Teologia małżeństwa i rodziny

Małżeństwo i rodzina w Starym Testamencie

1. Małżeństwo i rodzina w teologii stworzenia.

Problematyka została przedstawiona w Biblii w Rdz w dwóch tradycjach:

1. w tradycji kapłańskiej, która jest młodsza - 586 r. przed Chr.

2. w tradycji jahwistycznej - sprzed 4 tysięcy lat

Tradycja kapłańska

• Przedstawia ona pewną hierarchię

• Człowiek zostaje stworzony jako ostatnie dzieło Boga. W ogrodzie Eden wszystko przez Boga zostało dla człowieka przygotowane. Wszystko jest podporządkowane człowiekowi.

• Człowiek jest „koroną” stworzenia”

• Bóg wszystko stwarza Słowem.

• Dopiero przy dziele stwarzania człowieka przez moment się zastanawia - Rdz 1,26-27

• Bóg stwarza człowieka przez aklamację

• Liczba mnoga „uczyńmy” w języku hebrajskim świadczy o bezpośrednim zaangażowaniu Boga w stworzenie człowieka oraz obdarowanie człowieka swoimi atrybutami

• Tymi atrybutami są dusza i wola

Tradycja jahwistyczna - Rdz 2,7-24

• Podkreśla bliskość Boga i człowieka. Wręcz przyjaźń.

• Bóg stwarza człowieka jako garncarz. Lepi go z gliny i umieszcza w ogrodzie Eden

• Człowiek w tej tradycji jest stworzony jako pierwszy

• Opis ten podkreśla fizyczną strukturę człowieka. Jesteśmy prochem ziemi. Naszą matką wspólną jest ziemia, która wydała nas ze swego łona i przyjmie nas z powrotem do swego łona i utuli nas w swoich ramionach do snu śmierci

• Podkreśla, że głównym tworzywem ciała ludzkiego jest ziemia, z której człowiek został ukształtowany

• Motyw lepienia człowieka palcami Stwórcy podkreśla zależność człowieka od Stwórcy, zniszczalność człowieka i przemijalność

• Bóg stworzył człowieka podobnie jak zwierzęta z prochu ziemi

• Pomiędzy światem zwierząt a światem ludzi istnieje zasadnicza różnica. Jedynie w nozdrza człowieka Bóg tchnął tchnienie życia

• To tchnienie jest dowodem, że Bóg traktuje człowieka jako istotę samodzielną i autonomiczną

• Tym tchnieniem Bób wynosi człowieka jako „koronę” ponad świat zwierząt i roślin

• Tak więc przewijają się trzy główne myśli: człowiek pochodzi z ziemi; człowiek ma ziemię czynić ziemię poddaną zgodnie z wolą Bożą „Bądźcie płodni……”; człowiek do ziemi powróci

Stworzenie kobiety

• Bóg przyprowadza przed mężczyznę samotnym zwierzęta. Adam nadał im wszystkim imiona i nadal pozostał samotny

• Bóg widząc samotność mężczyzny uśpił go i z jego boku wyjął żebro, a wolne miejsce wypełnił ciałem

• Z żebra ujętego ulepił Ewę

• W języku hebrajskim „uśpić kogoś” znaczy „ukryć przed nim pewną tajemnicę”

• Podczas kiedy mężczyzna spał, bóg stworzył Ewę, co podkreśla odrębność aktu stwórczego mężczyzny i kobiety

• Mężczyzna śpiąc nie ma udziału w akcie stwórczym kobiety, ani nawet nie jest świadkiem tego aktu

• Bóg stwarzając kobietę w czasie snu mężczyzny chciał podkreślić, że kobieta nie jest „ksero”, duplikatem mężczyzny

• Odrębność aktu stwórczego kobiety podkreśla jej równość co do natury i godność wraz z mężczyzną

• Kobieta i mężczyzna są podobnie dziełem Boga

Różnorodność płci

• Dwa opisy, kapłański i jahwistyczny, wskazują, że ludzkość od samego początku została zróżnicowana pod względem płci. To Stwórca jest autorem różnicy płci stwarzając mężczyznę i kobietę

• Ks Wajda - mężczyzna i kobieta zostali stworzeni jeden dla drugiego od samego początku. Żadna z płci sama z siebie nie jest pełna, samowystarczalna. Uzupełniają się poprzez wzajemne spotkanie i obdarowanie się miłością

• Od samego początku historia ludzkości polega na tęsknocie mężczyzny do kobiety i odwrotnie, marszem jednego ku drugiemu

• Mężczyzna i kobieta sami od siebie nie są obrazem Boga, ale pełnię tego obrazu ukazują dopiero w swoim związku miłości między mężczyzną i kobietą

• Kobieta i mężczyzna dzięki różności płci są ukierunkowani na siebie i przygotowani przez Stwórcę do stworzenia wyjątkowej wspólnoty małżeństwa i rodziny niespotykanej pomiędzy przedstawicielami tej samej płci

• Kobieta z kobietą i mężczyzna z mężczyzną nie mogą stworzyć wspólnoty życia przekazująca nowe życie

• Żadna z płci nie ma też prawa dominacji nad płcią drugą

Jedność i nierozerwalność małżeństwa (Rdz)

• Bóg stwarzając mężczyznę i kobietę stał się równocześnie twórcą małżeństwa

• Zamiarem Boga od samego początku było, aby małżeństwo było święte, monogamiczne i nierozerwalne. Jeden mężczyzna łącząc się z jedną kobietą stanowią jedno ciało

• Bóg nie dał mężczyźnie kilku kobiet, czy odwrotnie

• Małżeństwo jest jedyną formą zjednoczenia między kobietą i mężczyzną gwarantującą pełną trwałość

• Sama natura ludzka by czuć się bezpiecznie domaga się małżeństwa monogamicznego i nierozerwalnego, gdyż tylko takie małżeństwo jest doskonałe i w pełni może realizować swoje ziemskie cele

• Związek małżeński więc od samego początku jest nierozerwalny i monogamiczny

• Nierozerwalność ta jest przypisana małżeństwu poprzez prawo wieczne , naturalne i ludzkie. Tylko takie małżeństwo cieszy się błogosławieństwem Jahwe i wielokrotnie w księgach ST przez proroków małżeństwo jest przedstawiane jako obraz przymierza pomiędzy Bogiem a ludem Izraela

Koncepcja rodziny izraelskiej w Starym Testamencie. Prawa kobiety w rodzinie izraelskiej.

• Rola kobiety była zdecydowanie drugorzędna. Było i jest nader powszechne w krajach ludów Bliskiego i Dalekiego Wschodu

• Posłannictwo kobiety sprowadzało się do pomocy mężczyźnie. Głównym zadaniem kobiety było urodzenie i wychowanie potomstwa

• Za niewierność kobieta skazywana była na śmierć poprzez ukamienowanie

• Godne politowania było położenie kobiety bezpłodnej. Były one uważane za największe grzesznice, skoro Bóg dotknął je tak straszliwą dolegliwością

• Sytuacja niewolnic stawała się lepszą, kiedy była konkubiną. Kobiety niewolnice były wykorzystywane do najprostszych i podstawowych posług w domu pana

• Najkorzystniejsza wśród kobiet była sytuacja matek. Szanowano je ze względu na macierzyństwo. Same matki były świadome swojej wielkiej macierzyńskiej godności

• Każda z izraelitek tęskniła za macierzyństwem, tym bardziej, że ST zmierzał ku Mesjaszowi. Każda kobieta rodząc marzyła o urodzeniu oczekiwanego według proroctw Mesjasza. Szczególnie kobiety z Betlejem

• Matki były szanowane nie tylko za macierzyństwo, ale i za wartości, które wprowadzały: dobroć, miłość, delikatność, życzliwość

• Największym szacunkiem wśród kobiet izraelskich cieszyła się matka króla. Miała wyższą pozycję niż żona króla. Miała tytuł „wielka pani”

• Na kartach ST spotykamy wspaniałe postaci wielkich kobiet: Sara, Judyta, Ester, Rut, Debora, Maria matka Machabeusza, Anna matka Samuela

• Wśród matek królów najważniejsze miejsce zajmuje matka wszystkich królów, Króla Wszechświata, Najświętsza Maryja Panna

Prawa dziecka w rodzinie izraelskiej.

• Ze względu na rozpowszechniony kult płodności w krajach wschodu, bardzo ceniono sobie potomstwo, widząc w nim fizyczne przedłużenie egzystencji narodu

• W ustawodawstwie ST dziecko było podmiotem ogromnej troski. Szczególnymi względami cieszył się pierworodny syn, który miał prawo dziedziczenia po śmierci ojca. Po śmierci ojca głową rodziny stawał się pierworodny syn, któremu przysługiwał przywilej błogosławieństwa przy śmierci ojca, cenniejsze od wszystkich dóbr świata

• Pierwszym przejawem troski rodziców o dziecko było poddanie syna obrzezaniu i nadanie imienia ósmego dnia po narodzeniu

• Poprzez obrzezanie każdy izraelita przynależał do narodu wybranego, w odróżnieniu od pogan, np. amalekici

• Po ukończeniu 13-go roku życia, syn był zobowiązany do zachowania prawa. Od 20-go roku życia mógł występować w procesach jako świadek

Prawa mężczyzny w rodzinie izraelskiej

• Ojciec był głową i panem rodziny

• Dysponował mocą błogosławieństwa i przekleństwa

• Decydował o sprawach swoich dzieci, wybierał mężów swoim córkom, czy żony synom

• Miał władzę nad żonatymi synami i ich rodzinami, czyli mieszkali pod jednym dachem

• Był też głową rodziny jeżeli chodzi o sprawy religijne. Raz w roku prowadził rodzinę do Świątyni Jerozolimskiej na pielgrzymkę

• W każdą sobotę wieczorem przewodniczył Świętu Paschy

• Był stróżem tradycji religijnych, moralnych, obyczajowych i miał decydujące słowo

Struktura rodziny izraelskiej

• Jest patriarchalna. Pater, patis - ojciec

• Tę strukturę podkreślają genealogie, np. Mateusz rozpoczyna ewangelię wymieniając rodowód Jezusa wymieniając imiona męskie, począwszy od Adama

• Rodzina izraelska składała się z tych, których nie tylko łączyła wspólnota krwi, ale też wspólnota mieszkania. Do rodziny izraelskiej poza najbliższymi członkami należeli też: niewolnicy, słudzy, robotnicy, kuzyni, kuzynki

• W skład rodziny wchodzili też zmarli oraz ci, którzy mieli się narodzić

• Rodziny łączyły się w szczepy lub rody, które żyły na jednym terenie. Na czele szczepów były rady starszych, do których należało wymierzanie sprawiedliwości. Szczepy lub rody łączyły się w pokolenia zwane księstwami, a one łączyły się w jeden lud Jahwe - Izrael, na czele którego stał król

Małżeństwo i rodzina w Nowym Testamencie

• NT dosyć często porusza problematykę małżeństwa i rodziny

• Nie jest to jeden systematyczny wykład o tej problematyce

• Standardowa wypowiedź Jezusa na ten temat to Mk 10,1-12

• Faryzeusze wystawiają PJ na próbę pytając, czy mężczyzna może dać list rozwodowy żonie. Chrystus cofa się w wypowiedzi do Księgi Rodzaju, że na początku tak nie było. Autorem listu rozwodowego był Mojżesz, który napisał go ze względu na zatwardziałość, słabość i grzeszność ludzkiego serca. Jednak nie jest on po myśli Stwórcy. Chrystus przypomina to co było pierwszym zamysłem Boga wobec małżeństwa; …Opuszcza mężczyzna dom ojca swego i matki swojej, łączy się z żoną i stają się jednym ciałem.

• Kulminacyjnym momentem odpowiedzi PJ faryzeuszom jest wiersz 9; …Co Bóg złączył, człowiek niech nie rozdziela. W tym wierszu JCh kładzie fundamenty pod sakramentalność małżeństwa

• Małżeństwo, mówi Chrystus, pochodzi z ustanowienia Bożego. Tak więc żaden człowiek nie ma władzy rozdzielać co Bób złączył. Małżonków może rozdzielić tylko śmierć jednego z nich

• Chrystus podkreśla, że małżonkowie, którzy się rozwodzą, albo żyją w separacji, nadal są małżonkami i nie maja prawa zawierać ślub z inną osobą. Jeżeli to popełnią, dokonują grzechu cudzołóstwa.

Rodzina w początkach chrześcijaństwa

• Ewangelia, która pojawiła się 2 tys. Lat temu w basenie M. Śródziemnego dokonała rewolucji dziejach ludzkości. Wprowadziła takie prawdy jak: miłość bliźniego, sprawiedliwość, pokój, zbawienie dla wszystkich niezależnie od rasy, pochodzenia czy stanowiska

• To wstrząsnęło tamtymi cywilizacjami; szczególnie helleńską i rzymską

• Jednym z najważniejszych punktów w rewolucji, którą wprowadził Chrystus, była rewolucja w dziedzinie pojmowania rodziny.

• Wprawdzie świat antyczny; grecki, rzymski i egipski szanował rodzinę, ale jedynie jak instytucję, która zabezpieczała dobra materialne; szczególnie mężów i żon

• Według praw tych społeczności żona i dzieci były własnością męża, który był absolutnym panem i sędzią. Wyroki męża nie podlegały w wątpliwość i kontroli.

• Także w aspekcie religijnym rodzina przedchrześcijańska miała wprawdzie swoją wewnętrzną organizację opartą głównie na kulcie przodków, ale rodzinom tym brakowało zdecydowanie sakralności i świętości życia poszczególnych członków rodziny.

• Rodzina przedchrześcijańska nie miała wewnętrznej dynamiki zbawczej. Bożej iskry, którą daje sakrament małżeństwa.

• Brak poczucia sakralności w rodzinach przedchrześcijańskich oraz degradacji życia seksualnego (aborcja, zrzucanie dzieci i chorych ze skał, związki homoseksualne, rozwody) powodowały rozpad starożytnych małżeństw i rodziny, a co za tym idzie prowadziły do rozpadu starożytnych cywilizacji.

• W takiej sytuacji upadku moralnego wśród małżeństw i rodzin starożytnych pojawia się chrześcijaństwo, które na te tereny wprowadza nowe wartości, nowe sposoby życia.

• Chrześcijaństwo podkreśla, co w tamtych czasach było rewolucją, równość mężczyzny i kobiety co do godności, równość rodziców i dzieci i wezwanie wszystkich do zbawienia.

• Małżeństwo z woli Chrystusa nie jest już instytucją, ale sakramentem - miejscem spotkania człowieka z Bogiem

• W pierwszych wiekach chrześcijaństwa rodziny spełniały funkcję kościołów. Przed prześladowaniem, przed zejściem do katakumb, w domach rodzinnych odprawiano msze, czytano Pismo święte, głoszono Słowo Boże i się modlono.

• Dopiero ok. V wieku, gdy włączono do Kościoła Chrystusowego plemiona germańskie, celtyckie i słowiańskie, życie religijne przeniesiono z domów rodzinnych chrześcijan do budowli zwanych kościołami, w których mogło się pomieścić kilkaset lub kilka tysięcy ludzi.

---