic/page04.html.
Zostały one oparte na zasadach EBM i ustalonych stopniach rekomendacji
http://www.chestnet.org/health.science.policy/quick.reference.guides/antithrombotic/page02.html.
Zalecenia te są podsumowaniem opracowania "Antithrombotic and Thrombolytic Therapy for Ischemic Stroke" omawiającego stan dotychczasowej wiedzy i wyniki międzynarodowych programów badawczych na temat leczenia udaru mózgu. Uwzględnia ono:
leczenie trombolityczne w ostrym UN
leczenie defibrynujące w ostrym UN
leczenie antykoakulacyjne w ostrym UN
leczenie przeciwpłytkowe w ostrym UN
prewencję pierwotną UN
prewencję wtórną UN
Pełny tekst opublikowano w CHEST 2001;119:300S-320S http://www.chestjournal.org/content/vol119/1_suppl.
RAPORT ZESPOŁU EKSPERTÓW NARODOWEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI I LECZENIA UDARU MÓZGU
Narodowy Program Profilaktyki i Leczenia Udaru Mózgu (NPPiLUM) powstał z inicjatywy Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Neurologicznego, Zespołu Konsultantów ds. Neurologii i pracowników Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie w 1997 roku. Zasadniczymi celami Programu jest ograniczenie zapadalności na udar, zmniejszenie wczesnej śmiertelności oraz poprawa stanu funkcjonowania chorych po przebytym udarze mózgu. NPPiLUM został przyjęty przez Ministra Zdrowia I Opieki Społecznej jako jeden z narodowych programów zdrowotnych wspomaganych z funduszy centralnych. Jedną z pierwszych inicjatyw NPPiLUM było opracowanie polskich wytycznych postępowania w udarze niedokrwiennym mózgu.
"Postępowanie w ostrym udarze niedokrwiennym mózgu - raport zespołu ekspertów Narodowego Programu Profilaktyki I Leczenia Udaru Mózgu" ukazał się drukiem w Neurologii i Neurochirurgii Polskiej w 1999 (NEUR.NEUROCHIR.POL.1999;suppl 4).
Raport przedstawia zalecenia dotyczące:
ogólnych zasad postępowania w udarze mózgu
opieki nad chorymi
badań diagnostycznych
leczenia farmakologicznego
rehabilitacji wczesnej
leczenia powikłań
profilaktyki wtórnej udaru mózgu
organizacji leczenia udaru
Postępowanie w ostrym udarze niedokrwiennym mózgu. Raport zespołu ekspertów Narodowego Programu Profilaktyki i Leczenia Udaru Mózgu (2000) na stronach Medycyny Praktycznej.
ZALECENIA AHA (American Heart Association)
Zalecenia dotyczące diagnostyki obrazowej u chorych z TIA i udarem niedokrwiennym "Practice Guidelines for the Use of Imaging in Transient Ischemic Attacks and Acute Stroke. A Report of the Stroke Council, American Heart Association. (Stroke 1997;28:1480-1497) zostały opracowane w 1999 roku przez American Heart Association (AHA) .
Obejmują:
metody obrazowania naczyń i mózgu w TIA
metody obrazowania naczyń i mózgu w UN
wskazania do wykonania echokardiografii w UN
zalecane protokoły badań TK i MRI
kryteria radiologiczne (TK, MRI) rozpoznania udaru niedokrwiennego
kryteria radiologiczne (MRI) rozpoznania udaru krwotocznego
obrazowanie krwotoku podpajęczynówkowego
obrazowanie zmian w przebiegu zapalenia naczyń
obrazowanie zakrzepicy zatok żylnych mózgu
obrazowanie rozwarstwienia tętnic
obrazowanie udaru rdzenia kręgowego
diagnostykę udaru u kobiet w ciąży
UDAR KRWOTOCZNY
Zalecenia postępowania w krwotoku śródmózgowym "Guidelines for the Management of Spontaneous Intracerebral Hemorrhage. A Statement for Healthcare Professionals From a Special Writing Group of the Stroke Council, American Heart Association" zostały opracowane w 1999 roku przez American Heart Association (AHA). Oparte są na zasadach EBM i ustalonych stopniach referencyjności.
Obejmują:
diagnostykę ostrego krwotoku śródmózgowego (ICH) i jego przyczyn
leczenie ostrego ICH z uwzględnieniem: postępowania ogólno medycznego, leczenia farmakologicznego, kontroli ciśnienia tętniczego, leczenia wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego, zapobieganie drgawkom i inne
leczenie chirurgiczne ostrego ICH
zapobieganie ICH
Pełny tekst opracowania jest dostępny pod adresem http://stroke.ahajournals.org/cgi/content/full/30/4/905.
KRWOTOK PODPAJĘCZYNÓWKOWY
Zalecenia postępowania w krwotoku podpajęczynówkowym "Guidelines for the Management of Aneurysmal Subarachnoid Hemorrhage. A Statement for Healthcare Professionals From a Special Writing Group of the Stroke Council, American Heart Association" zostały opracowane przez American Heart Association (AHA) w 1994 roku.
Obejmują:
dane epidemiologiczne krwotoku podpajęczynówkowego (SAH)
leczenie czynników ryzyka i zapobieganie SAH
naturalny przebieg SAH spowodowanego pęknięciem tętniaka
objawy kliniczne i diagnostykę SAH
zapobieganie powtórnemu krwawieniu
leczenie chirurgiczne pękniętego tętniaka
znieczulenie do operacji
skurcz naczyniowy
inne powikłania SAH
zalecany schemat leczenia
ocenę pacjentów po przebytym SAH
CHOROBY NACZYNIOWE MÓZGU
Udar mózgu (ang. stroke) - jest to nagłe ogniskowe lub uogólnione zaburzenie czynności mózgu utrzymujące się powyżej 24 godzin lub prowadzące do śmierci wywołane jedynie przez przyczyny naczyniowe.
Udar niedokrwienny mózgu - udar spowodowany gwałtownym zatrzymaniem dopływu krwi do mózgu. Może być wynikiem niedrożności tętnicy zaopatrującej lub niewystarczającym przepływem krwi przez dany obszar mózgu.
Do zamknięcia tętnicy może doprowadzić zakrzep powstały w miejscu niedrożności lub materiał zatorowy, który przemieścił się do naczynia mózgowego.
Do powstawania zatorów mózgowych przyczyniają się niektóre choroby serca (jak na przykład wady zastawek, ostry zawał serca, zaburzenia rytmu serca) - zator kardiogenny. Innym źródłem zatorów są zmiany miażdżycowe w innych tętnicach, ulegające fragmentacji i przemieszczeniu do tętnic mózgowych - zator wewnątrztętniczy. W pewnych okolicznościach może dochodzić do przedostania się materiału zatorowego z układu żylnego (kończyn dolnych lub miednicy małej) - zator paradoksalny.
Do udaru niedokrwiennego może także doprowadzić gwałtowny uogólniony spadek przepływu krwi przez naczynia (przy spadku ciśnienia krwi lub nasilonych zaburzeniach rytmu serca), który w połączeniu ze zwężeniem tętnic mózgowych powoduje niedostateczne zaopatrzenie mózgu w tym rejonie.
Inne rzadkie przyczyny udaru mózgu to:
Zaburzenia krzepnięcia
Choroby krwi
Zmiany zapalne naczyń
Uszkodzenie ściany tętnic (rozwarstwienie): pourazowe lub samoistne
Zakrzep zatok żylnych mózgu i żył mózgowych
Udar krwotoczny mózgu, czyli krwotok mózgowy - udar spowodowany przedostaniem się krwi poza naczynie mózgowe. W konsekwencji doprowadza do niszczenia tkanki przez wynaczynioną krew. Najczęściej dochodzi do niego wskutek pęknięcia drobnych tętnic mózgowych w przebiegu nadciśnienia tętniczego. Inną przyczyną mogą być nieprawidłowości naczyń (tak zwane malformacje naczyniowe, naczyniaki).
Krwotok podpajęczynówkowy (podpajęczy) - krwotok do przestrzeni płynowych otaczjących mózg. Najczęściej jest spowodowany pęknięciem tętniaka, czyli nieprawidłowego poszerzenia dużych tętnic przebiegających na podstawie i powierzchni mózgu. W zależności od umiejscowienia tętniaka może z nim współistnieć krwotok mózgowy.
Typy udarów:
Niedokrwienne (ok.80%)
Spowodowane zmianami zakrzepowymi w dużych naczyniach szyjnych i mózgowych (ok.30%)
Spowodowane zmianami w małych tętnicach mózgowych (ok.20%)
Spowodowane zatorem (ok.30%)
Krwotoczne (ok.20%)
Krwotoki śrómózgowe (ok.15%)
Krwotoki podpajęczynówkowe (ok.5%)
Ze względu na przebieg kliniczny niedokrwienia mózgu (czas trwania objawów) wyróżniono:
Przejściowy atak niedokrwienny (ang. TIA, Transient Ischemic Attack) - objawy ogniskowych lub uogólnionych zaburzeń czynności mózgu trwające poniżej 24 godzin.
Udar niedokrwienny z objawami odwracalnymi (ang. RIND, Reversible Ischemic Neurological Deficit) - objawy zaburzeń czynności mózgu trwające powyżej 24 godzin, wycofujące się przed upływem 21 dni.
Dokonany udar niedokrwienny - objawy trwałego zaburzenia funkcji mózgu.
Udar postępujący - narastające objawy zaburzeń funkcji mózgu spowodowane przyczynami naczyniowymi.
Inne pojęcia:
Zaniewidzenie jednooczne (łac. amaurosis fugax, ang. Transient Monocular Blindness, TMB) - objawy zaburzeń widzenia w jednym oku spowodowane najczęściej materiałem zatorowym przemieszczającym się przez tętnicę środkową siatkówki. Źródłem tego materiału są najczęściej zmiany miażdżycowe w tętnicy szyjnej (wewnętrznej lub wspólnej). Objawy niedokrwienia siatkówki są uznane za równoważne z niedokrwieniem mózgu, to znaczy, że TMB traktowane jest klinicznie jak TIA.
Niedowład - osłabienie siły mięśni. Może dotyczyć różnych grup mięśni w zależności od miejsca uszkodzenia mózgu.
Porażenie - całkowity brak możliwości poruszania daną grupą mięśni.
W udarze najczęściej występuje niedowład lub porażenie mięśni twarzy i kończyn po jednej stronie ciała - typowo po stronie przeciwnej niż lokalizacja udaru.
Afazja - zaburzenia funkcji mowy spowodowane uszkodzeniem ośrodków mowy w mózgu. Może objawiać się zaburzeniami rozumienia mowy, niemożnością przypominania sobie słów (np. nazw przedmiotów), kłopotami w prawidłowym wypowiadaniu słów i zdań lub kombinacją wymienionych. Towarzyszyć jej mogą trudności w czytaniu, pisaniu oraz liczeniu. Afazja występuje przy uszkodzeniu tak zwanej dominującej półkuli mózgu. W przypadku ludzi praworęcznych jest nią półkula lewa.
Objawy udaru mózgu
Najczęstszymi objawami udaru mózgu jest nagłe wystąpienie:
niedowładu lub porażenia mięśni twarzy, ręki i/lub nogi, najczęściej po jednej stronie ciała
"znieczulenia" twarzy, ręki i/lub nogi, najczęściej po jednej stronie ciała
zaburzeń mowy, z trudnościami w zrozumieniu słów oraz w wypowiadaniu się
zaburzeń widzenia w jednym lub obu oczach
zaburzeń chodzenia z utratą równowagi i zawrotami głowy
silnego bólu głowy bez znanej przyczyny
Objawy udaru zależą od umiejscowienia uszkodzenia w mózgu oraz od jego rozległości. Dlatego u poszczególnych osób objawy mogą się różnić. Udar mózgu często jest niebolesny.
Wymienione objawy są poważnym ostrzeżeniem!
Niezwłocznie należy zwrócić się o pomoc do lekarza!
Wezwij Pogotowie Ratunkowe - telefon 999.
Udar mózgu jest stanem naglącym.
Nie czekaj, by zobaczyć, czy objawy ustąpią same!
Szybkie rozpoznanie to szansa na skuteczniejsze leczenie.
Nawet jeśli objawy ustępują samoistnie, należy zgłosić się jak najszybciej do lekarza.
Wyszukiwarka