Psychologia (psychology),

nie można psychologii zdefiniować w prosty sposób; właściwie nie można jej nawet scharakteryzować.

Zakładając, że udałoby się to komuś dzisiaj czy jutro wysiłek ten okazałby się nieadekwatny.

Psycholog (psychologist), istnieją trudności w określeniu osoby wobec której termin ten ma zastosowanie.

Psychologia jest nauką poświęconą badaniu zachowania i życia umysłowego człowieka.

Psychologia jest nauką poświęconą badaniu zachowania i życia umysłowego człowieka.

Twórcą psychanalizy Sigmunt Freud - austryjacki lekarz, początkowo zajmujący się leczeniem zaburzeń nerwowych.

Psychoanalityczna koncepcja człowieka

Na zachowanie mają istotny wpływ czynniki biologiczne o charakterze popędowym, afektywnym instynktownym.

Zachowanie człowieka jest realizacją nieświadomego popędu.

Osobowość strukturą złożoną składającą się z trzech struktur:

• id - (łac.) to

• ego - (łac.) ja

• superego - super ja

ID - instynktowne popędy, nieświadome i irracjonalne

Jest najprymitywniejszym komponentem psychiki

zasada przyjemności

EGO - rozwija się w relacjach z otaczającym światem (około 2 roku życia)

Procesy świadomościowe

Dostosowanie zaspokajania pragnień do świata zewnętrznego

zasada realności

SUPEREGO tworzy się, gdy człowiek napotyka nakazy i zakazy (około 4-6 roku życia)

Jest ono zbiorem przyswojonych norm moralnych, które stanowią reprezentację wymagań rodziców

Superego ma za zadanie krytykować i dokonywać cenzury

Wywołuje silne emocje

Superego jest w znacznej części nieświadome

zasada moralności

Carl Gustav Jung zakwestionował domiujący charakter libido oraz tezę o instynktownym mechaniźmie zachowania

Inaczej również pojmował nieświadomość.

Postulował istnienie nieświadomości zbiorowej na którą składają się archetypy czyli prasymbole.

Alfred Adler - według niego nie libido, lecz dążenie do mocy napędza działania ludzi.

Akcentował unikatowość jednostki; decydujące znaczenie przypisywał motywom o charakterze społecznym.

Behawiorystyczna koncepcja człowieka

Iwan Pawłow

John Watson

Burrhus Skinner

Jerzy Konorowski

Badania nad odruchami warunkowymi inspiracją tej koncpecji.

Schemat bodziec - reakcja

S - R

Ponieważ cech człowieka nie można opisywać obiektywnie należy skupić się na docierających do niego bodźcach oraz reakcjach na nie.

W kształtowaniu zachowania szczególną rolę odgywają wzmocnienia.

Psychologia humanistyczna - koncepcja natury człowieka

Carl Rogers akcentuje podmiotowość człowieka

Nie ma wiedzy obiektywnej, gdyż badacz będąc człowiekiem nie jest obiektywny.

Duże znaczenie dialogu i komunikacj.

PODMIOTOWE traktowanie człowieka

Postulat łączenia nauki z praktyką

- znaczenie psychoterapii

Abraham Maslow - teoria potrzeb zwana potocznie piramidą potrzeb Maslowa

PIRAMIDA MASLOWA

• Potrzeby samoaktualizacji

• Potrzeby szacunku

• Potrzeby przynależności i miłości

• Potrzeby bezpieczeństwa

• Potrzeby fizjologiczne

Co to jest samoaktualizacja?

Samoaktualizacja jest specjalnym procesem stawania się, kim się jest;

dążeniem do wewnętrzenej spójności, jedności z samym sobą,

spełniania swojego przeznaczenia lub powołania.

Koncpecja człowieka w psychologii poznawczej

Znaczenie procesu poznania - człowiek nie jako istota ucząca się, lecz jako aktywny badacz.

Psychologia postrzegana jako nauka o mechanizmach funkcjonowania umysłu

Ludzie konstruują repliki zdarzeń, ich obrazy i odzwierciedlenia; replikacje te są nazywane konstruktami osobistymi

Ludzie różnią się posiadanymi konstruktami

Obrazy zdarzeń tworzone są sukcesywnie

Człowiek jest układem aktywnym,

a nie reaktywnym,

Samodzielnie i czynnie poszukuje informacji, gromadzi doświadczenie, a następnie wbudowuje je w system poznawczy

T - O - T - E

System doświdczeń nie stanowi zbioru izolowanych danych.

Nie jest też strukturą ściśle logiczną, choć człowiek raczej unika rozbieżności.

Nie jest tylko odwzorowaniem rzeczywistości - podlega stałym przekształceniom

Koncepcja człowieka w socjobiologii

Znaczenie ewolucji i doboru naturalnego

Znaczna liczba zachowań determinowana genetycznie.

Wielkie znaczenie zachowań dla reprodukcji.

Altruizm jeśli się pojawia jest motywowany egocentrycznie

Altruizm krewniaczy

Altruizm odwzajemniony

Agresja traktowana jako praktyczny sposób zapewnienia sukcesu ewolucyjnego.

Kontrowersje wokół socjobiologii - zarzuty o skrajny konsewatyzm - usprawiedliwienie skrajnego egoizmu.

Uzasadnienie nierównowności społecznych

Procesy warunkowania

- Warunkowanie klasyczne (Pawłowowskie)

- Warunkowanie instrumentalne (sprawcze)

Warunkowanie klasyczne

Poprzez warunkowanie klasyczne jednostka uczy się przewidywać pojawienie się ważnych wydarzeń w środowisku i przygotowywać się na nie.

Polega ono na tym, że bodziec obojętny długotrwale podawany wraz z bodźcem wywołującym wrodzoną, odruchową reakcję organizmu zaczyna wywoływać tę reakcję.

Odruch bezwarunkowy

Jest to wrodzona reakcja organizmu nazywana też reakcją bezwarunkową.

Bodziec, który ją wywołuje to bodziec bezwarunkowy.

Odruch warunkowy

Bodziec warunkowy to bodziec, który w wyniku długotrwałego podawania wraz z bodźcem bezwarunkowym nabrał zdolności do wywoływania podobnej reakcji. Reakcję taką nazywamy reakcją warunkową lub odruchem warunkowym.

Warunkowanie instrumentalne

Badania zapoczątkował Edward Thorndike

Wpływ na reakcję poczucia zadowolenia lub dyskomfortu.

Zachowania, które w danej sytuacji wywołuje zadowolenie jest kojarzone z sytuacją - jeśli w przyszłości się ona powtórzy wzrasta prawdopodobieństwo powtórzenia zachowania.

Emocje

Emocja jest szczególnym rodzajem stanu psychicznego.

Często towarzyszą jej lub następują po niej zmiany somatyczne, ekspresje mimiczne i pantomimiczne oraz reakcje o charakterze behawioralnym.

Charakter emocji

Emocja jest subiektywnym stanem psychicznym.

Emocja może być poprzedzona oceną poznawczą, ale wielu badaczy nie uważa tego za nieodzowne
Co było najpierw emocje czy poznanie?
Trzy stanowiska:

- Pierwotność poznania wobec emocji

- Niezależność poznania i emocji

- Pierwotność emocji wobec poznania

Ekspresja emocji

Twarz człowieka, jego głos, postawa i ruchy ciała wyrażają emocje.

Ekspresja emocji ma znaczenie dla relacji z innymi ludźmi.

Emocje podstawowe

radość

strach

złość

wstręt

smutek

Inteligencja

Inteligencja jest to zdolność przystosowania się do okoliczności dzięki postrzeganiu abstrakcyjnych relacji, korzystaniu z uprzednich doświadczeń i skutecznej kontroli na własnymi procesami poznawczymi.

Inteligencja płynna

Jest to zdolność dostrzegania złożonych relacji między symbolami i wykonywania manipulacji na symbolach, niezależnie od doświadczenia osobniczego i znaczenia owych symboli

Inteligencja skrystalizowana

Jest dysponowanie wiedzą i umiejętnościami ważnymi w danym kontekście kulturowym.

Jedna inteligencja czy wiele?

Wyróżnianie specyficznych rodzajów inteligencji

kontra

czynnik inteligencji ogólnej

(czynnik g)

Modele równorzędne kontra

modele hierarchiczne

Geny czy środowisko?

Czynnik genetyczny współdziała ze środowiskowym w determinowaniu inteligencji danej jednostki.

Osobowość - co to takiego?

Reakcja człowieka zależy nie tylko od działających bodźców, ale i od czynników tkwiących w organizmie.

S - O - R

Osobowość a cecha

Gordon Allport traktował osobowość jednostki jako niepowtarzalną strukturę cech

Cecha jako predyspozycja do reagowania w określony sposób, wspólna dla wszystkich ludzi

Dyspozycja osobista jako niepowtarzalna, charakterystyczna dla jednostki

Rodzaje dyspozycji

- Dyspozycje dominujące - determinują całe zachowanie jednostki, występują rzadko

- Dyspozycje centralne - najczęściej występujące w działaniu

- Dyspozycje wtórne - mało istotne dla opisu osobowości

Badania leksykalne

Wyodrębniono bardzo liczne cechy -

18 000 wyrazów opisujących jednostkę

Czynnikowa struktura osobowości
Raymond Cattell

Osobowość traktowana jako konstrukt pozwalający przewidzieć jak człowiek zachowa się w danej sytuacji

Cechy powierzchniowe - obserwowane zachowanie

Cechy źródłowe - podstawowe zmienne z których zbudowana jest osobowość

Cechy zdolnościowe - rozwiązywanie zdań

Cechy temperamentalne - styl i tempo

działania oraz emocje

Cechy dynamiczne - motywacja i istotne cele

Źródła wnioskowania o cechach:

• Obserwacja zachowania w codziennych sytuacjach życiowych (dane L - life)

• Samoopis (dane Q - questionnaire)

• Specjalnie aranżowane sytuacje eksperymentalne (dane T - test)

Teoria opisowa nie przywiązuje znaczenia do dociekania przyczyn występowania określonych zachowań

Zarzut że wyprowadzone z analizy czynniki nie pasują do obserwacji zachowania ludzkiego

Teoria PEN Hansa Eysencka

Osobowość to temperament i inteligencja

(w.g. H. Eysencka)

Inspiracja teoriami C.G. Junga

Sprowadził osobowość do trzech wymiarów

-Psychotyczność

-Ekstrawersja

-Neurotyczność

Psychotyczność na jednym biegunie przestępczość, psychopatia i schizofrenia,

a na drugim uspołecznienie i empatia

Ekstrawersja - introwersja

Neurotyczność - lęk, przygnębienie, poczucie winy i napięcie

Pięcioczynnikowy model osobowości (PMO)

Lewis R. Goldberg ukuł termin „Wielka Piątka”

Paul Costa i Robert McCrae

• Neurotyczność (odwrotność zrównoważenie emocjonalne)

• Ekstrawersja (odwrotność intorwersja)

• Otwartość na doświadczenie (kultura, intelekt)

• Ugodowość

• Sumienność

Metodologia psychologii w zarysie

Specyfika obiektu psychologii - człowieka

Ograniczenia etyczne w badanich dotyczących człowieka

Metody badawcze

- Obserwacja, wywiad i rozmowa

- Testy inteligencji i zdolności

- Kwestionariusze osobowości

- Testy projekcyjne

- Eksperymenty

Obserwacja Bardzo duża liczba danych

Różna wartość diagnostyczna wskaźników

Znaczenie selekcji danych obserwacyjnych

Znaczenie prawidłowej interpretacji

Rozmowa i wywiad

Wywiad, gdy zadajemy identyczne pytania kolejnym badanym w ustalonej kolejności, a odpowiedzi są rejestrowane;

pytania i odpowiedzi nie odnoszą się bezpośrednio do badanej osoby

Testy inteligencji i zdolnosci

Krytyka od początku ich istnienia

Standaryzacja - sprecyzowanie i ustalenie zadań oraz sposobu oceny odpowiedzi; dzięki standaryzacji możliwa jest porównywalność wyników

Kwestionariusze osobowości

Metoda wykorzystująca samoopis dokonywany przez badanego w postaci odpowiedzi na wystandaryzowane pytania, stwierdzenia lub określenia

Testy projekcyjne

Spoecyfika zjawiska projekcji

Projekcja - przypisywanie obiektowi lub zjawisku własnych cech i właściwości

Specyfika eksperymentu psychologicznego

Eksperyment - wpływ badacza

Ograniczenia etyczne stosowania eksperymentu

Konieczność wprowadzania w błąd osób badanych

MOTYWACJA

Termin „motywacja” stosowany jest do opisu wszelkich mechanizmów odpowiedzalnych za uruchomienie, ukierunkowanie, podtrzymanie i zakończenie zachowania.

Motywacja w psychoanalizie

Zachowania są zdeterminowane

Zachowaniami rządzą popędy (wrodzone instynkty)

Motywy zachowania mają charakter nieświadomy

Redukcja napięcia zwiazanego z działaniem popędów

Harry Sulivan - potrzeba przyjemności i potrzeba bezpieczeństwa

Behawiorystyczna teoria motywacji

Również pojęcie popędu rozumianego obiektywnie jako wielkość deficytu ważnego dla organizmu czynnika pozytywnego

lub jako siła odziaływania czynnika negatywnego

Popędy pierwotne (nie wymagają uczenia), popędy wtórne (wyuczone)

Pobudka (przynęta) to obiekt lub stan mający zdolność redukowania lub zmniejszenia wielkości popędu

Wzmocnienie to każdy obiekt lub stan rzeczy zwiększający prawdopodobieństwo powtórzenia reakcji wywołanej działaniem danego bodźca (pobudki lub popędu)

Psychologia humanistyczna a motywacja

Potrzeby niedoboru

i potrzeby wzrostu (metapotrzeby)

Piramida Maslowa

- Potrzebysamoaktualizacji

- Potrzeby szacunku

- Potrzeby przynależności

- Potrzeby bezpieczeństwa

- Potrzeby fizjologiczne

Rodzaje motywacji

• motywacja muszę

• motywacja chcę

Poznawcze koncepcje motywacji

Deprywacja sensoryczna - pozbawienie bodźców

„Myśli sprzeczne rodzą ból” Baruch Spinoza

Teoria dysonansu poznwaczego Festingera (związek dość luźny z motywacją zdaniem jej autora, ale...)

Dysonans poznwczy

Porównywanie danych:

• konsonans

• dysonans

• brak związku

Motywacja w psychologii topologicznej

Efekt Zeigarnik - lepsze zapamietywanie zadań niedokończonmych

Efekt Owsiankiny - spontaniczna tendencja do dokańczania rozpoczętych i przerwanych zadań

Pobudzenie emocjonalne

Zarówno zbyt niski, jak i zbyt wysoki poziom pobudzenia emocjonalnego nie sprzyja efektywnemu funkcjonowaniu.

Wzrost efektwności działania organizmu rośnie wraz ze wzrostem pobudzenia, ale tylko do pewnego poziomu.

Prawo Yerkesa-Dodsona

1) W miarę wzrostu intensywności pobudzenia czynność wykonywana jest do określonego poziomu krytycznego coraz lepiej, po czym zaczyna pogarszać się aż do całkowitej dezorganizacji.

2) Wspomniany poziom krytyczny jest niższy dla zadań trudnych niż dla łatwych.

Marzenia i aspiracje

Aspiracja różni się od marzenia założeniem działań własnych.

Segmentacja

Segmentacja - podział na etapy ułatwia podtrzymanie aktywności.

Zwielokrotnienie gratyfikacji powoduje większą motywację.

Motywacja wewnętrzna

- tendencja do podejmowania i kontynuowania działania ze względu na samą treść aktywności

Wpływ nagród na motywację wewnętrzną

Zasada pomniejszania -

im więcej potencjalnych czynników może być przyczyną określonego działania,

tym mniejsza jest rola ,jaką jednostka przypisuje każdemu

z nich

Zastrzeżenie

Nie zawsze zewnętrzna nagroda zmniejsza motywację wewnętrzną.

Ale często odpowiednie manipulowanie nagrodą może zmniejszać motywację zamiast ją zwiększyć.

Parę słów o psychoterapii

Podejście psychoanalityczne

- poznanie problemy i korekta zachowania

Przeniesienie na psychoanalityka pewnych relacji

Rola interpretacji

Podejście behawioralno-poznawcze

Rola warunkowania klasycznego, instrumentalnego i modelowania

Desensytyzacja - stosowana przy fobiach

Podejście humanistyczno-egzystencjalne

Stworzenie możliwości rozwoju

Bezwarunkowa akceptacja klienta

Głębokie empatyczne zrozumienie

Parę wybranych technik

Metafory

Praca z ciałem

Psychodrama

Klaryfikacja

---