Zarys integracji gospodarczej i walutowej w Europie

Część 2

Stanowienie Prawa w UE

Instytucje UE

System instytucjonalny Unii Europejskiej opiera się na siedmiu głównych instytucjach:

• Parlamencie Europejskim,

• Radzie Europejskiej,

• Radzie Unii Europejskiej,

• Komisji Europejskiej,

• Trybunale Sprawiedliwości UE,

• Trybunale Obrachunkowym

• Europejskim Banku Centralnym

oraz organach pomocniczych:

• Komitecie Regionów

• Komitecie Ekonomiczno-Społecznym.

Siedziby głównych instytucji i organów Unii Europejskiej

Parlament Europejski

• Parlament Europejski reprezentuje obywateli Unii Europejskiej.

• Posłowie do Parlamentu Europejskiego, popularnie nazywani eurodeputowanymi, są wybierani w wyborach powszechnych i bezpośrednich przez obywateli państw członkowskich.

Eurodeptowani

• Liczba miejsc w Parlamencie Europejskim przysługująca każdemu państwu członkowskiemu zależy od liczby ludności tego państwa. Podczas obecnej kadencji (2009-2014) w Parlamencie Europejskim zasiada 736 posłów.

• Zgodnie z postanowieniami Traktatu z Lizbony liczba eurodeputowanych nie może przekraczać 750, nie licząc przewodniczącego. Ponadto liczba mandatów przyznana poszczególnym państwom członkowskim nie może przekraczać 96 ani być mniejsza niż 6.

Podział mandatów w Parlamencie Europejskim

• Zgodnie z politycznie uzgodnionym projektem decyzji Rady Europejskiej od następnej kadencji podział mandatów w Parlamencie Europejskim będzie się przedstawiał następująco…

Frakcje

• Eurodeputowani zasiadają w Parlamencie nie według swojego obywatelstwa, lecz według grupy politycznej (frakcji), do której przynależą.

• Posłowie dobierają się w grupy polityczne według podobieństwa poglądów.

• Grupę polityczną może utworzyć co najmniej 25 posłów wybranych w wyborach zorganizowanych w co najmniej 1/4 państw członkowskich.

• Eurodeputowany nie może być członkiem więcej niż jednej frakcji. Przynależność do frakcji ma charakter dobrowolny.

• Niektórzy posłowie nie należą do żadnej grupy politycznej, są to posłowie niezrzeszeni.

• Przed każdym głosowaniem na posiedzeniu plenarnym grupy polityczne analizują sprawozdania opracowane przez komisje parlamentarne i wnoszą poprawki.

• Stanowisko przyjęte przez grupę jest ustalane w drodze porozumienia wewnątrz grupy, na żadnego posła nie można nałożyć obowiązku głosowania w określony sposób.

Frakcje w PE

• Grupa Europejskiej Partii Ludowej (Chrześcijańscy Demokraci)

• PO i PSL

• Grupa Postępowego Sojuszu Socjalistów i Demokratów w Parlamencie Europejskim

• SLD

• Grupa Porozumienia Liberałów i Demokratów na rzecz Europy

• Europejscy Konserwatyści i Reformatorzy

• PIS

• Grupa Zielonych / Wolne Przymierze Europejskie

• Konfederacyjna Grupa Zjednoczonej Lewicy Europejskiej / Nordycka Zielona Lewica

• Europa Wolności i Demokracji

Organizacja PE

• Na czele Parlamentu Europejskiego stoi przewodniczący. Kieruje on pracami Parlamentu i reprezentuje Parlament w stosunkach zewnętrznych. Przewodniczący wybierany jest przez eurodeputowanych bezwzględną większością głosów na połowę okresu kadencji Parlamentu (tj. na dwa i pół roku), w głosowaniu tajnym.

• Oprócz przewodniczącego eurodeputowani wybierają spośród siebie również 14 wiceprzewodniczących oraz 5 kwestorów.

• Przewodniczący, kolegium wiceprzewodniczących oraz kwestorzy tworzą prezydium Parlamentu Europejskiego.

• Prezydium kieruje wewnętrznym funkcjonowaniem Parlamentu, odpowiada za preliminarz Parlamentu, organizację administracyjną i finansową oraz sekretariat i jego sekcje.

• Kwestorzy są odpowiedzialni za sprawy administracyjne i finansowe bezpośrednio dotyczące posłów, zgodnie z zarządzeniami Prezydium.

Organizacja PE c.d.

• Przewodniczący Parlamentu Europejskiego oraz przewodniczący wszystkich grup politycznych tworzą konferencję przewodniczących.

• Określa ona organizację prac Parlamentu i wszystkie kwestie związane z ustalaniem programu prac legislacyjnych, kalendarz i porządek dzienny posiedzeń plenarnych, skład komisji, delegacji i podział kompetencji między nimi oraz program prac legislacyjnych.

• Odgrywa również istotną rolę w stosunkach Parlamentu Europejskiego z innymi instytucjami Unii, państwami trzecimi, organizacjami międzynarodowymi oraz parlamentami narodowymi państw członkowskich.

Organizacja PE c.d.2.

• Posłowie do Parlamentu Europejskiego pracują w komisjach parlamentarnych, które obradują w Brukseli raz lub dwa razy w miesiącu.

• Każda komisja ma określony zakres właściwości (np. sprawy zagraniczne, budżet, prawa człowieka, petycje) i zajmuje się przygotowaniem prac sesji plenarnych Parlamentu w tym przedmiocie.

• Komisje analizują projekty aktów prawnych, stanowiska i opinie kierowane do Parlamentu przez Komisję Europejską i Radę, opracowują projekty uchwał oraz sprawozdania.

Organizacja PE c.d.3.

• Oprócz komisji stałych Parlament może tworzyć również komisje tymczasowe do wyjaśnienia lub w celu analizy konkretnego problemu.

• Przewodniczący wszystkich komisji stałych oraz tymczasowych tworzą konferencję przewodniczących komisji.

• Może ona przekazywać konferencji przewodniczących zalecenia dotyczące prac komisji oraz ustalenia porządku dziennego sesji miesięcznych.

• Prezydium oraz konferencja przewodniczących mogą przekazywać niektóre zadania konferencji przewodniczących komisji.

• Parlament Europejski jest wspomagany przez Sekretariat Generalny, na którego czele stoi sekretarz generalny. Sekretariat Generalny ma siedzibę w Luksemburgu.

Funkcje PE

• Parlament pełni trzy podstawowe funkcje:

• debatuje nad aktami prawa europejskiego i uchwala je wraz z Radą,

• sprawuje nadzór nad innymi instytucjami UE, w szczególności nad Komisją, aby upewnić się, że działają w sposób demokratyczny,

• debatuje nas budżetem UE i przyjmuje go wraz z Radą.

Uchwalanie aktów prawa europejskiego

• W wielu obszarach, takich jak ochrona konsumentów i środowiska, Parlament współpracuje z Radą (reprezentującą rządy państw członkowskich) przy podejmowaniu decyzji o treści aktów prawnych UE i ich oficjalnym przyjęciu. Proces ten jest nazywany „zwykłą procedurą ustawodawczą” (poprzednio procedurą „współdecyzji”).

• Na mocy traktatu lizbońskiego powiększył się zakres zagadnień objętych tą procedurą, dzięki czemu Parlament uzyskał większe uprawnienia i większy wpływ na treść aktów prawnych w obszarach takich jak rolnictwo, polityka energetyczna, imigracja i fundusze UE.

• Zgoda Parlamentu jest również wymagana w przypadku innych ważnych decyzji, np. o przyjęciu nowych krajów do UE.

Nadzór demokratyczny

• Parlament na wiele sposobów wpływa na pozostałe instytucje europejskie.

• Gdy powoływany jest nowy skład Komisji, jej 27 członków - po jednym z każdego państwa UE - nie może objąć urzędu, dopóki ich kandydatury nie zatwierdzi Parlament. Jeżeli posłowie do Parlamentu Europejskiego nie zatwierdzą danego kandydata na komisarza, mogą odrzucić cały skład Komisji.

• Parlament może również wezwać Komisję do dymisji w trakcie jej kadencji. Taka procedura jest określana mianem „wotum nieufności”.

• Parlament sprawuje kontrolę nad Komisją, badając przedstawiane przez nią sprawozdania i kierując zapytania do komisarzy. Istotną rolę w tych działaniach odgrywają komisje parlamentarne.

• Posłowie do PE rozpatrują petycje od obywateli i powołują komisje śledcze.

• Kiedy przywódcy państw członkowskich spotykają się na szczytach Rady Europejskiej, Parlament przedstawia swoją opinię na temat zagadnień uwzględnionych w porządku obrad.

Nadzór budżetowy

• Wraz z Radą Unii Europejskiej Parlament przyjmuje roczny budżet UE.

• Parlament posiada komisję, która monitoruje wydatki budżetowe i każdego roku dokonuje oceny wykonania przez Komisję budżetu na poprzedni rok.

Rada Europejska

• Posiedzenia Rady Europejskiej to zasadniczo szczyty, na których spotykają się przywódcy UE, aby podejmować decyzje na temat ogólnych priorytetów politycznych i najważniejszych inicjatyw.

• W ciągu roku odbywają się zazwyczaj cztery posiedzenia, którym przewodniczy stały przewodniczący.

Rola Rady Europejskiej

• Rola Rady Europejskiej jest dwojaka:

• polega na wyznaczaniu ogólnych kierunków polityki i priorytetów UE

• oraz rozwiązywaniu złożonych i delikatnych kwestii, których nie można było rozwiązać na niższym szczeblu współpracy międzyrządowej.

• Chociaż Rada Europejska ma wpływ na określanie kalendarza politycznego UE, nie ma uprawnień do uchwalania aktów prawnych.

Skład Rady Europejskiej

• W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub rządów każdego kraju UE, przewodniczący Komisji i przewodniczący Rady Europejskiej, który przewodniczy posiedzeniom.

• W posiedzeniach uczestniczy także wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa .

• Przewodniczącym Rady Europejskiej jest Herman Van Rompuy, którego kadencja rozpoczęła się 1 grudnia 2009 roku i potrwa do 31 maja 2012 roku.

Posiedzenia Rady Europejskiej

• Rada spotyka się co najmniej raz na 6 miesięcy, jednak w razie potrzeby przewodniczący może zwołać posiedzenie specjalne. Posiedzenia odbywają się zwykle w Brukseli.

• O ile traktaty nie stanowią inaczej, Rada Europejska podejmuje decyzje w drodze konsensusu. W niektórych przypadkach Rada przyjmuje decyzje jednogłośnie lub większością kwalifikowaną w zależności od postanowień traktatu.

• W głosowaniu nie biorą udziału przewodniczący Rady Europejskiej, przewodniczący Komisji ani wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Rada Unii Europejskiej

• W ramach tej instytucji, nieformalnie zwanej też Radą UE, ministrowie ze wszystkich państw UE spotykają się, aby przyjmować akty prawne i koordynować politykę w poszczególnych obszarach.

• Nie należy jej mylić z:

• Radą Europejską - inną instytucją UE, w ramach której przywódcy krajów Unii spotykają się z reguły 4 razy do roku, aby omówić priorytety polityki UE

• Radą Europy - która nie jest organem UE.

Zadania Rady UE

• Uchwala akty prawne UE.

• Koordynuje ogólną politykę gospodarczą państw członkowskich UE.

• Podpisuje umowy między UE a innymi krajami.

• Zatwierdza roczny budżet UE.

• Określa kierunki polityki zagranicznej i polityki obrony UE.

• Koordynuje współpracę między sądami i organami policji państw członkowskich.

Skład Rady UE

• Rada nie ma stałych członków.

• Na każde posiedzenie Rady wszystkie państwa wysyłają ministrów odpowiedzialnych za obszar polityki będący tematem dyskusji - np. ministrów środowiska na posiedzenia dotyczące kwestii związanych ze środowiskiem. Posiedzenie w takim składzie jest wówczas określane jako Rada ds. Środowiska.

• Rada ministrów spraw zagranicznych ma stałego przewodniczącego - jest nim Wysoki Przedstawiciel Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa .

• Wszystkim innym posiedzeniom Rady przewodniczy odpowiedni minister kraju, który wówczas sprawuje rotacyjną prezydencję w Unii Europejskiej

Podejmowanie decyzji w ramach Rady UE

• Co do zasady Rada UE podejmuje decyzje kwalifikowaną większością głosów. Im większa liczba ludności danego państwa, tym więcej ma ono głosów, jednak liczba głosów jest ważona na korzyść państw słabiej zaludnionych:

• Niemcy, Francja, Włochy i Wielka Brytania: 29 głosów

• Hiszpania i Polska: 27

• Rumunia: 14

• Holandia: 13

• Belgia, Czechy, Grecja, Węgry i Portugalia: 12

• Austria, Bułgaria i Szwecja: 10

• Dania, Irlandia, Litwa, Słowacja i Finlandia: 7

• Cypr, Estonia, Łotwa, Luksemburg i Słowenia: 4

• Malta: 3

• OGÓŁEM: 345

Podejmowanie decyzji w ramach Rady UE c.d.

• Podczas głosowania w Radzie stosuje się „większość kwalifikowaną”. Większość kwalifikowana zostaje osiągnięta, kiedy:

• większość (w niektórych przypadkach nawet dwie trzecie) 27 państw członkowskich UE oddaje głos „za”

• oddano co najmniej 255 głosów na 345 możliwych.

• Dodatkowo każde państwo członkowskie może wystąpić o sprawdzenie, czy głosy „za” stanowią co najmniej 62 proc. łącznej liczby ludności. Jeżeli ten warunek nie jest spełniony, wniosek nie może zostać przyjęty.

• W przypadku głosowań w delikatnych kwestiach - takich jak bezpieczeństwo i sprawy zewnętrzne oraz podatki - decyzje Rady muszą być podejmowane jednomyślnie. Oznacza to, że każde państwo może zawetować decyzję.

• Od 2014 roku zostanie wprowadzony system „podwójnej większości”.

• Wówczas wniosek, aby został przyjęty, będzie musiał zdobyć 2 rodzaje większości:

• większość państw (co najmniej 15)

• i większość łącznej liczby ludności UE (państwa głosujące „za” muszą stanowić co najmniej 65 proc. ludności UE).

Komisja Europejska

• Komisja Europejska jest jedną z głównych instytucji Unii Europejskiej.

• Jej zadaniem jest reprezentowanie i ochrona interesów całej Unii.

• Komisja przygotowuje wnioski dotyczące nowych aktów prawa europejskiego. Zarządza bieżącymi sprawami związanymi z wdrażaniem polityki UE w poszczególnych obszarach i wydatkami z funduszy UE.

Skład Komisji Europejskiej

• Dwudziestu siedmiu komisarzy, po jednym z każdego państwa UE, stanowi polityczne przywództwo Komisji przez okres ich pięcioletniej kadencji. Przewodniczący powierza każdemu komisarzowi odpowiedzialność za określony obszar polityki.

• Obecnym przewodniczącym Komisji Europejskiej jest José Manuel Barroso, który w lutym 2010 roku rozpoczął swoją drugą kadencję na tym stanowisku.

• Przewodniczącego mianuje Rada Europejska. Rada powołuje również pozostałych komisarzy w porozumieniu z mianowanym przewodniczącym.

• Powołanie wszystkich komisarzy włącznie z przewodniczącym podlega zatwierdzeniu przez Parlament Europejski. Podczas pełnienia funkcji komisarze zachowują odpowiedzialność przed Parlamentem, który ma wyłączne prawo odwołania Komisji.

• Bieżącą działalnością Komisji zajmują się pracownicy Komisji - administratorzy, prawnicy, ekonomiści, tłumacze ustni i pisemni, pracownicy sekretariatów itp. przydzieleni do departamentów zwanych dyrekcjami generalnymi (DG).

• Termin „Komisja” może być stosowany do określenia 27 poszczególnych komisarzy, stałych pracowników lub całej instytucji.

Zadania Komisji Europejskiej

• Zadaniem Komisji jest reprezentowanie i ochrona interesów całej Unii.

• Komisja nadzoruje i wdraża politykę UE w poszczególnych obszarach poprzez:

• przedstawianie wniosków dotyczących nowych aktów prawnych Parlamentowi i Radzie,

• zarządzanie budżetem UE i rozdzielanie środków finansowych,

• egzekwowanie prawa UE (wraz z Trybunałem Sprawiedliwości),

• reprezentowanie UE na arenie międzynarodowej, na przykład poprzez negocjowanie umów między UE a innymi krajami

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej

• Trybunał Sprawiedliwości dokonuje wykładni prawa UE, aby zapewnić jego stosowanie w taki sam sposób we wszystkich państwach UE.

• Rozstrzyga również spory prawne między rządami Unii a jej instytucjami.

• Trybunał rozpatruje także sprawy wnoszone przez osoby fizyczne, przedsiębiorstwa lub organizacje, które uważają, że ich prawa zostały naruszone przez instytucje UE.

Skład Trybunału Sprawiedliwości UE

• W skład Trybunału Sprawiedliwości wchodzi po jednym sędzi z każdego państwa UE.

• Trybunał wspomaga ośmiu „rzeczników generalnych”, których zadaniem jest przedstawianie opinii w sprawach wniesionych do Trybunału. Zadanie to wykonują publicznie i bezstronnie.

• Każdy sędzia i rzecznik generalny jest mianowany na odnawialną sześcioletnią kadencję. Rządy państw UE uzgadniają kandydatury osób, które zamierzają mianować.

• Aby wesprzeć Trybunał Sprawiedliwości w rozpatrywaniu dużej liczby wnoszonych do niego spraw i aby zapewnić obywatelom lepszą ochronę prawną, sprawami wniesionymi przez osoby prywatne, przedsiębiorstwa i niektóre organizacje oraz sprawami związanymi z prawem konkurencji zajmuje się Sąd.

• Sąd do spraw Służby Publicznej UE orzeka w sporach między Unią Europejską a jej pracownikami.

Rodzaje spraw

Trybunał orzeka we wnoszonych do niego sprawach. Najbardziej powszechnych jest pięć następujących rodzajów spraw:

• wnioski o orzeczenia w trybie prejudycjalnym - kiedy sądy państw członkowskich zwracają się do Trybunału Sprawiedliwości o dokonanie wykładni danego zagadnienia prawa UE

• skargi o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom - wnoszone przeciwko rządom państw UE w związku z niestosowaniem prawa UE

• skargi o stwierdzenie nieważności - przeciwko aktom prawnym UE, które są uznawane za niezgodne z traktatami UE lub prawami podstawowymi

• skargi na bezczynność - przeciwko instytucjom UE za zaniechanie działania w celu podjęcia decyzji od nich wymaganych

• skargi bezpośrednie - wnoszone przez osoby fizyczne, przedsiębiorstwa lub organizacje przeciwko decyzjom lub działaniom UE.

Trybunał Obrachunkowy UE

• Europejski Trybunał Obrachunkowy kontroluje finanse UE.

• Jego rola polega na usprawnianiu zarządzania finansami UE i przygotowywaniu sprawozdań na temat wykorzystywania środków publicznych.

• Trybunał został utworzony w 1975 roku i ma siedzibę w Luksemburgu.

Podstawowy cel Trybunału Obrachunkowego UE

• Trybunał Obrachunkowy jest uprawniony do weryfikacji (kontroli) każdej osoby lub organizacji dysponującej środkami UE, aby zapewnić podatnikom UE najlepszy stosunek wartości do ceny. Trybunał często przeprowadza kontrole na miejscu. Ustalenia Trybunału są przedmiotem sprawozdań przekazywanych Komisji oraz rządom krajowym UE.

• Trybunał Obrachunkowy nie posiada uprawnień w zakresie egzekwowania prawa. Jeżeli kontrolerzy wykryją nadużycia lub nieprawidłowości, informują o tym OLAF - Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych.

Zadania Trybunału Obrachunkowego UE

• Jednym z kluczowych zadań Trybunału jest przedkładanie Parlamentowi Europejskiemu i Radzie corocznego sprawozdania za poprzedni rok budżetowy (coroczna procedura udzielania absolutorium). Przed podjęciem decyzji w sprawie zatwierdzenia wykonania budżetu przez Komisję Parlament szczegółowo analizuje sprawozdanie Trybunału.

• Trybunał wydaje również opinie dotyczące przepisów prawa UE w kwestiach finansowych oraz wspierania działań UE związanych ze zwalczaniem nadużyć.

• Kontrolerzy często przeprowadzają inspekcje w instytucjach UE, państwach członkowskich oraz krajach otrzymujących pomoc od UE. Chociaż praca Trybunału w znacznej mierze dotyczy pieniędzy, za które odpowiada Komisja, w praktyce 80% tych dochodów i wydatków pozostaje w gestii organów krajowych

Skład Trybunału Obrachunkowego UE

• Aby skutecznie wypełniać swoje zadania, Trybunał Obrachunkowy musi zachowywać całkowitą niezależność od pozostałych instytucji, jednocześnie utrzymując z nimi stałe kontakty.

• W skład Trybunału wchodzi po jednym członku z każdego państwa UE.

• Członkowie są mianowani przez Radę na sześcioletnią odnawialną kadencję.

• Członkowie wybierają spośród siebie prezesa na trzyletnią (również odnawialną) kadencję.

• W styczniu 2008 roku prezesem został wybrany Vítor Manuel da Silva Caldeira z Portugalii.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny

• Przedstawiciele europejskich pracodawców, pracowników i innych grup interesu mogą wyrażać swoje opinie w sprawach związanych z UE za pośrednictwem Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego (EKES).

• Komitet jest zgromadzeniem doradczym wydającym opinie skierowane do większych instytucji - w szczególności do Rady, Komisji i Parlamentu Europejskiego.

Komitet Regionów

• Komitet Regionów jest organem doradczym reprezentującym lokalne i regionalne samorządy w Unii Europejskiej.

• Zadaniem Komitetu Regionów (KR) jest wyrażanie opinii na temat aktów prawnych UE z perspektywy lokalnej i regionalnej. Komitet czyni to poprzez sporządzanie sprawozdań („opinii”) dotyczących wniosków Komisji.

• Komisja, Rada i Parlament są zobowiązane do zasięgania opinii Komitetu Regionów przed przyjęciem decyzji UE w sprawach dotyczących samorządów lokalnych i regionalnych (na przykład w kwestii polityki zatrudnienia, środowiska, edukacji lub zdrowia publicznego).

Zwykła procedura ustawodawcza

• Procedura współdecyzji została wprowadzona przez Traktat o Unii Europejskiej (Traktat z Maastricht, 1992 r.), a następnie rozszerzona i usprawniona przez Traktat z Amsterdamu (1999 r.). Z wejściem w życie Traktatu z Lizbony w dniu 1 grudnia 2009 r. procedura ta pod nową nazwą „zwykła procedura ustawodawcza” stała się główną procedurą ustawodawczą w unijnym systemie podejmowania decyzji.

Zwykła procedura ustawodawcza c.d.

• Zwykła procedura ustawodawcza nadaje Parlamentowi Europejskiemu i Radzie Unii Europejskiej równorzędną rolę w odniesieniu do szerokiego zakresu dziedzin (np. zarządzanie gospodarką, imigracja, energetyka, transport, środowisko naturalne, ochrona konsumentów). Europejskie akty prawne są w znacznej większości przyjmowane wspólnie przez Parlament Europejski i Radę

Zwykła procedura ustawodawcza c.d.2.

Komisja wysyła swój projekt Parlamentowi i Radzie.

• Obie instytucje kolejno dwukrotnie analizują projekt i poddają go pod dyskusję .

• Jeżeli po dwóch czytaniach nie mogą osiągnąć porozumienia, projekt przedstawia się komitetowi pojednawczemu składającemu się z równej liczby przedstawicieli Rady i Parlamentu.

• Przedstawiciele Komisji również uczestniczą w posiedzeniach komitetu i biorą udział w dyskusji.

• Kiedy komitet uzyska porozumienie, uzgodniony tekst jest przesyłany do Parlamentu Europejskiego i Rady celem trzeciego czytania, aby można było ostatecznie przyjąć go jako akt prawny.

• Porozumienie końcowe dwóch instytucji jest niezbędne do przyjęcia tekstu.

• Nawet jeżeli komitet pojednawczy uzgodni wspólny tekst, Parlament może odrzucić proponowany akt prawny większością głosów.

System prawny Unii Europejskiej

• źródła prawa pierwotnego:

• Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (dawny Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą, a następnie Wspólnotę Europejską),

• Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej,

• Traktat o Unii Europejskiej z późniejszymi uzupełnieniami i poprawkami wynikającymi m.in. z Traktatu o fuzji, Jednolitego Aktu Europejskiego, Traktatu o UE, Traktatu z Amsterdamu, Traktatu z Nicei i Traktatu z Lizbony.

• Do źródeł unijnego prawa pierwotnego zalicza się ponadto wszystkie traktaty akcesyjne oraz tzw. ogólne zasady prawne.

System prawny Unii Europejskiej

• źródła prawa wtórnego: (uregulowania instytucji UE wydane na podstawie źródeł prawa pierwotnego):

• rozporządzenia

• mają charakter wspólnotowy i nie trzeba ich przekształcać w prawo krajowe (mają bezpośrednią moc obowiązującą)

• dyrektywy

• adresowane do konkretnych państw członkowskich, nakładają na nie obowiązek podjęcia działań w celu osiągnięcia wskazanego celu (adresat ma swobodę doboru środków i sposobu realizacji)

• decyzje

• obowiązują w całości tych, do których są adresowane (istnieje również możliwość wydawania decyzji niewskazujących adresatów)

Każdy z ww. rozporządzeń, dyrektyw i decyzji składających się na unijne prawo wtórne może mieć charakter aktu ustawodawczego i nieustawodawczego (tj. aktu delegowanego, wykonawczego oraz „bez przymiotnika”).

• zalecenia i opinie, porozumienia międzynarodowe, podstawowe procedury i orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE

Prawo UE a prawo krajów członkowskich

Do podstawowych zasad prawa UE należy zaliczyć zasady regulujące wzajemne relacje prawa Unii i prawa państw członkowskich. Są to:

• zasada pierwszeństwa prawa UE, z której wynika nakaz pierwszeństwa stosowania wszystkich norm prawa Unii w przypadku konfliktu z jakąkolwiek wcześniejszą lub późniejszą normą prawa krajowego;

• zasada bezpośredniego stosowania prawa UE, która oznacza, że normy tego prawa są częścią porządku prawnego państw członkowskich, bez potrzeby ich wdrażania do prawa krajowego, i że normy te stanowią podstawę prawną działań organów państw członkowskich.

Ważne linki:

• http://www.polskawue.pl/Polska,w,UE,1.html

• http://www.europarl.europa.eu/default.htm

• http://europa.eu/index_pl.htm

• http://www.european-council.europa.eu/home-page.aspx?lang=pl

• http://www.consilium.europa.eu/showPage.aspx?id=1&lang=pl

• http://ec.europa.eu/index_pl.htm

• http://curia.europa.eu/jcms/jcms/Jo2_6999/

• http://eca.europa.eu/portal/page/portal/eca_main_pages/home

---