Zespół stresu pourazowego: główne fakty
Post-traumatic Stress Disorder: key facts
Czym jest zespół stresu pourazowego?(PTSD - Post-traumatic stress disorder)
W życiu każdego z nas może znienacka nastąpić wydarzenie, które wywołuje silny stres i trwogę przerastające zwykłe ludzkie doświadczenia, zagraża życiu (naszemu, lub innych ludzi), i nad którym nie jesteśmy w stanie zapanować. Do takich wydarzeń można zaliczyć na przykład:
Diagnozę poważnej choroby
Przeżycie (lub bycie świadkiem) poważnego wypadku drogowego
Niespodziewane okaleczenie, lub śmierć bliskiej osoby
Porwanie zakładników
Wzięcie do niewoli w czasie wojny.
W takich sytuacjach większość ludzi odczuwa silny lęk, którego skutki mogą trwać nawet do sześciu tygodni. W wielu przypadkach nie ma potrzeby uciekania się do pomocy fachowej, ale u co trzeciej osoby objawy trwają przez wiele miesięcy, a nawet lat. Jest to właśnie zespół stresu pourazowego.
Wydarzenia mniej dramatyczne, ale trwające przez długi okres czasu, mogą mieć podobny efekt. Ofiary tortur lub sadyzmu w więzieniu, lub osoby poddawane ciągłemu fizycznemu lub seksualnemu znęcaniu się w rodzinie, mogą również przejawiać objawy stresu pourazowego.
Kiedy pojawia się zespół stresu pourazowego?
Pierwsze symptomy stresu pourazowego zazwyczaj pojawiają się w ciągu sześciu miesięcy, czasem nawet kilku tygodni, po danym wydarzeniu.
Jak objawia się stres pourazowy?
Osoby, które przeżyły silnie stresujące wydarzenie mogą w jego następstwie odczuwać rozpacz, przygnębienie, lęk, złość, poczucie winy. W przypadku zespołu stresu pourazowego, mogą również wystąpić następujące objawy:
Nawroty wspomnień i koszmarne sny - ciągłe odtwarzanie wydarzenia w pamięci
Nadmierna aktywność i unikanie myśli i osób związanych z wydarzeniem w obawie przed utratą równowagi
Ciągłe „trzymanie się na baczności”, w pogotowiu, w bezustannym napięciu i podenerwowaniu, brak snu
Objawy fizyczne - ból, biegunka, nieregularne bicie serca, bóle głowy, poczucie paniki i strachu, depresja
Nadużywanie alkoholu, środków przeciwbólowych, lub narkotyków.
Jakie są przyczyny występowania stresu pourazowego?
Istnieje kilka możliwych przyczyn.
Podłoże psychologiczne
Dokładne odtwarzanie w pamięci wydarzeń po przeżytym szoku pozwala lepiej zrozumieć, co się stało i być może pomaga w przetrwaniu.
Nawroty wspomnień zmuszają nas do myślenia o tym, co się stało. Łatwiej nam wtedy zdecydować, jak się zachować, jeśli sytuacja się powtórzy.
Zachowania unikowe i odrętwiałość powstrzymują ciągłe przeżywanie wydarzeń, zapobiegając tym samym nadmiernemu wyczerpaniu fizycznemu i psychicznemu. Dzięki temu nasza psychika ogranicza liczbę „powtórek”.
Ciągłe „trzymanie się na baczności” przyśpiesza reakcje na wypadek, gdyby sytuacja się powtórzyła. Dzięki temu mamy siłę nadal funkcjonować.
Podłoże fizyczne
Żywe wspomnienia tego, co się stało podtrzymują w organizmie wysoki poziom adrenaliny, co powoduje uczucie napięcia, poirytowania i nie pozwala się odprężyć, zrelaksować i zasnąć.
Hipokamp to obszar w mózgu odpowiedzialny za pamięć. W warunkach stresu pourazowego wysoki poziom hormonów stresowych takich jak adrenalina może powstrzymać proces przetwarzania wspomnienia o danym wydarzeniu, tworząc w zamian ciągłe nawroty wspomnień i koszmary.
Jak przetrwać stres pourazowy
Postaraj się wrócić do rutyny codziennych zajęć. Porozmawiaj o tym, co się stało z kimś, komu ufasz. Spróbuj stosować ćwiczenia fizyczne i relaksacyjne, odżywiaj się regularnie, przebywaj w gronie rodziny i przyjaciół. Spróbuj wrócić na miejsce wydarzenia, które wywołało uraz. Zachowaj ostrożność podczas jazdy samochodem - przeżywając stres pourazowy łatwiej o wypadek. Zasięgnij porady lekarskiej i nie trać nadziei.
Nie wymagaj od siebie za wiele w tym okresie. Objawy zespołu stresu pourazowego nie są oznaką słabości. Jest to normalna reakcja organizmu na koszmarne przeżycia. Nie unikaj ludzi, nie nadużywaj alkoholu, ogranicz palenie, staraj się dobrze odżywiać i dobrze wysypiać.
Dostępna pomoc
Psychoterapia. W procesie przypominania sobie wydarzenia, które spowodowało uraz, omawiania go i prób zrozumienia, umysł dokonuje normalnej archiwizacji tych wspomnień, dzięki czemu nasze życie może toczyć się dalej.
Terapia poznawczo-behawioralna (CBT - Cognitive behaviour therapy). Ten rodzaj terapii pomaga zmienić sposób, w jaki myślimy o naszych wspomnieniach, dzięki czemu są one mniej stresujące i łatwiej sobie z nimi poradzić. Wykorzystuje się tu zazwyczaj techniki relaksacyjne, które pomagają nam łatwiej znieść ból wspomnień związanych z wydarzeniem, które wywołało uraz.
Metoda desensytyzacji i przetwarzania poprzez ruch oczu (EMDR - Eye movement desensitization and reprocessing). W tej terapii ruch oczu pomaga mózgowi przetworzyć nawracające wspomnienia i zrozumieć wydarzenie, które spowodowało uraz.
Rozmowy w grupie ludzi, którzy przeżyli podobne wydarzenia.
Terapia grupowa. Pomaga rozproszyć poczucie odosobnienia i osamotnienia.
Leki. Środki przeciwdepresyjne zmniejszą nasilenie objawów stresu pourazowego oraz złagodzą depresję. Jeśli środki te okażą się skuteczne, należy je kontynuować przez około rok, a następnie powoli odstawić.
Jeśli objawy są na tyle silne, że powodują zaburzenia snu i jasności myślenia, pomocą mogą być środki uspokajające, ale nie należy ich przyjmować przez okres dłuższy, niż 10 dni
.
Terapie fizyczne. Fizjoterapia, terapia czaszkowo- krzyżowa, masaż, akupunktura, refleksologia, joga, medytacje i terapia tai chi pozwalają opanować stres i zmniejszyć poczucie ciągłej `gotowości' i napięcia.
Co działa najskuteczniej?
Terapia poznawczo-behawioralna, metoda EMDR i środki przeciwdepresyjne wydają się odnosić najlepsze efekty. Dowody na efektywność innych form terapii są znacznie słabsze. W pierwszym rzędzie zaleca się terapie psychologiczne (CBT lub EMDR), zanim zastosuje się leki.
Jak rozpoznać, że stres pourazowy minął?
Kiedy ustąpi zespół stresu pourazowego:
będziesz w stanie myśleć bez emocji o sytuacji, która wywołała uraz
będziesz o tym myśleć tylko wtedy, gdy zechcesz
minie poczucie ciągłego zagrożenia.
Jak pomóc osobie, która cierpi na stres pourazowy?
Pamiętaj, że osoba, która cierpi na stres pourazowy może być poirytowana i nerwowa, ponieważ w pewnym sensie nadal tkwi w sytuacji, która spowodowała uraz. Z czasem otworzy się i opowie ci o tym, co się wydarzyło. Jeśli to w końcu nastąpi, zadawaj ogólne pytania, ale nie przerywaj i nie opowiadaj o własnych przeżyciach.