PRACA MAGISTERSKA/LICENCJACKA
Nie ma jednego prawnego uregulowania dotyczącego wymogów stawianych takim pracom, na ogół wymogi te wynikają z regulaminów studiów poszczególnych uczelni i ustaleń promotora. Bezdyskusyjne jest to, że zarówno autor pracy magisterskiej, jak i licencjackiej powinni wykazać się umiejętnością stosowania metod właściwych dla specjalności, do której należą ich prace, znajomością źródeł i tzw. literatury przedmiotu dotyczącej omawianego zagadnienia. Z kolei zarówno praca magisterska, jak i licencjacka powinny zawierać logiczną kompozycję, poprawną argumentację, precyzyjnie sformułowane sądy i udokumentowane wnioski, a także powinny być napisane bez błędów językowych i stylistycznych.
Praca magisterska czy licencjacka powinna przestrzegać wszelkich reguł właściwych dla opracowań naukowych. Przede wszystkim powinna ją cechować rzetelność wobec przedstawianego materiału, prezentowane sądy powinny być udokumentowane, a metodologia, którą posługuje się autor, powinna być czytelna. Mimo, że praca taka powstaje zawsze pod kierunkiem promotora, to musi być samodzielna. Promotor pełni rolę opiekuna i przewodnika, jest po to, by wyzwalać pomysły piszącego, czasem niektóre z nich odradzać, inne potwierdzać. Służy swą wiedzą i doświadczeniem, jednak nie on jest autorem pracy i nie on na jej podstawie będzie oceniany.
Warto uświadomić sobie, jakie stosuje się kryteria oceny prac licencjackich i magisterskich. Typowy formularz, jaki wypełniają oceniający pracę (promotor i recenzent), zawiera następujące punkty:
1. Czy treść pracy odpowiada tematowi określonemu w tytule?
2. Ocena układu pracy, struktury podziału treści, kolejności rozdziałów, kompletności tez itp.
3. Merytoryczna ocena pracy.
4. Inne uwagi.
5. Czy i w jakim zakresie praca stanowi nowe ujęcie problemu?
6. Charakterystyka doboru i wykorzystania źródeł.
7. Ocena formalnej strony pracy (poprawność języka, opanowanie techniki pisania pracy, spis rzeczy, odsyłacze, przypisy itp.).
8. Sposób wykorzystania pracy (publikacja, udostępnienie instytucjom, materiał źródłowy).
9. Ocena pracy.
Objętość pracy
Należy zwrócić uwagę na to, że wśród wymienionych wyżej punktów nie ma punktu dotyczącego oceny rozmiarów pracy. Nie ilość bowiem jest tu istotna, ale jakość. W zależności od dziedziny, do której należy temat pracy, jej rozmiary będą różne. Prace historyczne czy literaturoznawcze mogą liczyć grubo ponad 100 stron formatu A4, natomiast prace z matematyki czy fizyki nawet kilkanaście. Różnice w objętości wynikać mogą także z tego, czy jest to praca analityczna (zawierać będzie wiele obszernych analiz) czy doświadczalna (będą w niej przedstawione przede wszystkim wyniki przeprowadzonych badań). W planowaniu rozmiaru pracy warto zastosować kryterium oszczędności - praca nie powinna być krótsza niż to możliwe i dłuższa niż to konieczne.
Odpowiedzialność autora
Autor pracy bierze na siebie dwojakiego rodzaju odpowiedzialność: za oryginalność ujęcia i za kształt tekstu. Praca nie może być plagiatem. Należy rzetelnie odnotować wszelkie przejęte od innych autorów myśli, zaznaczając ich źródła bezpośrednio w tekście głównym lub w przypisach. Należy pamiętać, że plagiat jest ściganym prawnie przestępstwem jako przywłaszczenie sobie (kradzież) cudzych myśli i osiągnięć. Stwierdzenie popełnienia plagiatu może (i powinno) doprowadzić do negatywnej oceny pracy, a nawet unieważnienia zdobytego na jej podstawie stopnia. Nie zawsze promotor jest w stanie rozpoznać w czytanych fragmentach pracy myśli przepisane z cudzych opracowań, zwykle ufa w sumienność i rzetelność swego podopiecznego. Winy za plagiat nie ponosi promotor, ale jej autor.
Autor pracy odpowiada także za kształt tekstu. To on jest autorem nie tylko zawartych w pracy koncepcji, a więc tego, co należy do jej merytorycznej zawartości, ale także struktury, stylu, słownictwa, czyli jej strony formalnej. W ostatecznej wersji pracy (w egzemplarzu przedstawionym do oceny) nie wolno pozostawić żadnego nie skorygowanego błędu. Dotyczy to również błędów powstałych podczas przepisywania/pisania pracy na komputerze. Wszelkie usterki wydrukowanego tekstu (opuszczone wyrazy, przekręcone nazwiska, pominięte czy przestawione litery itp.) autor powinien poprawić (lepiej, aby praca wyglądała mniej estetycznie, niż gdyby zawierała błędy). Jeśli tych błędów jest zbyt dużo, należałoby tekst jeszcze raz przepisywać (wydrukować).
Układ pracy
Strona tytułowa
Jakkolwiek w każdej uczelni strona tytułowa może wyglądać nieco odmiennie, to podstawowe jej składniki będą się powtarzać.
--> Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie[Author:RK]
--> Jan Kowalski[Author:RK]
--> STATUS PRAWNY KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO[Author:RK]
Praca --> magisterska (ew.licencjacka) napisana pod kierunkiem Prof. dr. hab. Krzysztofa Kolumba[Author:RK]
--> Lublin 2008[Author:RK] |
Należy zauważyć, że nie stawia się kropki po nazwie uczelni, tytule pracy, informacji o promotorze i na końcu strony. Często kłopot sprawiają piszącym skróty używane przy nazwisku promotora. W języku polskim obowiązuje następująca zasada: jeśli skrót kończy się ostatnią literą wyrazu, kropki nie stawiamy (doktor = dr), natomiast jeśli skrót kończy się inną niż ostatnia w wyrazie litera, stawiamy kropkę (profesor = prof., habilitowany = hab.). Ale jest jeszcze jedna trudność, bowiem stawia się kropkę także w przypadku skrótów kończących się na ostatnią literę wyrazu, jeżeli wyraz ten występuje w przypadku zależnym (doktor Kowalski = dr Kowalski, ale doktora Kowalskiego = dr. Kowalskiego lub dra Kowalskiego, gdyż a jest ostatnią literą wyrazu; tego ostatniego przypadku proszę jednak unikać).
Wstęp
Paradoksalnie wstęp rzadko pisze się w pierwszej kolejności. Zwykle powstaje on na końcu, gdy cała praca jest gotowa. Oczywiście, można napisać wstęp wcześniej, ale trzeba mieć świadomość tego, że podczas kilkumiesięcznej pracy nad tematem koncepcja całości będzie ulegała zmianie i obmyślony kiedyś wstęp nie będzie współgrał z resztą tekstu.
/zawartość wstępu/ We wstępie pracy magisterskiej i licencjackiej umieścimy najczęściej informacje dotyczące:
- potrzeby podjęcia tematu,
- istoty tematu,
- tradycji badawczej (kto i w jakim zakresie zajmował się tematem, co zostało już powiedziane, a jakie przestrzenie należy jeszcze przebadać),
- najważniejszych źródeł, z których korzystał autor,
- ogólnej prezentacji zastosowanej metody (metod) badawczej (np. formalno-dogmatyczna, historyczna, porównawcza itd.)
Wstęp powinien współgrać kompozycyjnie z resztą pracy, nie powinien być zbyt obszerny, na pewno nie powinien objętością równać się z najkrótszym z rozdziałów. Nie umieszczamy we wstępie tego, co powinno znaleźć się w poszczególnych rozdziałach.
Rozdziały
W pracy magisterskiej/licencjackiej podstawową jednostką segmentacji tekstu jest rozdział. Podział na rozdziały nie powinien wynikać z kolejności, w jakiej autor gromadził materiały, ale z myśli przewodniej podporządkowanej istocie opracowanego tematu. Rozdziały odzwierciedlają nie tylko strukturę zawartości pracy, ale także strukturę myślenia autora. Podział na rozdziały powinien być logiczny, przejrzysty, spójny i wyłączny, co oznacza, że zagadnienie omówione w jednym z rozdziałów nie powinno pojawić się w innym (chyba że jako uzasadnione celowe powtórzenie). Zazwyczaj rozdziałom nadaje się tytuły. Tytuł rozdziału powinien określać jego zawartość, czasami także zastosowaną metodę. Rozdziały mogą dzielić się na podrozdziały, które również mogą być zatytułowane.
Ponieważ w rozbudowanej strukturze łatwo się zagubić, dobrze jest poszczególnym rozdziałom i podrozdziałom nadawać numery. Sposobów numerowania składników pracy jest wiele, najważniejsze jest jednak, by w wybranym sposobie zachować konsekwencję. Oto przykłady dwu sposobów numerowania:
Rozdział pierwszy. [tytuł]
Rozdział drugi. [tytuł]
itd. |
Inny sposób to numerowanie według skali cyfrowej, np.:
Rozdział 1. …
1.2.1. … 1.2. --> 2[Author:RK] . …
1.3.1. … 1.3.2. … Rozdział 2. … itd. |
Proszę szczególnie zwrócić uwagę na ten sposób numerowania.
Przyjąć musimy taki sposób numerowania, który nie utrudni czytelnikowi swobody orientowania się w układzie pracy. Pamiętajmy także, by nie przesadzić w zbyt daleko idącym podziale tekstu. Niepoważny jest podrozdział, który składa się zaledwie z dwóch-trzech zdań.
Zakończenie
Zakończenie pracy musi logicznie wynikać z toku przedstawionych rozważań i łączyć się kompozycyjnie i stylistycznie ze wstępem. Zakończenie to syntetyczne omówienie wyników pracy (nie jest powtarzaniem tych wyników, ale przedstawieniem ich w takiej formie, która pozwoli czytającemu ustosunkować się do całości). Piszemy więc o tym, co udało nam się w toku rozważań (badań) osiągnąć, jakie znaczenie mają wyniki tych rozważań i co pozostało jeszcze do powiedzenia, jakie dalsze perspektywy badawcze otwiera nasza praca. Zakończenie może być także miejscem na ocenę zastosowanej metody i relacji między wynikami pracy a metodami, którymi autor się posłużył.
Pozostałe składniki struktury pracy
Bibliografia
Zwykle umieszcza się ją po zakończeniu. Jest to lista prac, które wykorzystaliśmy podczas pisania. Można zastosować jej wewnętrzny podział (opracowania ogólne, bibliografia naukowa, bibliografia popularnonaukowa, glosy, artykuły itd.). Sporządza się ją w porządku alfabetycznym (według pierwszych liter nazwisk autorów lub - jeśli nie można wyróżnić autora - według pierwszych liter tytułów). Podajemy także tytuł (wraz z podtytułem), miejsce i rok wydania.
Indeksy (skorowidze)
Zwykle umieszcza się po zakończeniu. Mogą to być indeksy osób, indeksy terminów (pojęć) lub inne. Mają zawsze układ alfabetyczny oraz odsyłają do odpowiednich stron tekstu. Jeśli chodzi o indeks nazwisk, to porządek alfabetyczny wymaga, aby najpierw podać nazwisko, a dopiero potem imię. W pracach licencjackich i magisterskich indeksy nie są jednak obowiązkowe.
Spis treści
Odzwierciedla strukturę pracy. Informuje o stronach, na których rozpoczynają się poszczególne jej części. Zwykle umieszcza się go po stronie tytułowej lub na końcu pracy. Ważne, aby łatwo można było go znaleźć.
Aneksy i dodatki
Jeśli zachodzi potrzeba ich zamieszczenia, to zwykle pojawiają się na końcu pracy, czasem przed spisem treści, czasem po nim. Pamiętać trzeba, że jeśli decydujemy się na ich zamieszczenie, należy sporządzić ich wykaz i odnotować go w spisie treści.
Przypisy
Można umieszczać je na dole strony, na której umieściliśmy odnośnik, lub na końcu każdego rozdziału czy na końcu pracy (zwykle przed bibliografią). Dla czytelnika najwygodniej jest, jeśli umieścimy je na dole każdej strony - nie trzeba wtedy za każdym razem wertować całej pracy w ich poszukiwaniu.
Cytowanie
Niejednokrotnie zachodzi konieczność przytoczenia w toku wywodu fragmentów innych prac. Powinniśmy to robić tylko wtedy, gdy nie można dokonać omówienia tych fragmentów, gdy przytoczenie ze względu na sposób ujęcia myśli jest niezbędne lub gdy autor pracy polemizuje z cytowanymi poglądami. Cytatów nie powinno być zbyt wiele, ani nie mogą być zbyt obszerne (niektóre źródła podają, że maksymalnie mogą stanowić 15% pracy). Rzetelność cytowania wymaga, abyśmy uwzględnili kontekst, w jakim cytowany fragment jest umieszczony, gdyż wyrwanie cytatu z kontekstu niejednokrotnie może wypaczyć jego sens. Każdy cytat opatrujemy przypisem, wskazując źródło, z którego go zaczerpnęliśmy (autor, tytuł pracy, miejsce i rok wydania, stronę). Cytaty powinniśmy wyróżnić w tekście cudzysłowami lub w inny sposób, np. przez zastosowanie kursywy (pochyłego druku) lub wyodrębnienie i pomniejszenie czcionki.
* Oprac. na podstawie M. Kuziak, S. Rzepczyński, Jak pisać?, Wydawnictwo Park Sp. z o.o., Bielsko-Biała 2005
6
Strona tytułowa zawiera następujące informacje:
Nazwę uczelni, czasem także wydziału, kierunku studiów, nazwę jednostki, w której powstała praca (zakładu, katedry czy instytutu)
Imię i nazwisko autora pracy
Tytuł pracy
Rodzaj pracy (licencjacka, magisterska), tytuł/stopień, imię i nazwisko promotora
Miejsce (nazwa miasta) i rok powstania pracy
Błędem byłoby, gdybyśmy w którymś z rozdziałów wyodrębnili tylko jeden podrozdział. Aby numerowanie miało sens, rozdział powinien zawierać co najmniej dwa podrozdziały (jeżeli jest 1, musi być i 2, jeżeli jest A, musi być i B)
Wg niektórych , numerowanie według skali cyfrowej nie jest zbyt wygodnym sposobem numerowania - wyobraźmy sobie, że otwieramy pracę na którejś stronie i czytamy: 2.6.3.6.2.15; Ta uwaga wydaje się być słuszna jednak w przypadku prac „nadmiernie” skomplikowanych.