Przyrzeczenie publiczne
Kto przez ogłoszenie publiczne przyrzekł nagrodę za wykonanie oznaczonej czynności, zobowiązany jest przyrzeczenia dotrzymać.
Zobowiązanie z tytułu przyrzeczenia publicznego powstaje na podstawie jednostronnej czynności prawnej przyrzekającego, a dla ważności złożonego przez niego oświadczenia woli ustawa wymaga, aby zostało ono ogłoszone publicznie. Druga strona - wykonawca czynności - nie składa żadnego oświadczenia woli.
Ta konstrukcja odpowiada tzw. teorii policytacyjnej, wg której źródłem zobowiązania jest jednostronna czynność prawna zobowiązująca przyrzekającego do spełnienia świadczenia.
Teoria umowna (inaczej oferty) wiąże powstanie zobowiązania ze złożeniem przez przyrzekającego ofert ad incertam personam i jej przyjęciem wyrażającym się w wykonaniu czynności określonej w ofercie. W prawie polskim ta teoria nie została przyjęta ponieważ KC nie wymaga, aby wykonanie czynności miało charakter oświadczenia woli.
Do powstania stosunku zobowiązaniowego z tytułu przyrzeczenia publicznego konieczne jest wykonanie czynności, za którą przyrzeczona została nagroda.
Dokonanie oznaczonej czynności stanowi ustawową przesłankę (conditio iuris), od spełnienia której zależy skuteczność przyrzeczenia publicznego w sferze zobowiązaniowej. Nawiązuje się wtedy stosunek zobowiązaniowy między przyrzekającym (dłużnik) a wykonawcą czynności (wierzyciel).
Z samym przyrzeczeniem publicznym łączy się skutek prawny polegający na związaniu składającego oświadczenie.
Okres związania można oznaczyć przez podanie terminu do wykonania danej czynności. Jeżeli przyrzekający takiego terminu nie określił, będzie związany aż do wykonania czynności, chyba że dopuszczalne jest odwołanie przyrzeczenia ( nie było zastrzeżenia, że przyrzeczenie jest nieodwołalne).
Przesłanka publicznego ogłoszenia oświadczenia woli przyrzekającego oznacza, że oświadczenie powinno być złożone w taki sposób, aby mogło dotrzeć do nieokreślonej liczby nieoznaczonych osób.
Przyrzeczenie publiczne jest czynnością prawną jednostronnie zobowiązującą, wynika z niej zobowiązanie przyrzekającego do dania nagrody.
Druga strona stosunku zobowiązaniowego (wykonujący czynność) jest wyłącznie uprawniona. W szczególności przysługuje jej roszczenie o spełnienia świadczenia zgodnie z treścią przyrzeczenia.
Określenie rodzaju, wysokości i liczby nagród należy do przyrzekającego.
Gdy kilka osób wykonało czynność niezależnie od siebie → jeżeli przyrzekający nie zastrzegł, że należy się tylko jedna nagroda, każda z tych osób ma prawo do nagrody w pełnej wysokości. Jeżeli zastrzeżono jedną nagrodę otrzyma ją ten, kto pierwszy się zgłosi, a gdyby jednocześnie zgłosiło się kilka osób - ta z nich, która pierwsza wykonała czynność.
Świadczenie jednej przyrzeczonej nagrody pierwszej zgłaszającej się osobie prowadzi do zwolnienia przyrzekającego z długu, bez względu na to, kto pierwszy wykonał czynność.
Jeżeli kilka osób wykonało czynność wspólnie - nagroda należy się wszystkim współwykonawcom, a w razie sporu co do podziału nagrody osoby te mogą zwrócić się o dokonanie odpowiedniego podziału do sądu.
Normy art.920 mają charakter dyspozytywny.
Przyrzeczenie publiczne jest w zasadzie odwołalne. Odwołanie powinno być dokonane przez ogłoszenie publiczne, w taki sam sposób, w jaki ogłoszono przyrzeczenie.
Wyłączenie możliwości odwołania przyrzeczenia:
gdy przyrzekający w swoim oświadczeniu zastrzegł nieodwołalność
gdy w przyrzeczeniu oznaczony został termin wykonania czynności
Odwołanie niweczy skutki łączące się z przyrzeczeniem, powodując ustanie stanu związania przyrzekającego. Nie narusza natomiast stosunku zobowiązaniowego, jaki powstaje wraz z wykonaniem czynności, za którą przyrzeczono nagrodę. Mimo odwołania przyrzecznie chroniona jest osoba, która już wcześniej wykonała czynność. Względem tej osoby odwołanie jest bezskuteczne, więc zachowuje ona prawo do nagrody.
Nie są chronione osoby, które podjęły działania zmierzające do dokonania oznaczonej czynności w przyrzeczeniu czynności, ale czynności tej przed odwołaniem nie wykonały. W szczególności nie przysługuje im o roszczenie o zwrot wydatków poczynionych w toku przygotowań, ani nagroda za później wykonaną czynność, choćby o odwołaniu przyrzeczenia nie wiedziały. Osoby te działają na własne ryzyko.
Szczególnym przypadkiem przyrzeczenia publicznego jest publiczne przyrzeczenie nagrody za najlepsze dzieło lub za najlepszą czynność, które można określić jako przyrzeczenie nagrody konkursowej.
Przyrzeczenie nagrody konkursowej wywołuje skutki prawne tylko wtedy, gdy został zastrzeżony termin, w ciągu którego można ubiegać się o nagrodę. To przyrzeczenie jest nieodwołalne.
O tym, czy i które dzieło lub czynność zasługuje na nagrodę decyduje przyrzekający, jeżeli nie zastrzegł inaczej w przyrzeczeniu nagrody. Przyrzekającemu przysługuje swoboda oceny.
Własność nagrodzonego dzieła, a także majątkowe prawa autorskie albo wynalazcze nabywa przyrzekający tylko wtedy, gdy zastrzegł to w ogłoszeniu publicznym. W przypadkach takich nabycie następuje z chwilą wypłacenia nagrody. Przyrzeczenie publiczne ma wówczas charakter odpłatnej czynności prawnej.