1.Pojęcie i przyczyny niepełnosprawności umysłowej.

Niepełnosprawność intelektualna (upośledzenie umysłowe) tłumaczy się jako obniżone możliwości intelektualne, ograniczenie zachowań adaptacyjnych i potrzebę wspierania dla osiągnięcia samodzielności
w życiu, w szkole i w społeczności.

Upośledzenie umysłowe jest to stan odznaczający się niższym od przeciętnego poziomem funkcjonowania intelektualnego i zaburzeniami w zakresie przystosowania się. Zaburzenia w przystosowaniu przejawiają się
w postaci zaburzeń w zakresie dojrzewania, uczenia się i przystosowania społecznego . Iloraz inteligencji ma wartość poniżej 70.

Niepełnosprawność intelektualna musi wystąpić w okresie rozwojowym (od poczęcia do 18 roku życia).

Przyczyny niepełnosprawności umysłowych można podzielić w zależności od czasu:

• Prenatalne (przed urodzeniem) - obejmują one czynniki genetyczne i dziedziczne, zatrucia toksynami występujące w czasie ciąży, choroby i wady cewy nerwowej. Obejmują one takie zaburzenia jak: zespół Downa, zespół łamliwego chromosomu X, fenyloketonurię. Choroby takie jak HIV i AIDS mogą zniszczyć nienarodzone dziecko, tak jak tytoń, narkotyki czy alkohol.

• Okołoporodowe - czyli przyczyny, które zaistniały podczas trwania porodu

• Poporodowe - czyli takie, które zaistniały po urodzeniu dziecka

2. Definicja, przyczyny i objawy FAS.

Przez pojęcie alkoholowego zespołu płodowego (FAS), najczęściej rozumiane jako ciężkie upośledzenie intelektualne dziecka, zaburzenia percepcji, snu, emocji wyższych, jak również zaburzeń w morfologii - niska masa urodzeniowa, mikrocefalia, charakterystyczny „zdziwiony” wyraz twarzy. Wszystkie dotyczą zaburzeń rozwojowych układu nerwowego, jednakże w zależności od stopnia zaawansowania mogą również dotyczyć innych układów i narządów.

Jak wspomniano wcześniej, alkohol może być przyczyną wystąpienia zaburzeń rozwojowych mózgowia.

U dzieci z zespołem FAS najczęściej dochodzi do uszkodzenia:

• hipokampu - ośrodków pamięci krótko- i długotrwałej;

• tworu siatkowego - „motoru” działania dla innych ośrodków OUN, regulator snu, ośrodek procesów poznawczych;

• mostu - ośrodka „nadzoru” motoryki gałek ocznych oraz odbioru dźwięku;

• rdzenia przedłużonego - ośrodka odpowiedzialnego za: oddychanie, ciśnienie tętnicze, żucie, połykanie, kichanie, ziewanie, kaszel, wydzielanie potu;

• płatu skroniowego - ośrodka pamięci dźwiękowej;

• jąder migdałowatych.

Mózg dziecka z rozpoznanym zespołem FAS ma mniejszą masę oraz wymiary od mózgu rówieśników. Struktura przekroju również odbiega od normy - mózg dziecka z zespołem FAS wykazuje typowe zaburzenia dla mózgu osoby uzależnionej od alkoholu.

W efekcie zaburzeń rozwojowych dzieci z zespołem FAS wykazują liczne zaburzenia neuronalne
i psychosomatyczne. Chorzy mają bardzo często problemy z nauką oraz aspektem społecznym życia. Mylnym jest stwierdzenie, jakby wszystkie osoby z FAS wykazywały opóźnienie intelektualne. Właściwy dobór narzędzi i technik edukacyjnych prowadzi niejednokrotnie do wyprowadzenia osiągnięć dziecka do granic normy przewidzianych w danym momencie rozwoju czy edukacji.

3. Kryteria diagnostyczne autyzmu i jego przyczyny.

Autyzm nie jest chorobą, lecz całościowym zaburzeniem rozwojowym, które obejmuje wiele sfer funkcjonowania. Pojawia się zaraz po urodzeniu lub we wczesnym dzieciństwie (do 36 miesiąca).

Jakie są jego przyczyny? Niestety, do dziś nie ma jednej teorii, która tłumaczyłaby skąd on się wziął. Niegdyś uważano, że winne są niemu oziębłe emocjonalnie matki, jednak te przekonania zostały obalone już dawno. Współczesne badania wskazują na istnienie wielu czynników.

Do pierwszej grupy należą czynniki genetyczne. Szacuje się, że odziedziczalność autyzmu występuje w aż 90%, jednak nikt nie potrafi wskazać genu stricte związanego z występowaniu objawów.

Duży wpływ mogą mieć także czynniki metaboliczne. Do wystąpienia objawów autystycznych prowadzi tutaj metaboliczna choroba - fenyloketonuria. Konieczne jest tutaj wczesne zastosowanie diety eliminacyjnej, pozbawionej fenyloalaniny, ażeby zapobiec uszkodzeniu ośrodkowego układu nerwowego u dzieci z tym zaburzeniem.

Znaczenie w źródle autyzmu mają również czynniki okresu ciąży i porodu. U 23-69% badanych stwierdza się drobne wady rozwojowe z pierwszego trymestru rozwoju płodu. Upatruje się przyczyn w infekcjach wewnątrzłonowych, np. na skutek zachorowania matki na różyczkę. Mózg dziecka mogą uszkadzać także wirusy cytomegalii, opryszczki i HIV. Nie bez echa pozostaje wiek rodziców. Każde dodatkowe 10 lat życia ojca zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia objawów ze spectrum autystycznego. Z kolei wiek matki (powyżej 35 lat) zwiększa je o 3.4 razy. Istotny może tutaj być przedwczesny poród, niedotlenienie płodu oraz zbyt mała waga płodu.

Sugeruje się także związek autyzmu ze szczepieniami np. na odrę, różyczkę czy świnkę, (choć późniejsze badania odrzucają te poglądy) oraz infekcjami przewodu pokarmowego, nietolerancji pokarmowej.

Kryteria diagnostyczne autyzmu w ICD-10 przedstawiają się następująco:

A. Nieprawidłowy lub upośledzony rozwój wyraźnie widoczny przed 3 rokiem życia w co najmniej jednym
z następujących obszarów:

1. rozumienie i ekspresja językowa używane w społecznym porozumiewaniu się,

2. rozwój wybiórczego przywiązania społecznego lub wzajemnych kontaktów społecznych,

3. funkcjonalna lub symboliczna zabawa.

B. W sumie co najmniej sześć objawów spośród wymienionych w punktach (1), (2) i (3), przy czym co najmniej dwa z nich z punktu (1) i po co najmniej jednym z punktów (2) i (3):

1. Jakościowe nieprawidłowości wzajemnych interakcji społecznych przejawiane co najmniej w dwóch
z następujących obszarów:

1. niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy, postaw ciała i gestów do odpowiedniego regulowania reakcji społecznych,

2. niedostateczny rozwój związków rówieśniczych obejmujących wzajemnie podzielane zainteresowania, czynności i emocje,

3. brak odwzajemniania społeczno-emocjonalnego, przejawiający się upośledzeniem lub odmiennością reagowania na emocje innych osób, albo brak modulacji zachowania odpowiedniej do społecznego kontekstu, albo słaba integracja zachowań społecznych, emocjonalnych i komunikacyjnych,

4. brak spontanicznej potrzeby dzielenia się z innymi osobami radości, zainteresowań lub osiągnięć.

2. Jakościowe nieprawidłowości w porozumiewaniu się przejawiane co najmniej w jednym z następujących obszarów:

1. opóźnienie lub zupełny brak rozwoju mówionego języka, które nie wiążą się z próbą kompensowania za pomocą gestów lub mimiki jako alternatywnego sposobu porozumiewania się,

2. względny niedostatek inicjatywy i wytrwałości w podejmowaniu wymiany konwersacyjnej, w której zachodzą zwrotne reakcje na komunikaty innej osoby,

3. stereotypowe i powtarzające się, idiosynkratyczne wykorzystanie słów i wyrażeń,

4. brak spontanicznej różnorodności zabawy w udawanie („na niby”) lub zabawy naśladującej role społeczne.

3. Ograniczone, powtarzające się i stereotypowe wzorce zachowania, zainteresowań i aktywności przejawiane
w co najmniej jednym z następujących obszarów:

1. pochłonięcie jednym lub liczniejszymi stereotypowymi zainteresowaniami o nieprawidłowej treści
   i zogniskowaniu, albo jednym lub więcej zainteresowaniami nieprawidłowymi z powodu swej intensywności i ograniczenia, choć nie z powodu treści i zogniskowania,

2. wyraziście kompulsywne przywiązanie do specyficznych, niefunkcjonalnych czynności rutynowych
   i zrytualizowanych,

3. stereotypowe i powtarzające się manieryzmy ruchowe, obejmujące albo stukanie lub kręcenie palcami, albo złożone ruchy całego ciała,

4. koncentracja na cząstkowych lub niefunkcjonalnych właściwościach przedmiotów, służących do zabawy (jak: ich zapach, odczucie powierzchni lub powodowanego hałasu lub wibracji).

C. Obrazu klinicznego nie można wyjaśnić innymi odmianami całościowymi zaburzeń rozwojowych, specyficznymi rozwojowymi zaburzeniami rozumienia języka z wtórnymi trudnościami społeczno-emocjonalnymi, reaktywnymi zaburzeniami przywiązania ani zaburzeniem selektywności przywiązania, upośledzeniem umysłowym z pewnymi cechami zaburzeń emocji i zachowania, schizofrenią o niezwykle wczesnym początku, ani zespołem Retta.

Wśród całościowych zaburzeń rozwojowych w ICD-10 wyróżnia się:

• autyzm dziecięcy,

• autyzm atypowy,

• Zespół Aspergera,

• Zespół Retta,

• zaburzenia dezintegracyjne,

• całościowe zaburzenia rozwoju nieujęte w innych kategoriach diagnostycznych

4. Przyczyny uszkodzenia narządu wzroku.

Przyczyny niepełnosprawności narządu wzroku:

• Czynniki genetyczne

• Wady wrodzone aparatu wzrokowego i uszkodzenie okołoporodowe

• Choroby aparatu wzrokowego (jaskra, jaglica)

• Choroby zakaźne przebiegające z wysoką temperaturą oraz nowotwory ( ospa, zapalenie opon mózgowych, szkarlatyna, cukrzyca, choroby tropikalne), choroby weneryczne matki

• Zatrucia (alkohol, jad kiełbasiany, grzyby)

• Urazy mechaniczne, termiczne, chemiczne zabawy kijami, wapnem, strzały z łuku, procy, zranienia, ukłucia oczu

• Awitaminoza

• Zmiany starcze

Przyczyny wad wrodzonych :

• Zapalenie głębokie rogówki spowodowane kiłą wrodzoną; powoduje ono trwałe zbliznowacenie rogówki, jej zmętnienie, a w konsekwencji znaczne lub trwałe upośledzenie wzroku

• Ubytek wrodzony tęczówki, naczyniówki, soczewki, nerwu wzrokowego

• Zaćma wrodzona, powstająca w życiu płodowym wskutek zaburzeń rozwojowych soczewki lub jej otoczenia

• Zapalenie rzeżączkowe

• Stany degeneracyjne różnych części np. siatkówki, soczewki, rogówki

• Zwyrodnianie barwnikowe siatkówki

• Wady refrakcji

5. Narząd ruchu i jego uszkodzenia wg D.D. Smith (Pedagogika specjalna. Podręcznik akademicki, Warszawa 2008, t. 2).

Niepełnosprawność fizyczno-ruchowa- obejmuje uszkodzenia spowodowane przez wady wrodzone (np. brak jakiejś kończyny itp.), uszkodzenia spowodowane przez chorobę ( np. gruźlica kości itp. ) oraz uszkodzenia innego pochodzenia ( np. mózgowe porażenie dziecięce, amputacje, złamania lub poparzenia powodujące przykurcze).

6. Formy kształcenia dzieci niepełnosprawnych w Polsce.

System kształcenia dzieci niepełnosprawnych prowadzony jest w następujących formach:

• Przedszkola: ogólnodostępne, z oddziałami integracyjnymi, integracyjne, z oddziałami specjalnymi, specjalne,

• Szkoły podstawowe: ogólnodostępne, z oddziałami integracyjnymi, integracyjne,
  z oddziałami specjalnymi, specjalne. Okres nauczania 6 lat, w ostatnim roku nauki przeprowadza się sprawdzian,

• Gimnazja: ogólnodostępne, z oddziałami integracyjnymi, integracyjne, z oddziałami specjalnymi, specjalne. Okres nauczania 3 lata, w ostatnim roku nauki przeprowadza się egzamin, dający możliwość dalszego kształcenia,

•  Ponadgimnazjalne -:ogólnodostępne, z oddziałami integracyjnymi, integracyjne, z oddziałami specjalnymi, specjalne. Okres nauczania nie krótszym niż 2 lata i nie dłuższym niż 3 lata, których ukończenie umożliwia uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe, zadanie egzaminu maturalnego.

Nowe regulacje prawne przygotowane przez Ministerstwo Edukacji Narodowej zawierają wiele nowych rozwiązań merytorycznych i organizacyjnych, które dotyczą:

• objęcia wszystkich dzieci z różnymi niepełnosprawnościami wczesnym wspomaganiem rozwoju od momentu wykrycia niepełnosprawności do rozpoczęcia nauki;

•  dostosowania organizacji zajęć do sytuacji i możliwości ich realizacji w rożnych warunkach oraz udzielenie pomocy psychologiczno-pedagogicznej i wsparcia emocjonalnego rodzicom małych dzieci niepełnosprawnych;

•  rozszerzenia możliwości nauczania dzieci z niepełnosprawnościami razem z ich rówieśnikami pełnosprawnymi w szkole ogólnodostępnej;

•  obligatoryjnego dodatkowego wsparcia technicznego i pomocy specjalistycznej dla dzieci niepełnosprawnych uczących się w szkołach integracyjnych i ogólnodostępnych, w celu zapewnienia im efektywności kształcenia;

•  opisania tych prawidłowych funkcji i możliwości dziecka, na których powinien być oparty proces edukacyjno-rewalidacyjny w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego i indywidualnego nauczania w punkcie dotyczącym określenia wskazań do pracy;

7. Pojęcie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka.

Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka to wielospecjalistyczne, kompleksowe i intensywne działania mające na celu pobudzanie psychoruchowego i społecznego rozwoju dziecka od chwili wykrycia pierwszych sygnałów nieprawidłowego funkcjonowania do podjęcia nauki w szkole podstawowej (0-6 lat). Wczesna interwencja oznacza wszystkie realne poczynania, których celem jest stymulacja małego dziecka, w zakresie kompensacji braków rozwojowych. Wczesna interwencja, to także przygotowanie rodziców - pierwszych rewalidatorów
i wychowawców do umiejętnego postępowania z dzieckiem i pozbycie się przez nich przekonania o własnej niekompetencji.

Wczesna interwencja może pełnić następujące funkcje:

• informacyjną - informuje o przebiegu rozwoju dziecka, o możliwościach wspierania rozwoju,
  o formach pomocy rodzinie;

• diagnostyczną - rozpoznanie kliniczne, określenie poziomu funkcjonowania dziecka;

• stymulacyjną - terapeutyczną, prowadzenie wieloprofilowego usprawniania dziecka z zaburzeniami rozwoju.

Celem oddziaływań jest jak najwcześniejsze wykrycie i zlikwidowanie bądź korygowanie zaobserwowanych
u dziecka nieprawidłowości w rozwoju oraz odpowiednie dobranie ćwiczeń do jego indywidualnych potrzeb; zapobieganie nieprawidłowościom rozwojowym, które można określić w trakcie diagnozy funkcjonowania dziecka i warunków, w jakich się ono rozwija; ustalenie wieloprofilowego programu usprawniania dziecka
z wielorakimi zaburzeniami; wczesna - kompleksowa profilaktyka niepełnosprawności, przygotowanie i pomoc rodzinom w rehabilitowaniu dziecka w domu oraz świadomym, prawidłowym pielęgnowaniu dziecka (profilaktyka); kształtowanie pozytywnych relacji rodzic-profesjonalista.

8. Instytucje i organizacje działające na rzecz osób niepełnosprawnych i ich rodzin.

• Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób niepełnosprawnych(PFRON)

• Ośrodki Pomocy Społecznej i Centra Pomocy Rodzinie

• Powiatowe Urzędy Pracy i inne podmioty zaangażowane w rehabilitację zawodową.

---