METODY BADAŃ PEDAGOGICZNYCH- WYKŁAD 1

1. METODY ILOŚCIOWE- sposób empirycznego poznawania rzeczywistości ukierunkowany na jej: opis, wyjaśnianie i prognozowanie, związany z:

• Próbą dokonania pomiaru interesujących badacza stanów, zjawisk, procesów (poprzez wykorzystanie do tego celu narzędzi badawczych: testów, skal, ocen)

• Wymagający stosowania metod statystycznych do przeprowadzania i opracowywania wyników badań (dominuje w Bad. Ped)

2. METODY JAKOŚCIOWE: sposób empirycznego poznawania rzeczywistości społecznej ukierunkowany na jej rozumienie i interpretację

3. NAUKA- system uzasadnionych pojęć, twierdzeń i hipotez będących wytworem odkrywczej działalności człowieka i stanowiący najwyżej rozwiniętą postać świadomości społecznej

- system społecznie wypracowanych sądów o rzeczywistości, dowiedzionych i sprawdzonych słowem prawdziwym <Zaczyński>

4. FUNKCJE SPOŁECZNE NAUKI:

1. Diagnostyczna- opis, udzielanie opd na pytania Jak było?, jak jest?

2. Prognostyczna- wyjaśnianie rzeczywistości. Dlaczego tak jest? Jakie ś przyczyny? Na podstawie pewnych przesłanek przewidywanie zjawisk, procesów

3. Poznawcza- zaspokajanie potrzeby człowieka do wiedzy o świecie, rozumienia występujących zjawisk i procesów

4. Psychologiczna- dorobek nauki wywołuje pewne zmiany w postawach ,zachowaniach, opniach i psychice ludzi

5. Techniczna-gromadzona, porządkowana i opracowywana wiedza naukowa jest następnie wykorzystywana w celach społecznych, nauka staje się narzędziem zamierzonego przekształcania rzeczywistości.

5. KRYTERIA KLASYFIKACJI NAUK

1. subiektywne; podmiotowe, dominowały do XIX wieku, odwoływały się głównie do władz umysłu człowieka (rozumu, pamięci wyobraźni)

- nauki teoretyczne: oparte na rozumie

- nauki historyczne; … na pamięci

- sztuki, nauki artystyczne oparte na wyobraźni

2. obiektywne: od XIX wieku, przedmiotowe odwołują się do:

- przedmiotu badań (tego czym badacz w danej nauce się zajmuje)

- terminologii naukowej

-stosowanych metod badań

6. AKTUALNE KRYTERIA KLASYFIKACJI NAUK

- terminologia

- przedmiot badań

-metody

7. STRUKTURA NAUKI

a) formalne: logika i matematyka

3. empiryczne: przyrodnicze: (fizyczne i biologiczne) i społeczne (pedagogika, psychologia, ekonomia, historia, prawo, językoznawstwo, nauki polonistyczne i inne)

7. METODA (gr methodos)- droga sposób badań, systematycznie stosowany sposób badań prowadzący do założonego wyniku

8. METODOLOGIA

- teoria sposobu zdobywania wiedzy o rzeczywistości

-teoria tworzenia nauki

-teoria doskonalenia metod poznawania i zmieniania rzeczywistości

Ze względu na zakres stosowania wyróżnia się:

- met. Ogólną: zajmuje się ogólnymi problemami metod i systemów naukowych

- met. Szczegółowe: badają metody i systemy wybranych nauk np.: metody badań pedagogicznych, m.b. psychologicznych, metody historii

8 BADANIA NAUKOWE- celowy proces zróżnicowanych działań, umożliwiających obiektywne, dokładne i wyczerpujące poznanie wycinka rzeczywistości.

-badania podstawowe: ogół czynności i środków umożliwiających wzbogacenie wiedzy o danej rzeczywistości

- badania stosowane: ogół czynności i środków umożliwiających opracowanie sposobów osiągnięcia jakiegoś celu praktycznego

9. RODZAJE BADAN PEDAGOGICZNYCH:

Sobocki:

-weryfikacyjne (poszukiwanie związków przyczynowo skutkowych)

- diagnostyczne- opis, analiza zjawisk, procesów, ich rozwoju, bez wnikania w zależności sprawcze

Palka:

-Opisowe diagnostyczno-prognostyczne, diag.-monograficzne

-wyjasniajace: generalizujące, weryfikacyjne, eksperyment

Pilch:

Teoretyczne

Eksperyment diagnostyczne

METODY BADAŃ PEDAGOGICZNYCH WYKŁAD 2

~ STRUKTURA WYKŁADU:

- metody ilościowe w badaniach pedagogicznych

- ranga teorii w badaniach ilościowych- pojęcia, funkcje i rodzaje teorii

- warsztat naukowy badacza. Budowa przypisów bibliograficznych

~ METODY ILOŚCIOWE W BADANIACH PEDAGOGICZNYCH:

- sposób empirycznego poznawania rzeczywistości społecznej, pedagogicznej (dydaktycznej, wychowawczej), edukacyjnej ukierunkowany na jej opis, wyjaśnienie i prognozowanie, związany z:

* z próbą dokonywania pomiaru interesujących badacza stanów, zjawisk, procesów o zasięgu masowym (poprzez wykorzystanie do tego celu narzędzi badawczych, np. ankiet, testów)

* wymagający odwoływania się przez badacza do teorii dotyczących badanych zjawisk, procesów

- znajomość teorii:

* umożliwia badaczowi precyzyjne rozumienie i dokładne rozpoznanie badanego procesu, zjawiska, stanu- jego złożoności, struktury, czynników sprzyjających i utrudniających występowanie jego uwarunkowań

* umożliwia badaczowi przygotowanie narzędzi do badania wybranego procesu, zjawiska, stanu

* umożliwia dokładne wyjaśnienie wyników badań

~ TEORIA NAUKOWA- pojęcie:

- system logicznie rzeczowo powiązanych zdań (praw, twierdzeń) stanowiących próbę opisu i wyjaśnienia zjawisk, faktów i procesów określonej kategorii, czasem także ich przewidywania

~ CECHY TEORII:

- uporządkowanie (usystematyzowanie), twórczy charakter (owocność), prostota i prawdziwość

- dokładność, wewnętrzna spójność (twierdzenia stanowią logicznie i rzeczowo powiązana całość)

- ogólność (szeroki zakres)

- sprawdzalność empiryczna

- zgodność z innymi teoriami

~ RODZAJE TEORII W PEDAGOGICE:

RODZAJE TEORII	PRZYKŁADY
- teorie dedukcyjne * powiązanie twierdzeń jest rezultatem zastosowania zasady logicznych stosunków wynikania	Teorie oparte na refleksji filozoficznej, wychowaniu- progresywizm (sprzeciw wobec: rygoryzm, intelektualizm i formalizm dydaktyczny w szkole)
- teorie generalizujące * ich twierdzenia zawierają opis i wyjaśnienie określonego wycinka rzeczywistości pedagogicznej	Koncepcja wyjaśniająca mechanizm zachowania się człowieka: teorie osobowości- behawiorystyczne o orientacji humanistycznej, teoria zachowania się w warunkach stresu. J. Reykowskiego
- teorie prakseologiczne * ich twierdzenia wyjaśniają strategie działań mających na celu wprowadzenie szeroko rozumianej praktyki	Teoria problemowego uczenia się (1972 Okoń), wielostronnego uczenia się (1987 Okoń, 1990 Zaczyński), współdziałań uczniów w procesie dyd-wych. (Łobocki 1974, 1994, koncepcje Korczaka)

~ FUNKCJE TEORII:

1. Funkcja generalizująca- polega na odpowiednim połączeniu wchodzących w jej skład twierdzeń w logiczną całość, ujmujących opis, wyjaśnienie i uzasadnienie

• Tym skuteczniej spełnia tę funkcję teoria, im trafniej opisuje, wyjaśnia i uzasadnia badane fakty, zjawiska

• Opis jest bardziej pożyteczny teoretycznie i praktycznie, jeśli stanowi próbę uchwycenia badanych faktów lub zjawisk w ich wersji uogólnionej, wskazuje prawidłowości ich występowania

• O wartości tej funkcji decyduje ujawnienie różnic i podobieństw między faktami, zjawiskami, wskazanie ich przyczyn, określenie warunków sprzyjających i utrudniających

2. Funkcja komunikatywna- polega na dostarczaniu ważnych informacji o danym przedmiocie w sensownym języku tj. zrozumiałym przynajmniej przez specjalistów:

• Używane pojęcia powinny być: jednoznaczne- to same znaczenie w różnych kontekstach, jasne, wyraźne- określające dokładnie swój zakres

• Pojęcia używane w teoriach pedagogicznych nie są na ogół dostatecznie wyraźne, dlatego często istnieje potrzeba definiowania pojęć

~ DEFINIOWANIE- objaśnienie znaczenia pojęcia, sprecyzowanie jego treści i zakresu przy pomocy pojęć pierwotnych, których znaczenie przyjmuje się, jako zrozumiałe bez definicji

~ SZCZEGÓLNIE PRZYDATNE SĄ:

• Definicje kontekstowe- wskazujące znaczenie danego pojęcia poprzez włączanie go w różne konteksty zdaniowe

• Definicje operacyjne- wyjaśniają znaczenie pojęcia poprzez przekształcenie abstrakcyjnego, teoretycznego pojęcia w coś konkretnego, możliwego do zaobserwowania i zmierzenia w empirycznym procesie badawczym.

3. Funkcja praktyczna- zakłada społeczną użyteczność twierdzeń głoszonych przez teorię;

Teoria nie miałaby większej wartości, gdyby nie zapewniała praktycznych korzyści, np., sposobów doskonalenia praktyki pedagogicznej, skutecznych i efektywnych metod kształcenia, uczenia się, organizowania oddziaływań pedagogicznych.

4. Funkcja psychologiczna i kulturowa- pozwala człowiekowi poznać świat, zrozumieć rzeczywistość, jej pochodzenie, budowę, działać we własnych celach

5. Funkcja predyktywna- pozwala na przewidywanie z większym lub mniejszym prawdopodobieństwem efektywności zastosowanych sposobów oddziaływań wychowawczych, skutków różnego rodzaju, np. postaw autokratycznych nauczyciela. W istotnym stopniu wiąże się z funkcją praktyczną.

Im większy zakres ogólności teorii pedagogicznej (im bardziej ogólna), tym w mniejszym stopniu prognozy się potwierdzają i odwrotnie, co przemawia za tworzeniem teorii o mniejszym zakresie.

~ BUDOWA PRZYPISÓW BIBLIOGRAFICZNYCH:

- konwencja niemiecka- przypisy na dole strony

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- W. Okoń, Zarys dydaktyki ogólnej; PWN, Warszawa, 2003, s. 158

- J. Kowalski, Problemy wychowawcze w rodzinie, „Problemy opiekuńczo-wychowawcze” 2008, nr 5, s. 46

Wykład III

1. Metody badań pedagogicznych

2. Struktura procesu badawczego w badaniach ilościowych- część I

3. Przedmiot i cele badań

4. Istota, rodzaje i właściwości problemów i hipotez badawczych.

1. STRUKTURA PROCESU BADAWCZEGO

• Etapy postępowania badacza, struktura i organizacja badań, kolejność i rodzaj podejmowanych działań zależą głównie od przyjętych w badaniach założeń metodologicznych:

- celów badań

- przedmiotu badań

- rodzaju badań ( np: ilościowe, jakościowe, weryfikacyjne, diagnostyczne, monograficzne, porównawcze)

II. STRUKTURA PROCESU BADAWCZEGO W BADANIACH ILOŚCIOWYCH

• Faza planowania procesu badawczego

- wybór tematu badań

- określenie przedmiotu badań

- określenie celów badań

- sformułowanie problemów i hipotez badawczych

- ustalenie zmiennych, dobór wskaźników do zmiennych

- wybór metody i technik badawczych, opracowanie narzędzi

- ustalenie terenu badań i sposobu doboru prób

• Faza realizacji:

- przeprowadzenie badań, zgromadzenie materiału empirycznego

- uporządkowanie materiału empirycznego, grupowanie statystyk

Wymienione elementy struktury procesu badawczego w badaniach ilościowych precyzuje się często, ale nie zawsze, co zależy m.in.:

- od rodzaju badań ilościowych

-

-

-

-

Wybór tematu zależy od zapoznania się z literaturą w danym obszarze. Znajomość literatury naukowej umożliwia badaczowi opracowanie teoretycznych podstaw podejmowanego problemu.

• Określenie przedmiotu badań:

Pytanie o przedmiot badań, jest pytaniem o to „ co?” badacz bada, a nie „ kogo?”. Jednostki ludzkie nie są przedmiotami.

Dlatego określenie przedmiotu badań, to sprecyzowanie tego „co?” badacz bada, „czym?” w swoim badaniu się zajmuje, „co?” jest obszarem jego zainteresowań badawczych.

Co jest przedmiotem badań w pedagogice?

PROCESY:

- wychowania( moralnego, społecznego, fizycznego)

- kształcenie na różnych etapach ( szkoła podstawowa, gimnazjum)

- socjalizacji, resocjalizacji ( wychowanków zakładu poprawczego), rewalidacji ( osób niepełnosprawnych), adaptacji studentów

- ich cele, przebieg, treść, metody, środki, organizacja, rezultaty, uwarunkowania

Np.: metody badań wychowawczych dzieci, w wieku przedszkolnym, uwarunkowania rodzinne, osiągnięcia szkolne uczniów gimnazjum.

ZJAWISKA:

- pedagogiczne ( niepowodzenia szkolne)

- społeczne ( niedostosowanie społeczne, bezrobocie, bezdomność, ubóstwo, patologie społeczne- narkomania, alkoholizm, prostytucja)

- ich geneza (źródła, przyczyny, struktura-złożoność, przebieg, zasięg, dynamika występowania, skutki)

POSTAWY:

Np.: -młodzieży wobec odmienności kulturowej, rodziców

- wobec nauki szkolnej

- relacje międzyludzkie, współpraca, współdziałanie

OPINIE:

Np.: uczniów o kontroli i ocenie w procesie kształcenia nauczycieli o współpracy z rodzicami

INSTYTUCJE PEDAGOGICZNE:

- geneza ich powstania, podstawy prawne, statut, cele, funkcjonowanie-efektywność wypełniana założeń, organizacja.

• Określenie celów badań pedagogicznych:

Cele badań pojmuje się jako rodzaj zamierzonego efektu, do którego ma doprowadzić działalność badawcza.

Ustalenie celu badań, to określenie tego, do czego zmierza badacz, co pragnie osiągnąć w swoim działaniu.

Ustalone cele badań

• Cele badań wg J. Gniteckiego:

1. Cel poznawczy- jest związany z opisem, wyjaśnieniem i przewidywaniem zjawisk pedagogicznych.

2. Cel teoretyczny- związany z podejmowaniem zadań teoretycznych, np: służący opracowaniu teoretycznego modelu zajęć dydaktyczno-wychowawczych.

3. Cel praktyczny- związany jest z opracowaniem dyrektyw pedagogicznych, czyli praktycznych wskazówek kierowanych wobec nauczycieli, rodziców, uczniów.

• Cele badań wg Okonia:

1. Opis stanu( dyskrypcja)- badanego wycinka rzeczywistości pedagogicznej

2. Wyjaśnienie (eksplikacja) związków i zależności między badanymi elementami rzeczywistości pedagogicznej

3. Ocena ( ewaluacja) funkcjonowania badanych elementów rzeczywistości pedagogicznej.

4. Optymalizacja ( doskonalenie) oddziaływań dydaktyczno-wychowawczych i opiekuńczych w ramach systemów edukacyjnych.

• W praktyce często formułuje się:

Cel poznawczy, który ujmuje:

- cel deskryptywny ( opis, deskrypcja) co badacz zamierza opisać, jaki wycinek rzeczywistości

- eksplikatywny ( wyjaśnienia, eksplikacja) co badacz zamierza wyjaśnić, występowanie jakich związków zależności

- cel prognostyczny ( prognoza) co badacz przewiduje dla przyszłości

Cel praktyczny:

- badacz eksponuje możliwości wykorzystania wyników badań w praktyce ( w działalności dydaktyczno-wychowawczej, w zapobieganiu niepowodzeniom szkolnym, w zwiększeniu efektywności funkcjonowania szkoły)

- wskazuje w jakim celu i kto ( osoby i instytucje) mógłby wykorzystać rezultaty badań

Czasem cel praktyczny łączy się z celem prognostycznym.

• Sformułowanie problemów i hipotez badawczych

Problem szeroko rozumiany, to pytanie, na które szukamy odpowiedzi w zależności od sposobu znalezienia odpowiedzi wyróżniamy dwa rodzaje problemów:

- problemy subiektywne- informacyjne- to takie, w których odpowiedź jest poszukiwana z literatury, Internetu…

- problemy obiektywne- problemy badawcze- takie, na które można odpowiedzieć poprzez podjęcie badania naukowego

Problem badawczy jest pytaniem, na które….

• Rodzaje problemów badawczych:

- Pytania rozstrzygnięcia- składają się z partykuły „ czy” i zdania oznajmującego, można na nie udzielić tylko jednej z dwóch alternatywnych odpowiedzi ( tak lub nie)

- Pytanie dopełnienia- formułowane są przy pomocy innych wyrażeń np.: „ jaki?, kto?, co?, kiedy?, w jaki sposób?” i stwarzają możliwości udzielenia wielu różnych odpowiedzi.

• Warunki poprawnie sformułowanego problemu badawczego:

- ujęty w formie pytania

- sformułowany przy pomocy terminologii naukowej

-

-

-

• Hipoteza badawcza:

- przepuszczalna odpowiedź na sformułowany problem badawczy

- jest świadomie przyjętym przypuszczeniem czy założeniem

Nie każdy problem badawczy wymaga sformułowania hipotezy.

• Warunki poprawności hipotezy badawczej:

- jest odpowiedzią na problem badawczy

- terminologia naukowa

- tak ujęta by dała się zweryfikować

METODY BADAŃ PEDAGOGICZNYCH WYKŁAD 4

1. STRUKTURA WYKŁADU:

• Struktura procesu badawczego w badaniach ilościowych- koncepcja badań cz II

• Procedura formułowania problemów i hipotez badań

• Pojęcie i rodzaje zmiennych i wskaźników w pedagogice

• Struktura pracy promocyjnej (lic i mgr)

~ STRUKTURA PROCESU BADAWCZEGO W BADANIACH ILOŚCIOWYCH- KONCEPCJA BADAŃ:

1. Faza planowania:

- wybór tematu badań

- określenie przedmiotu badań

- określenie celów badań

- sformułowanie problemów (ZAWSZE) i hipotez badawczych (tylko w określonych badaniach);

* ustalenie zmiennych, dobór wskaźników do zmiennych

* wybór metody i technik badawczych, opracowanie narzędzi

* ustalenie terenu badań i sposobu doboru próby

~ PROCEDURA FORMUŁOWANIA PROBLEMÓW I HIPOTEZ BADAŃ:

• Sformułowanie problemu głównego- w postaci pytania złożonego (dopełnienie). Zdefiniowanie pojęć występujących w problemie głównym, ustalenie zakresu i złożoności problemu głównego.

• Sformułowanie hipotezy głównej (odpowiedzi na problem główny)- jej treść ujmuje złożoność problemu głównego wynikającą z przyjętych definicji podstawowych pojęć i umożliwienia wyodrębnienia dalszych problemów szczegółowych

• Sformułowanie problemów szczegółowych- ustalenie czy są to pytania rozstrzygnięcia czy dopełnienia, jeśli są to pytania dopełnienia to zdefiniowanie pojęć w nich zawartych prowadzi to do dalszego uszczegółowienia problemu

• Sformułowanie hipotez szczegółowych (odpowiedzi na problemy szczegółowe).

PRZYKŁAD

PROBLEM GŁÓWNY- jaki jest związek między funkcjonowaniem rodziny i osiągnięciami szkolnymi uczniów kl 5 w środowisku miejskim?

• Sformułowanie odpowiedzi wymaga

- zdefiniowania pojęć rodziny

- jej funkcje

- ustalenie ich złożoności

- przyjęcie dla potrzeb badań najbardziej ważnych tu funkcji rodziny (np. materialnej, opiekuńczej, wychowawczej, kulturalnej)

HIPOTEZA GŁÓWNA- istnieje związek między funkcjonowaniem rodziny i osiągnięciami szkolnymi uczniów kl 5 w środowisku miejskim, ponieważ im lepiej jest wypełniana w rodzinie funkcja materialna, opiekuńcza, wychowawcza, kulturalna tym wyższy poziom osiągnięć szkolnych występuje u uczniów kl 5

• Ze złożoności tej hipotezy głównej wynikają 4 problemy szczegółowe:

1. Jak jest związek między wypełnianiem w rodzinie funkcji materialnej i osiągnięciami uczniów kl 5

2. Jaki jest związek między wypełnianiem w rodzinie funkcji opiekuńczej materialnej i osiągnięciami uczniów kl 5

3. Jaki jest związek między wypełnianiem w rodzinie funkcji wychowawczej materialnej i osiągnięciami uczniów kl 5

4. Jaki jest związek między wypełnianiem w rodzinie funkcji kulturalnej materialnej i osiągnięciami uczniów kl 5

Każdy z wymienionych problemów szczegółowych jest nadal pytaniem złożonym (dopełnienia) i wymaga sprowadzenia do pytań bardziej szczegółowych

~ SFORMUŁOWANIE HIPOTEZ SZCZEGÓŁOWYCH:

- ustalenie hipotez do wyżej wymienionych problemów wymaga:

* zdefiniowania pojęć zawartych w tych pytaniach

* wykazania ich złożoności- wypełnianie funkcji materialnej, opiekuńczej, wychowawczej, kulturalnej w rodzinie

* sformułowanie odpowiednich założeń (hipotez) uwzględniających złożoność zdefiniowanych pojęć

~ USTALENIE ZMIENNYCH- to właściwość, która nie jest stała, podlega zmianom

• Ze względu na rodzaj relacji:

- zmienne niezależne- oddziałują na zmienne zależne, są przyczynami powodującymi swym działaniem powstawanie określonych skutków

- zmienne zależne- to skutki efektu wpływów wynikające ze sprawczego działania zmiennych niezależnych

- zmienne pośredniczące

• Ze względu na stopień ogólności:

- zmienne globalne- szeroki zakres właściwości zjawisk

- zmienne szczegółowe- wąski zakres właściwości zjawisk

~ W BADANIACH PEDAGOGICZNYCH WYSTĘPUJĄ TYPOWE UKŁADY ZMIENNYCH:

1. Jako zmienne niezależne (przyczyny) warunkujące przebieg procesu wychowania, kształcenia często przyczyniają się:

- uwarunkowania pedagogiczne, oddziaływania nauczycieli i wychowawców- organizują proces dydaktyczno wychowawczy- jego cele, stosowane metody, środki, formy organizacyjne, warunki

- uwarunkowania środowiskowe- oddziaływania środowiska rodzinnego, szkolnego, grupy rówieśniczej, wypełnianie funkcji opiekuńczej w rodzinie, patologie życia rodzinnego, oddziaływania subkultur młodzieżowych

- uwarunkowania biopsychiczne- cechy charakteryzujące ucznia, jego zainteresowania, inteligencja.

2. Zmienne zależne (skutki)- w badaniach pedagogicznych to często rezultaty procesu wychowawczego, kształcenia i samokształcenia, np. poziom wiedzy, umiejętności, poziom dojrzałości szkolnej, niepowodzenia dydaktyczne, hierarchia wartości, zmiany w postawach zachowania, plany życiowe.

Jakie zmienne występują w podanym przykładzie problemu głównego?

Jaki jest związek między funkcjonowaniem rodziny i osiągnięciami szkolnymi uczniów kl 5 w środowisku miejskim?

Zmienna niezależna główna (globalna)- funkcjonowanie rodziny

Zmienne niezależne szczegółowe:

- wypełnianie w rodzinie funkcji materialnej, opiekuńczej, wychowawczej, kulturalnej. Każda funkcja wymaga dalszego uszczegółowienia i sprowadzeniado wielu szczegółowych informacji

~ DOBÓR WSKAŹNIKÓW DO ZMIENNYCH:

WSKAŹNIK- to pewna cecha, zdarzenie lub stan na podstawie którego wnioskujemy z pewnością bądź określonym prawdopodobieństwem iż zachodzi zjawisko, które nas interesuje. To bardziej szczegółowe informacje, które gromadzimy w badaniach, np. odpowiedzi na pytania w kwestionariuszu, ocena dokonana przez badanego na skali opracowań

Wykład 6

1. Badania ilościowe i wykorzystanie metod statystycznych w pedagogice

2. Istota i właściwości pomiaru, zmienne i warianty ich występowania

3. Rodzaje skal pomiarowych

4. Prezentacja materiału empirycznego. Budowa tabel i wykresów. Analiza i interpretacja rozkładu zmiennej jakościowej na podstawie wskaźników struktury

Ad 1

Budowa ilościowa

• W ogólnym ujęciu charakteryzuje dokonywane przez badacza czynności mierzenia, liczenia i wykorzystywanie odpowiednich procedur statystycznych do opisu i analizy badanych zjawisk, faktów i procesów.

• Podstawową kategorią, cechą konstytutywną badań ilościowych i w pedagogice jest pomiar.

Ad 2

Pomiar - to przyporządkowanie liczb lub symboli właściwościom (cechom) przedmiotów, zdarzeń (zmianom lub stanom rzeczy), procesom, zachowaniom, zgodnie z określonymi zasadami (regułami) w taki sposób, aby odzwierciedlały one relacje zachodzące między tymi osobami, przedmiotami.

Podjęcie próby dokonania pomiaru interesujących badacza cech przedmiotów (np.zachowań, zjawisk, procesów, stanów) wymaga uświadomienia sobie jego podstawowych właściwości. Pomiar w badaniach pedagogicznych ma charakter ilościowy, pośredni i relatywny.

Pomiar ilościowy

• Przyjmuje się potrzebę posługiwania się raczej liczbami niż literami i słowami.

Pomiar pośredni

• Mierzone w badaniach pedagogicznych cechy, procesy, zjawiska nie mogą być poddawane pomiarowi wprost, w sposób bezpośredni, jak występuje to w naukach matematycznych, przyrodniczych.

• Jeśli chcemy badać jabłko (np. ciężar, wielkość to możemy go dotknąć wprost, bezpośrednio trzymać w dłoni.

• Jak mierzyć w sposób bezpośredni, np. poziom wiedzy i umiejętności uczniów, motywację do nauki szkolnej, zainteresowania uczniów, aspiracje edukacyjne młodzieży, niedostosowanie społeczne.

• Dlatego dokonuje się ich pomiaru w sposób pośredni, poprzez wnioskowanie o nich na podstawie różnych mniej lub bardziej obserwowalnych zachowań werbalnych i niewerbalnych nazywanych wskaźnikami.


Pomiar relatywny

• W pedagogice nie jest możliwe mierzenie czegokolwiek z absolutną dokładnością, ponieważ występowanie żadnej z badanych właściwości (cech, zmiennych) nie jest porównywalne
  z absolutnym zerem; wręcz niemożliwe jest ustalenie dla niej punktu zerowego, np. trudno określić niedoskonałą już (,,zerową”) inteligencję, motywy, zdolności, zainteresowania.

• Dlatego też punktem odniesienia dla wyników pomiaru w pedagogice nie jest zero (tak, jak występuje to w pomiarze np. długości, ciężaru) tylko wartości przeciętne.

Właściwości będące przedmiotem pomiaru przyjmują różne wartości - warianty występowania - są zmiennymi.

Zmienna

• Właściwość (cecha), która przybiera różne wartości, np. płeć, staż pracy, poziom wykształcenia, wyniki testu osiągnięć szkolnych, rodzaj zainteresowań.

Podział ze względu na rodzaj zmiennych (cech):

1. Zmienne jakościowe (niemierzalne, opisowe)

• Właściwości ludzi, przedmiotów lub zjawisk wchodzących w skład badanej zbiorowości, których określanie polega na zakwalifikowaniu badanego obiektu do dokładnie jednej z dopuszczalnych kategorii, np. płeć, zawód, rodzaj zainteresowań

• W zależności od wielkości zbioru:

• Dwudzielne (dwa warianty występowania)

• Wielodzielne (więcej niż dwa warianty)

2. Zmienne ilościowe (mierzalne)

• Właściwości ludzi, przedmiotów lub zjawisk wchodzących w skład badanej zbiorowości, których wielkość lub nasilenie mierzy się w pewnych jednostkach, przy pomocy liczb.

1. Zmienna ilościowa ciągła

• Występuje wtedy, gdy wartość zmiennej (cechy) może przybierać dowolne wartości w danych granicach. Oznacza to, że między dwiema wartościami liczbowymi zmiennej mogą wystąpić inne wartości pośrednie, np. wzrost : może być wyrażony w metrach, centymetrach, milimetrach w zależności od dokładności.

2. Zmienna ilościowa skokowa

• Występuje wtedy, gdy badaną zmienną (cechę) można wyrażać tylko w liczbach zmieniających się skokami, bez wartości pośrednich między nimi, np. liczba dzieci w rodzinie, liczba członków rodziny.

Nominalizacja zmiennej

Zamiana cechy ilościowej na jakościową ,np. przedstawiając sytuację materialną badanych, określaną poprzez średni dochód na osobę w rodzinie, dopuszczalne jest przedstawienie jej poprzez ustalenie odpowiednio kategorii: bardzo dobry, dobry, wystarczający, zły.

Wyróżnione w badaniach zmienne, charakteryzujące badaną zbiorowość - jakościowe i ilościowe - wymagają odpowiednich narzędzi - skal do ich pomiaru.

W życiu codziennym również posługujemy się różnymi skalami.

Ad 3

SKALA NOMINALNA

Najprostszy rodzaj pomiaru, służy do pomiaru cechy jakościowej

• Polega na przyporządkowaniu liczb cechom przedmiotów, zjawisk, zdarzeń w taki sposób, aby oznaczały one ich przynależność do rozłącznych kategorii;

• Liczby pełnią tu rolę umownych symboli i nie można dokonywać na nich żadnych operacji matematycznych. Możliwe jest tylko liczenie jednostek w poszczególnych kategoriach i na tej podstawie obliczanie, np. proporcji;

• W praktyce dla oznaczenia kategorii zamiast liczb używa się oznaczeń słownych i na ich podstawie dokonuje się klasyfikacji przedmiotów, zjawisk, zdarzeń, osób, np.: płeć: kobieta, mężczyzna - skala nominalna dwudzielna; poziom wykształcenia: podstawowe, zawodowe, średnie, wyższe - skala nominalna wielodzielna.

SKALA PORZĄDKOWA (RANGOWA)

• Pomiar zmiennej (cechy) ilościowej;

• Umożliwia nie tylko rozróżnianie przedmiotów, zdarzeń, osób, ale także ich porównywanie i porządkowanie;

• Porównuje się ze sobą przedmioty i ocenia je ze względu na to, czy przejaw danej cechy w tych przedmiotach jest większy, mniejszy czy równy;

• Przyporządkowuje się liczby przedmiotom w taki sposób, że odzwierciedlają one ich uporządkowanie ze względu na nasilenie umownej cechy, np.:

wyniki testu: 4, 5, 7, 10, 11, 15, …

rangi: 1 2 3 4 5 6

a<b<c<d<e

• Wadą skali rangowej jest brak możliwości mierzenia różnicy między rangami.

• Umożliwia obliczenie wielu miar.

SKALA PRZEDZIAŁOWA

• Pomiar zmiennej (cechy) ilościowej;

• Posiada wszystkie własności skali porządkowej, a ponadto umożliwia określenie odległości, dystansu między jej punktami. Podstawą tej skali są przedziały o równej wielkości, a punkt zerowy przyjęty jest umownie, np.

x	f
5 - 7	5
8 - 10	11
11 - 13	27
14 - 16	14
17 - 19	9

• Umożliwia obliczanie wielu miar.
  
  Ad 4

BUDOWA WYKRESÓW

Składają się z części tekstowej oraz samego wykresu graficznego. Część tekstowa powinna zawierać odpowiedni napis, np. wykres, rysunek, rycina z numerem, a także tytuł określający, co wykres zawiera.

---