Pojęcie i klasyfikacja kosztów. Koszty w układzie funkcjonalnym i rodzajowym.
Koszty - są to poniesione nakłady finansowe związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Podział kosztów:
a) ze względu na wpływ wielkości produkcji na wielkość kosztu:
koszty stałe
koszty zmienne
b) ze względu na rodzaj działalności gospodarczej:
koszty działalności podstawowej (produkcyjnej, usługowej, handlowej)
koszty działalności pomocniczej (remontowej, transportowej)
koszty ogólnego zarządu (zużycie papieru do xero, płace pracowników administracyjnych, amortyzacja urządzeń biurowych itp.)
c) ze względu na fazy działalności:
koszty zaopatrzenia (załadowania, transportu)
koszty produkcji (np. zużycie materiałów)
koszty sprzedaży (np. opakowania)
koszty ogólnego zarządu
Układy gromadzenia kosztów
I. Układ rodzajowy kosztów - układ ten mówi o rodzaju poniesionego kosztu.
Koszty układu rodzajowego:
Zużycie materiałów i energii
Amortyzacja
Podatki i opłaty
Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia
Wynagrodzenia
Usługi obce
Pozostałe koszty rodzajowe
Zużycie materiałów i energii: zużycie materiałów podstawowych, materiałów pomocniczych, materiałów budowlanych, biurowych, części zapasowych, opakowań, paliw, nabytej z zewnątrz energii elektrycznej, gazu, wody.
Usługi obce: wszelki usługi wykonywane na rzecz danej jednostki przez inne firmy, np. usługi transportowe, remontowe, pocztowe, telekomunikacyjne, informatyczne, prowadzenie stołówek, prowizje za prowadzenie konta
Podatki i opłaty: podatek od nieruchomości, podatek gruntowy, od środków transportu, akcyza, opłaty skarbowe, notarialne.
Wynagrodzenia: księguję się tu po stronie dt wynagrodzenia brutto.
Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia: dotyczą składek z tytułu ubezpieczenia społecznego, na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Socjalnych, które obciążają pracodawcę. Ponadto ewidencjuję się tu: posiłki regeneracyjno-wzmacniające, koszty związane z bezpieczeństwem i higieną pracy, szkolenia pracowników, odprawy pośmiertne, koszty odzieży ochronnej i roboczej.
Amortyzacja: koszty zawiązane ze zużyciem fizycznym i ekonomicznym środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych.
Pozostałe koszty rodzajowe: w szczególności są to koszty delegacji służbowych, ryczałty za używanie samochodów do celów służbowych, ubezpieczenia majątkowe i osobowe, koszty reprezentacji i reklamy.
II. Układ funkcjonalny (kalkulacyjny) kosztów - układ ten grupuje koszty według miejsc ich powstania i typów działalności firmy. Układ funkcjonalny jest podstawą obliczenia jednostkowego kosztu wytworzenia wyrobu gotowego, czyli jest podstawą kalkulacji. Ewidencja kosztów układu kalkulacyjnego prowadzona jest na kontach zespołu V. Są to:
Koszty działalności podstawowej
Koszty handlowe
Koszty wydziałowe
Koszty zakupu
Koszty sprzedaży
Koszty działalności pomocniczej
Koszty ogólnego zarządu
Warianty ewidencji kosztów - w zależności od rodzaju prowadzonej działalności i jej skali, jednostka stosuje różne warianty ewidencji kosztów. Możliwe są trzy warianty ewidencji i rozliczania kosztów:
Wariant uproszczony, czyli ewidencja kosztów tylko w układzie rodzajowym. Wariant ten może być stosowany w jednostkach, które prowadzą niewielką, jednorodną działalność i gdzie nie ma konieczności sporządzania kalkulacji kosztów lub ich kontroli ze względu na miejsce powstania.
Wariant uproszczony, czyli ewidencja kosztów tylko w układzie funkcjonalnym. Wariant ten mogą stosować jednostki, które prowadzą różnorodną działalność np. produkcyjną, handlową, usługową oraz gdy zachodzi konieczność sporządzania kalkulacji kosztów lub ich kontroli ze względu na miejsce powstania.
Wariant - pełna ewidencja kosztów, czyli ewidencja kosztów jednocześnie w układzie rodzajowym i funkcjonalnym. Wariant ten stosują jednostki, które prowadzą jeden lub różne typy działalności gospodarczej, przy której zachodzi konieczność sporządzania kalkulacji kosztów oraz gdy jednostka posiada rozbudowaną strukturę organizacyjną i niezbędna jest kontrola kosztów pod względem miejsca ich powstania.
Pierwsza faza - ewidencja kosztu w układzie rodzajowym
Druga faza - rozliczenie kosztu z układu rodzajowego w układ funkcjonalny. W przypadku, gdy koszty są rozliczane w czasie nie przenosimy ich od razu na układ funkcjonalny lecz korzystamy z konta „Rozliczenia międzyokresowe kosztów”, następnie przenosimy część tych kosztów, która przypada na bieżący miesiąc.
KOSZTY W UKŁADZIE FUNKCJONALNYM
Koszty działalności podstawowej (działalności produkcyjnej, handlowej, usługowej).
W przypadku działalności produkcyjnej na koncie tym księgujemy koszty bezpośrednie, czyli koszty, które pozostają w bezpośrednim związku z produkowanym wyrobem, czyli są to koszty zużycia materiałów bezpośrednich wraz z narzutem odchyleń (OCEWG), wynagrodzenia bezpośrednie wraz z narzutami (ubezpieczenia społeczne pracodawcy), zużycie narzędzi specjalnych, energii technologicznej. Konto „Koszty działalności podstawowej” gromadzi więc w firmie produkcyjnej wszystkie koszty poniesione na produkcję wyrobu.
Koszty działalności pomocniczej - oprócz działalności podstawowej jednostka może prowadzić działalność pomocniczą posiadając np. wydział remontowy, transportowy.
Koszty ogólnego zarządu - są to koszty związane z administracją, a także koszty związane z utrzymaniem firmy jako całości. Zalicza się tu np. zużycie materiałów biurowych, wynagrodzenie prezesa i zarządu, utrzymanie działu księgowości, dzierżawę magazynu, znaczki pocztowe, zakupione usługi xero, podatki od nieruchomości w przypadku budynków administracyjnych i gruntów, odprawa pośmiertna wypłacana rodzinie zmarłego pracownika, napoje chłodzące dla pracowników.
Koszty wydziałowe - związane są z działalnością podstawową, ale nie w tak ścisłym związku jak koszty działalności podstawowej. Do kosztów wydziałowych zaliczamy: amortyzację maszyn i urządzeń produkcyjnych, płace brygadzistów, materiały zużyte w wydziałach produkcyjnych, konserwacje maszyn produkcyjnych, przegląd instalacji elektrycznej na wydziale produkcyjnym, podatki od nieruchomości dotyczące budynków produkcyjnych. Uzasadnioną część kosztów wydziałowych na koniec okresu przenosi się na konto „Koszty działalności podstawowej”.
Koszty zakupu - związane są z zakupem danej dostawy, np. koszty transportu.
Koszty sprzedaży - związane są ze sprzedażą danej partii wyrobów gotowych, np. ich transport.
Koszty handlowe - są to koszty jakie ponosi przedsiębiorstwo handlowe z związku z prowadzeniem swojej działalności.