29.10.2011

Orientacja zawodowa to proces na który składa się zespół działań zmierzających do ułatwienia młodzieży w ciągu jej pobytu w szkole wyboru zawodu albo pracy.

Orientacja zawodowa to systematyczna i długotrwała działalność prowadząca do trafnego wyboru zawodu.

Zadania orientacji:

Wyposażenie w wiedzę o zawodach

Ukształtowanie względnie stałych zainteresowań zawodowych

Wyposażenie umiejętności samooceny

Ukształtowanie postawy wobec pracy i podstawowych umiejętności niezbędnych w pracy

Etapy orientacji zawodowej:

Okres kształcenia przedzawodowego:

preorientacja zawodowa - od przedszkola do III kl. Szk. Podst.

Orientacja zawodowa wstępna - klasy od IV do VI Szk. Podst. I klasy od I do III gimnazjum

Orientacja zawodowa - uczniowie ponadgimnazjalni i szkół ogólnokształcących

Okres kształcenia pro zawodowego i zawodowego:

Orientacja zawodowa - pogłębianie wiadomości o wybranym zawodzie i kierunku kształcenia

Reorientacja zawodowa - w stosunku do uczniów którzy chcą lub muszą zmienić kierunek kształcenia zawodowego

Okres aktywności zawodowej:

Reorientacja zawodowa - do osób stojących przed koniecznością zmiany zawodu (przekwalifikowanie się) lub specjalność lub dążących do mistrzostwa w zawodzie

Poradnictwo zawodowe: Udzielenie osobom młodocianym i pełnoletnim indywidualnych porad opartych na wynikach specjalistycznych badań (lekarskich, psychologicznych, pedagogicznych) w zakresie prawidłowego wyboru zawodu, przygotowania zawodowego, miejsca pracy, oraz doskonalenia bądź zmiany kwalifikacji zawodowych. Ostatni etap orientacji zawodowej (udzielenie pomocy w wyborze zawodu najczęściej przez poradę)

Doradztwo zawodowe: Określa działania o charakterze informacyjno-instruktażowym

Poradnictwo: Oprócz informowania, dawania rad pełni także rolę diagnostyczno terapeutyczną. W doradztwie problem rodzi się w świadomości doradcy, natomiast w poradnictwie w świadomości osoby szukającej pracy.

Nowa idea orientacji i poradnictwa:

- Jednostka jest odpowiedzialna za swój los - tzn. musi liczyć się z warunkami obiektywnymi w których żyje, albo jeśli je zna i rozumie to może wykorzystać wszystkie zawarte w nich możliwości do rozwoju własnej osobowości.

- Ważną cecha człowieka jest jego aktywność - zwłaszcza intelektualna, wyraża się podejmowaniem działań zmierzających do ustawicznego samokształcenia, umożliwia to dostosowanie się do częstych zmian jakie niesie gospodarka.

- Jeśli decyzje jednostki mają być racjonalne i prawidłowe muszą być oparte na znajomości samego siebie, swoich mocnych i słabych stron.

- Pogląd jednostki na temat własnych zalet i wad nie jest ostateczny, trzeba go weryfikować.

- Podczas podejmowania decyzji należy bardziej uwzględniać warunki zewnętrzne m.in. konkurencję na rynku pracy w ubieganiu się o prace czy miejsce nauki w szkole.

Działania szkolnych doradców zawodowych są związane z czterema kierunkami pracy:

- praca z uczniem

- praca z nauczycielem i środowiskiem pedagogicznym

- praca z rodzicami

- praca ze środowiskiem pozaszkolnym

Praca z uczniem stanowi podstawowy kierunek pracy doradcy wiąże się z diagnozowaniem przypadków

- rozpoznanie cech psychofizycznych uczniów

- preferencji

- motywów planowanych i dokonywanych wyborów

- skłonności i przeciwwskazań

Doradca zawodowy w szkole ma na celu:

- udzielenie pomocy uczniowi w nabieraniu kompetencji do kreatywnego kierowania własnym rozwojem

-wskazanie możliwości tkwiących w uczniu

- Ukierunkowanie go

- pomoc w rozwiązywaniu dylematów związanych z wyborem dalszej drogi edukacyjnej i zawodowej

- systematyczne diagnozowanie zapotrzebowania uczniów na informacje edukacyjne i zawodowe oraz pomoc w planowaniu kształcenia i kariery zawodowej

- gromadzenie aktualizacja i udostępnianie informacji edukacyjnych i zawodowych właściwych dla danego poziomu kształcenia

Praca ze środowiskiem pedagogicznym szkoły wiąże się przede wszystkim z :

- ukazywaniem znaczenia wiedzy o pracy i zawodach

- stwarzanie klimatu uwzględniania tej tematyki w trakcie realizacji zajęć dydaktycznych w także w pozalekcyjnej działalności wychowawczej

- wspieraniem metodycznym nauczycieli w zakresie realizowania treści z zakresu pracy i drogi zawodowej oraz przy prowadzeniu przez nich pracy wynikającej z zadań wychowawców klas

Doradca zawodowy w szkole powinien integrować środowisko w szkole wokół problematyki pracy zawodowej oraz orientacji i pośrednictwa z nią związanych, a także aktywizować je pod tym katem

- wspieranie w działaniach doradczych rodziców i nauczycieli poprzez organizowanie spotkań szkoleniowo - informacyjnych udostępnianie informacji , materiałów do pracy z uczniami

- współpraca z radą pedagogiczną w zakresie tworzenia i zapewniania ciągłości działań wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego, realizacji działań z zakresu przygotowania uczniów do wyboru drogi zawodowej, zawartych w programie wychowawczym szkoły i programie profilaktyki

- współpraca z instytucjami wspierającymi wewnątrzszkolny system doradztwa zawodowego, w szczególności z poradniami psychologiczno - pedagogicznymi w tym , z poradniami specjalistycznymi oraz innymi instytucjami świadczącymi poradnictwo i specjalistyczną pomoc uczniom i rodzicom

Praca z rodzicami ma na celu:

- motywowanie ich do racjonalnego wspierania swoich dzieci w zakresie realizowania drogi zawodowej z uwzględnieniem podmiotowego podejścia do dzieci

-wyposażenie ich w niezbędną wiedzę i uwrażliwienia na problemy związane z wyborem przyszłej drogi zawodowej

Szkolny doradca zawodowy ma na celu

- obserwacje środowiska pracy oraz aktualizowanie wiedzy na temat pracy i przenoszenie ich na grunt szkoły

- współpracę z instytucjami środowiska pozaszkolnego, szczególnie z poradniami zajmującymi się sprawami zawodowymi i innymi oraz liczniejszymi formami organizacyjnymi z obszaru doradztwa i pośrednictwa pracy

- wskazania uczniom , rodzicom i nauczycielom dodatkowych źródeł informacji na poziomie regionalnym, ogólnokrajowym, europejskim i światowym dotyczących:

+ rynku pracy

+ trendów rozwojowych w świecie zawodów i zatrudnienia

+ wykorzystanie posiadanych uzdolnień i talentów przy wykonywaniu przyszłych zadań zawodowych

+ instytucji i organizacji wspierających funkcjonowanie osób niepełnosprawnych

+ alternatywnych możliwości kształcenia dla uczniów z problemami emocjonalnymi i dla uczniów niedostosowanych społecznie

+ programów edukacyjnych UNII europejskiej.

Udzielanie indywidualnych porad rodzicom i uczniom:

- prowadzenie grupowych zajęć aktywizujących przygotowujących uczniów do świadomego planowania kariery i podjęcia roli zawodowej

- koordynowanie działalności informacyjno doradczej prowadzonej przez szkołę

Działania szkolnego doradcy zawodowego powinny służyć realizacji następnych funkcji:

- poznawczej związanej z wyposażeniem ucznia w wiedzę o pracy ludzkiej o społecznym podziale pracy i o drogach prowadzących do uzyskania pracy, o poznaniu siebie , swoich dyspozycji osobowych i własnych możliwości i preferencji zawodowych

- stymulującej, która wynika z inspiracji do poszukiwania najwłaściwszej dla siebie docelowej realizacji jednostki- praca zawodowa i aktywności w dążeniu do jej osiągania m.in. poprzez doskonalenie siebie samego i rozszerzanie zakresu własnych kompetencji zawodowych

- wychowawczej - która polega na budowaniu właściwego stosunku uczucia do pracy, jej realizacji wiąże się z podnoszeniem kultury pracy ucznia

- kształcącej, umożliwiającej bieżące rozpoznawanie cech rynku pracy i występujących na nim podmiotów z tym siebie samego

- diagnostycznej, umożliwiającej rozpoznanie dyspozycji ucznia i możliwości jego lokowania w strukturze zawodowej

- terapeutyczna, której istota wiąże się z poprawą dobrostanu ucznia w kontekście wyboru właściwej dla siebie drogi edukacji i zawodowej

Na kulturę pracy rozumianą jako cechą osobową składają się następujące trzy kompetencje:

- operatywna wiedza o pracy , oparta na szerokiej wiedzy ogólnej, pozwalająca rozumieć zjawiska zachodzące w procesie pracy, oceniać ją , jej wytwory i zjawiska i kształtować oraz rozwijać tworczy do niej stosunek

- intelektualne i manualne umiejętności pracownicze umożliwiające racjonalne podejmowanie i wykonywanie działań zawodowych

- postawa wobec pracy przejawiająca się w zainteresowaniach i zaangażowaniu w pracę oraz osobistej odpowiedzialności za sposoby realizacji zadań zawodowych i ich konsekwencje. Postawa wobec pracy charakteryzuje etyczność i prawość pracownika

Kultura pracy w poradnictwie zawodowym:

+Doradca zawodu realizuje swoje zadania zawodowe w trakcie trwania realizacji z klientem, który zwraca się do niego w celu rozwiązania swojego problemu

+doradca stoi tym samym w sytuacji poznania dogłębnie problemu klienta zebrania niezbędnych danych do postawienia diagnozy jego sytuacji i następnie do sformułowania sposobu rozwiązania problemu. Wymaga to ode niego wiedzy z zakresu:

- cech osobowych klienta

- społecznego podziału pracy i rynku pracy, z uwzględnieniem lokalnych jego wyznaczników i uwarunkowań

- specyfiki poszczególnych grup zawodowych i zawodów

- systemu edukacji prowadzącego do uzyskania uprawnień zawodowych

- technik pracy z klientem

Obok wiedzy doradca zawodu wykorzystuje rozległe umiejętności , zawierające się głownie w obszarze komunikowania społecznego oraz diagnostyki społecznej . wśród nich są:

- umiejętność nawiązywania kontaktów i pozyskiwania zaufania osoby obcej

- umiejętność prowadzenia rozmowy i negocjowania

- umiejętność posługiwania się arsenałem środków komunikacji niewerbalnej

- umiejętność posługiwania się narzędziami diagnozowania oraz interpretowania uzyskanych wyników badań

- umiejętność posługiwania się warsztatem doradcy czyli praktyczne stosowanie technik doradczych

Wiedza i umiejętności są cechami instrumentalnymi i swoistymi „ narzędziami”, którymi posługuje się doradca zawodu w trakcie wykonywania pracy zawodowej w szczególnie w trakcie niesienia porady. Są one kluczowe w procesie pomocy. Podlegają permanentnej aktualizacji i wymagają ciągłego weryfikowania, bez aktualizacji nowoczesnej wiedzy jak i bez opanowania umiejętności nie sposób udzielać specjalistycznej pomocy klientowi.

Szczególnie dużą rangę ma postawa doradcy. Jest on dyspozycją kierunkową wyznacza kierunki wykorzystania narzędzi pomocy. Stanowi więc swoisty drogowskaz , wyznaczający sposoby postępowania oraz wykorzystania dyspozycji instrumentalnych, postawę wobec pracy wyznaczają przede wszystkim odpowiedzialność i gotowość

Odpowiedzialność w pracy doradcy odnosi się do wielu sfer i dotyczy w szczególności:

+ odpowiedzialności za klienta jako uczestnika procesu doradzania

+ odpowiedzialność za proces poradniczy za jego przebieg , organizację i czas trwania

+ odpowiedzialność za rezultat pomocy i jego konsekwencje

+ odpowiedzialność za jakość pracy

+ odpowiedzialność za ewaluacje procesu

+ odpowiedzialność za siebie jako uczestnika i organizatora relacji

+ odpowiedzialność za koszty dziania i konsekwencje finansowe

Gotowość również ma charakter wielowymiarowy i odnosi się do:

= stosowania zasad (samokontrola)

= solidności (warsztat pracy, niepowtarzalne traktowanie klienta)

= edukacji, własnego rozwoju

= gotowość do zmian

= gotowość do innowacyjności

= gotowość poddania się ocenie klienta

= gotowość współdziałania

= gotowość poszanowania klienta

= gotowość przyznania się do własnej bezradności

Szkolnego doradcę zawodowego powinna cechować:

= komunikatywność

= szacunek dla autonomii ucznia

= umiejętność wzbudzania zaufania

= dyskrecja

= empatia

= operatywność (efektywny)

= przedsiębiorczość (inicjatywa)

= otwartość na zmiany

= umiejętność współpracy

= świadomość własnych ograniczeń w zakresie udzielania pomocy

Typologia doradców zawodowych:

Doradców zawodu można scharakteryzować poprzez opis dwóch komponentów. Jeden dotyczy cech osobowych, drugi charakteryzuje kompetencje zawodowe.

Doradcy wykonują swoją pracę w różnych uwarunkowaniach sytuacyjnych które również mają wpływ na ich sposób pracy. W każdym jednak przypadku doradca stanowi niezbędne ogniwo procesu poradniczego i to on dyktuje charakter relacji pomocniczej , która ma mniejsze w trakcie procesu poradniczego.

Można wyróżnić trzy rodzaje porad:

- dyrektywne

- liberalne

- dialogowe

Zbudowane kolejno na koncepcji behawioralnej humanistycznej, poznawczo rozwojowej człowieka (Kargulowa)

W ramach poszczególnych rodzajów poradnictwa występują typy doradców:

- ekspert i informator w poradnictwie dyrektywnym

- konsultant w poradnictwie dialogowy

- spolegliwy opiekun i leseferysta - w poradnictwie liberalnym

Ekspert - jest typem pracującym stylem autokratycznym

= świadomy - własnych dużych kompetencji i możliwości, uznaje siebie za specjalistę którego opinia jest trafna i cenna

= skupia się na problemie klienta który w relacji z nim jest traktowany przedmiotowo

= na poradę poświęca tyle czasu , ile jest to niezbędne do postawienia diagnozy i wydania ekspertyzy

= nie interesuje go to jaki użytek zrobi klient z uzyskanej porady

= kontakt z ekspertem jest zazwyczaj jednorazowy

Informator - jest typem doradcy który dysponuje dobrym dostępem do źródeł informacji i znakomicie nimi operuje

= nie ogranicza się do problemu z którym zgłosił się klient ale nawiązuje z nim pełniejszą relację

= w swoim działaniu uwzględnia też cechy osobowe klienta których traktuje nie tylko jako swoistego interesanta ale jako osobę której zobowiązanych jest udzielić pomocy, nie angażuje się w pomoc w wyjściu klienta ze swojej trudnej sytuacji ograniczając się do udzielenia informacji rzeczowej, kompetentnej ale będące jedynie odpowiedzią na problem przez niego zgłoszony

= podobnie jak ekspert nie zajmuje się sposobem wykorzystania przez klienta uzyskanej porady

Konsultant - reprezentuje styl poradnictwa dialogowego osadzonego w poznawczej koncepcji człowieka

= w zbliżonym stopniu kieruje swoją uwagę na problem klienta jak i na niego samego

= tworzy relacje partnerską, podejmuje współpracę

= pomoc nie jest jednorazowym aktem lecz procesem który może przeciągać się na wiele spotkań

= wykazuje zainteresowanie sytuacją klienta jako człowieka który stoi w obliczu określonego problemu ograniczającego lub uniemożliwiającego mu właściwe funkcjonowanie stwarzającego mu dyskomfortu

= zajmuje się przekazywaniem, analizowaniem wiedzy nie tylko o zawodach ale również o osobie radzącej się która nie jest bierną lecz aktywnie współdziała z doradcą

= aktywna rola klienta jest cechą wyróżniającą pracę doradcy konsultanta, organizując proces pomocowy angażuje on klienta do aktywności w rozwiązaniu problemu, z którym przybył co sprawia że identyfikuje Si eon z procesem pomocowym którego staje się aktywnym uczestnikiem

Doradca „spolegliwy opiekun” jest zorientowany w większym stopniu na klienta niż na problem który go dręczy.

= jest osobą o dużej wrażliwości na drugiego człowieka, pewną i zaufaną, skłonną w razie potrzeby udzielić wsparcia i bezinteresownej pomocy

= postępuje życzliwie i etycznie

= swoja rolę dostrzega w pomocy związanej z rozwiązaniem problemu klienta a nie tylko na samym rozwiązaniu

= najważniejszy jest dla niego człowiek któremu oferuje gotowość niesienia [pomocy w takim zakresie jakiej klient potrzebuje

= wychodzi poza ramy obowiązków formalnych, upewnia się czy klient właściwie wykorzystuje pomoc

= w swoim działaniu doradczym nie nakazuje , nie poucza lecz stwarza klimat opieki i samodzielności ale przy tym asekuruje go, sprzyja umacnianiu się stymuluje do działania

Doradcę zawodowego leseferystę zaliczyć można do doradców liberalnych wyraznie zainteresowanych na klienta:

- jego rolą jest poprowadzenie klienta w rozwiązaniu problemu w wydobywaniu jego rzeczywistego sensu i uwarunkowań (pomoc przez samopomoc)

- nie sugeruje on żadnych rozwiązań lecz pomaga w rozpoznaniu trudności w zbieraniu danych, którymi klient będzie rozporządzał przy samodzielnym usuwaniu barier na które natrafi

- nie doradza nie formułuje rozwiązań nie ukierunkowuje klienta, w jego wypowiedziach i aktywności związanej z procesem poradniczym, nie komentuje i nie interpretuje wypowiedzi

- w rezultacie klient sam podejmuje wybór drogi rozwiązania swojo problemu, współpracując z doradcą leseferystą osiągnie głownie dzięki sobie samemu. Tym samym w większym stopniu będzie rozumiał okoliczności podjętej decyzji i w większym stopniu będzie się z nią identyfikował.

12.11.2011

---