Psychologia kliniczna

dr E. Bielawska-Batorowicz

WYKŁAD 1 (06.10.2008)

Czym zajmuje się psychologia kliniczna? Przedmiot psychologii klinicznej i jego ewolucja.

I. Początki psychologii klinicznej.

1896r. - Lightner Witmer, uniwersytet Pensylwania w Filadelfii:

- pierwsza klinika psychologiczna, w której stosowano metodę kliniczną, czyli jednostkowe badanie psychologiczne człowieka. Wyniki badania wykorzystywano do udzielania pomocy (np. dzieciom głuchym, niedosłyszącym).

II. Psychologia kliniczna do II wojny światowej.

• 1891r. - J. Ochorowicz - sekcja Psychologii w Towarzystwie Lekarskim

• E. Abramowski - prace nad świadomością

• M. Grzegorzewska - defektologia

• empiryczne badania nad zjawiskami psychopatologii (S. Bałachowski i psychiatra S. Borowiecki

• 1931r. - K. Dąbrowski - Instytut Higieny Psychicznej

III. Psychologia kliniczna po II wojnie światowej.

• czas „organizowania się” 1946-1950 - Wyższa Szkoła Higieny Psychicznej (psychopatologia, testy, psychohigiena)

• kryzys: likwidacja zawodu psychologa, zakaz stosowania testów, asystent psychiatry zamiast psychologa

• reanimacja:

• reaktywacja studiów psychologicznych

• konferencje Psychologii Stosowanej i Psychologii Klinicznej, 1956 i 1958r.

IV. Psychologia kliniczna współcześnie.

• lata '60 XX wieku - odrodzenie i stabilizacja

• pierwsza Katedra Psychologii Klinicznej, otworzona na UAM przez Andrzeja Lewickiego

• nowe programy i podręczniki

• sekcja psychologii klinicznej przy PTP

• Pracownia Psychometryczna

• A. Lewicki, M Susułowska, H. Spionek, M. Maruszewski, Z. Płużek, K. Obuchowski

• lata '70 i '80 XX wieku

• zmiana modelu praktyki - pomoc psychologiczna i psychoterapia, szkolenia w zakresie psychoterapii

• kształcenie podyplomowe, specjalizacja w zakresie psychologii klinicznej

• nowe ujęcia teoretyczne

• nowe zastosowania

• lata '90 XX wieku i obecnie - różnicowanie się psychologii klinicznej, rozwój praktyki, zwrócenie uwagi na zdrowie

• podręczniki psychoterapii, rozwój wydawnictw

• nowe formy pomocy (interwencja kryzysowa)

• nowe dziedziny (np. psychoonkologia, uzależnienia)

• samodzielność zawodowa (licencje, ustawy)

V. Psychologia kliniczna - definicja.

Obszar.

• dawniej:

• zdrowie i choroba

• normalność i nienormalność

• ich przyczyny

• obecnie:

• zaburzenia psychiczne

• zaburzenia funkcjonowania somatycznego

• człowiek w sytuacji choroby i leczenia

• promowanie zdrowia, w tym zdrowia psychicznego

Sposoby definiowania psychologii klinicznej.

• podejście wąskie:

• obszar, przedmiot i zadania (praktyka) ograniczone do zaburzeń

• podejście szerokie:

• rozszerzenie sfery zainteresowań na kwestie związane ze zdrowiem: jego uwarunkowania i promocja

Definicja według ujęcia wąskiego:

Dziedzina badań i praktyki psychologicznej, zajmująca się opisem i wyjaśnianiem zaburzonego zachowania i przeżywania, określaniem ich psychospołecznych przyczyn oraz stosowaniem tej wiedzy w diagnozie i pomocy psychologicznej.

Definicja według ujęcia szerokiego:

Dziedzina badań i praktyki psychologicznej, zajmująca się opisem i wyjaśnianiem zdrowych i zaburzonych form zachowania, przeżywania i funkcjonowania somatycznego, określaniem przyczyn zdrowia i zaburzeń oraz wypełnianiem zadań praktycznych polegających na diagnozie zdrowia i/lub zaburzeń w celu zastosowania psychologicznych form pomocy.

VI. Ewolucja psychologii klinicznej.

VII. Model pracy psychologa klinicznego - ewolucja.

• H. Sęk i A. Frądek

• laborant (prowadzenie określonych badań na zlecenie kogoś innego, np. lekarza)

• diagnosta-konsultant (specjalista, dostarcza informacji o pacjencie ze swojego punktu widzenia)

• członek zespołu diagnostyczno-terapeutycznego (współdecyduje o terapii pacjenta)

• H. Sęk

• Model kliniczno-opiekuńczy (pracuje konkretnie z zaburzoną osobą)

• Model środowiskowo-profilaktyczny (praca w środowisku osoby zaburzonej, profilaktyka zaburzeń, promocja zdrowia)

VIII. Norma i zaburzenia - historia.

• starożytność

• demonologia

• somatogeneza (Hipokrates)

• średniowiecze

• idea opętania i czarownice

• pierwszy szpital - Świętej Trójcy w Salisbury, Anglia

• rozwój szpitali dla umysłowo chorych

• 1403r. - szpital Bethlehem (1547, Londyn)

• I połowa XVI w., Kraków (poza murami miasta)

• 1773r. - Williamsburg (tereny obecnego USA)

IX. Norma i normalność.

• norma - idealny lub realny wzorzec (przebiegu procesów psychicznych, osobowości, zachowania, rozwoju)

• normalność - zbiór właściwości przypisywanych osobom, grupom, społecznościom, instytucjom, które są zgodne ze wzorcem

X. Kryteria normalności.

• norma ilościowa (statystyczna) - wynik pomiaru

• norma społeczno-kulturowa - zachowania typowe dla danej kultury

• norma teoretyczna - odniesienie do uzasadnionych teorii, koncepcji i empirycznie potwierdzonych prawidłowości

A. Buss

• złe samopoczucie, dolegliwości bez żadnych wyraźnych przyczyn (discomfort)

• dziwaczność (bizarreness)

• nieefektywność, brak sprawności (inefficiency)

D. Rosenham, M. E. P. Seligmann

• cierpienie

• trudności w przystosowaniu

• nieracjonalność i dziwaczność

• nieprzewidywalność i utrata kontroli

• wyrazistość i niekonwencjonalność

• dyskomfort obserwatora

• naruszenie ideałów i norm moralnych

HIDES (J. Hansell i L. Damour)

• H (help seeking) poszukiwanie pomocy

• I (irracionality) irracjonalność

• D (deviance) dewiacje

• E (emotional distress) zaburzenia emocjonalne *

• S (significant impairment) znaczne ograniczenia / zaburzenia / upośledzenia *

* dobre kryteria nienormalności

XI. Relatywizm w definiowaniu normy / nienormalności.

Konieczne odniesienie do:

• wzorów kultury i reguł uczestnictwa w kulturze

• filozoficznej i psychologicznej koncepcji człowieka

• biologicznych i psychologicznych koncepcji rozwoju człowieka

---