1. Pojęcie i zakres turystyki.

Turystyka - (Nowa Encyklopedia Powszechna-1997r.) forma czynnego wypoczynku poza miejscem stałego zamieszkania związana z celami poznawczymi i elementami sportu.

Mimo, iż definicji turystyki jest tak wiele, daje się zauważyć elementy wspólne:

• Ruch turystyczny rozpatrywany jest na podstawie zarówno pobytów z noclegami, jak i pobytów jednodniowych.

• Ruch turystyczny to nie tylko podróże w celach wypoczynkowych, ale także w celach naukowych, religijnych, służbowych, sportowych oraz innych, z tym jednak warunkiem, że miejsce przeznaczenia znajduje się poza obszarem pracy lub stałego zamieszkania.

• Turystyka wiąże się z przemieszczaniem, ale nie każda podróż oznacza turystykę. Dojazdy do pracy, szkoły czy sklepu nie są rozpatrywane w płaszczyźnie turystyki.

• Turystyka realizowana jest w czasie wolnym i obejmuje czynności rekreacyjne, jednak nie każda rekreacja wiąże się z turystyką, ponieważ często realizowana jest w domu lub jego najbliższej okolicy.

2. Turystyka szkolna -podstawy prawne.

Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 6 maja 1997 r. w sprawie określenia warunków bezpieczeństwa osób przebywających w górach, pływających, kąpiących się i uprawiających sporty wodne (Dz. U. Nr 57, poz. 358):

1. wycieczki piesze lub narciarskie na terenach górskich, leżących na obszarach parków narodowych i rezerwatów przyrody oraz leżących powyżej 1000m n.p.m., mogą prowadzić tylko górscy przewodnicy turystyczni (§3 ust. 1).

2. organizatorów imprez turystycznych i sportowych dla młodzieży szkolnej obowiązują także przepisy wydane przez Ministra Edukacji Narodowej (§4),

3. na terenach objętych bezpośrednią działalnością GOPR lub TOPR wszystkie imprezy turystyczne i sportowe powinny być zgłoszone do GOPR lub TOPR co najmniej na 14 dni przed terminem rozpoczęcia imprezy (§5 ust. 1).

Przepisy prawne związane z wypoczynkiem dzieci i młodzieży

1. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 stycznia 1997 r. w sprawie warunków, jakie muszą spełniać organizatorzy wypoczynku dla dzieci i młodzieży szkolnej, a także zasad jego organizowania i nadzorowania ( Dz.U. nr 12 i 18 z 97 r. )

2. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 maja 1997 r. w sprawie określenia warunków bezpieczeństwa osób przebywających w górach, pływających, kąpiących się i uprawiających sporty wodne ( Dz.U. nr 57 z 97 r.)

3. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz.U.nr 6 z 2003 r.)

4. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych ( Dz.U. nr 55 z 2001 r.)

5. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 13 czerwca 2001 r. w sprawie centralnego rejestru zezwoleń na działalność organizatorów turystyki i pośredników turystycznych ( Dz.U. nr 62 z 2001 r. )

6. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 czerwca 2001 r. w sprawie przewodników turystycznych i pilotów wycieczek ( Dz.U. nr 72 z 2001 r.)

7. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 sierpnia 2000 r.w sprawie dokumentowania znajomości języka obcego przez przewodników turystycznych i pilotów wycieczek (Dz.U. nr 70 z 2000 r.)

8. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 września 2000 r. w sprawie uprawiania sportów motorowych. ( Dz.U. nr 83 z 2000 r.)

9. Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym ( Dz.U. nr 58 z 2003 r. )

10. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 września 1997 r. w sprawie uprawiania żeglarstwa. (Dz. U. nr 112 z dnia 24 września 1997 r.)

11. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 listopada 2001 r. w sprawie uprawiania alpinizmu. (Dz.U. Nr. 145 z 2001)

Przepisy prawne dla organizatorów wypoczynku dzieci i młodzieży

ROZPORZĄDZENIA MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ z dnia 21 stycznia 1997 r. w sprawie warunków, jakie muszą spełniać organizatorzy wypoczynku dla dzieci i młodzieży szkolnej, a także zasad jego organizowania i nadzorowania (Dz. U. Nr 12 poz. 67 i Nr 18 poz.102) mówi:

1. Organizatorzy wypoczynku dla dzieci i młodzieży szkolnej są obowiązani do zapewnienia bezpiecznych warunków wypoczynku i właściwej opieki wychowawczej. Organizatorzy wypoczynku są również obowiązani zatrudniać odpowiednio przygotowaną kadrę pedagogiczną.

2. Wypoczynek może być organizowany w formach wypoczynku wyjazdowego (np. kolonie, obozy, zimowiska) i formach wypoczynku w miejscu zamieszkania (np. półkolonie, wczasy w mieście), zwanych "placówkami wypoczynku".

3. Liczba uczestników wypoczynku pozostających pod opieką jednego wychowawcy nie może przekraczać 20 osób, jeżeli przepisy w sprawie ogólnych warunków bezpieczeństwa i higieny nie stanowią inaczej.

4. W przypadku dzieci do 10 roku życia liczba uczestników pozostających pod opieką jednego wychowawcy nie może przekraczać 15 osób.

5. Liczba uczestników wypoczynku pozostających pod opieką jednego wychowawcy ulega zmniejszeniu, jeżeli uczestnikami są dzieci i młodzież niepełnosprawna wymagająca stałej opieki lub pomocy. Zmniejszenie liczby uczestników następuje w zależności od rodzaju i stopnia niepełnosprawności.

3. Organizacja turystyki szkolnej.

Placówka wypoczynku może podjąć działalność po przedstawieniu przez organizatora wypoczynku kuratorowi oświaty właściwemu ze względu na lokalizację placówki:

1) karty kwalifikacyjnej obiektu w dwóch egzemplarzach (nie dotyczy obozów wędrownych oraz form wypoczynku organizowanych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej)

2) danych dotyczących kwalifikacji pracowników pedagogicznych i kierownika placówki wypoczynku, a także informacji o kwalifikacjach pracowników medycznych przewidzianych do zatrudnienia (należy dołączyć do wykazu potwierdzone kserokopie zaświadczeń o ukończeniu kursów lub innych uprawnieniach),

3) informacji na temat formy wypoczynku, liczby turnusów, czasu ich trwania oraz liczby i wieku uczestników,

4) programu pracy z dziećmi i młodzieżą,

5) w przypadku obozów wędrownych - przebiegu trasy.

1. Organizator wypoczynku poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej składa dokumenty, o których mowa w pkt 2-5, kuratorowi oświaty właściwemu ze względu na miejsce siedziby lub zamieszkania organizatora.

2. Organizator wypoczynku składa dokumenty, o których mowa, nie później niż na 14 dni przed terminem rozpoczęcia działalności placówki wypoczynku.

3. Kurator oświaty, wydaje organizatorowi wypoczynku spełniającemu wymagania zaświadczenie o zgłoszeniu placówki wypoczynku.

4. Kurator oświaty, przesyła kuratorowi oświaty właściwemu ze względu na miejsce siedziby lub zamieszkania organizatora wypoczynku informację o zgłoszonych placówkach w terminie 14 dni od dnia zgłoszenia.

Kwalifikacje kadry pedagogicznej

1. Placówką wypoczynku kieruje nauczyciel, czynny instruktor harcerski od stopnia podharcmistrza włącznie lub inna osoba, posiadająca co najmniej trzyletni staż pracy opiekuńczo-wychowawczej lub dydaktyczno-wychowawczej.

2. Nauczyciel, czynny instruktor harcerski lub inna osoba, muszą posiadać zaświadczenie o ukończeniu kursu dla kierowników placówek wypoczynku.

3. Obowiązek posiadania zaświadczenia nie dotyczy osób zajmujących stanowiska kierownicze w publicznych szkołach i placówkach.

4. Do obowiązków kierownika placówki wypoczynku należy w szczególności:

1) kierowanie placówką wypoczynku zgodnie z obowiązującymi przepisami,

2) opracowywanie planu pracy oraz rozkładu dnia placówki wypoczynku i kontrola ich realizacji,

3) ustalenie i przydzielenie szczegółowego zakresu czynności poszczególnym pracownikom,

4) kontrola wykonywania obowiązków przez pracowników,

5) zapewnienie uczestnikom placówki wypoczynku właściwej opieki i warunków bezpieczeństwa od momentu przejęcia ich od rodziców (prawnych opiekunów) do czasu ponownego przekazania rodzicom (prawnym opiekunom),

6) zapewnienie odpowiednich warunków zdrowotnych w placówce wypoczynku zgodnie z obowiązującymi przepisami w zakresie stanu sanitarnego pomieszczeń i otoczenia,

7) na wniosek rodziców (prawnych opiekunów) informowanie o zachowaniu dzieci i młodzieży oraz ich stanie zdrowia,

8) nadzór nad przestrzeganiem zasad racjonalnego żywienia.

• W placówkach wypoczynku wychowawcami mogą być:

1) nauczyciele,

2) studenci szkół wyższych kierunków i specjalności, których program obejmuje przygotowanie pedagogiczne, po odbyciu odpowiedniego przeszkolenia,

3) słuchacze kolegiów nauczycielskich i nauczycielskich kolegiów językowych, po odbyciu odpowiedniego przeszkolenia,

4) osoby posiadające zaświadczenia o ukończeniu kursu dla wychowawców kolonijnych,

5) instruktorzy harcerscy od stopnia przewodnika włącznie,

6) przodownicy turystyki kwalifikowanej oraz instruktorzy Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego,

7) trenerzy i instruktorzy sportowi.

• Wymienione osoby, podejmujące pracę wychowawcy w placówkach wypoczynku, powinny ponadto spełniać następujące warunki:

1) mieć ukończone 18 lat życia,

2) posiadać co najmniej średnie wykształcenie,

3) posiadać odpowiednie warunki zdrowotne, potwierdzone zaświadczeniem lekarskim,

4) posiadać predyspozycje do pracy wychowawczej z dziećmi i młodzieżą.

• Warunek określony w pkt 2 nie dotyczy instruktorów harcerskich, pełniących funkcję wychowawcy w placówkach wypoczynku prowadzonych przez organizacje harcerskie.

• Do obowiązków wychowawcy w placówce wypoczynku należy w szczególności:

1) zapoznanie się z kartami kwalifikacyjnymi uczestników wypoczynku ( wzór stanowi załącznik nr 2 ),

2) prowadzenie dziennika zajęć ( wzór stanowi załącznik nr 3 ),

3) opracowywanie planów pracy wychowawczej grupy,

4) organizowanie zajęć zgodnie z rozkładem dnia,

5) sprawowanie opieki nad uczestnikami grupy w zakresie higieny, zdrowia, wyżywienia oraz innych czynności opiekuńczych,

6) zapewnienie bezpieczeństwa uczestnikom grupy,

7) prowadzenie innych zajęć zleconych przez kierownika placówki wypoczynku.

• Kierownik lub przynajmniej jeden z wychowawców placówki wypoczynku organizowanej poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej powinien znać język obcy w stopniu umożliwiającym porozumienie się w kraju docelowym.

• Kursy, dla kandydatów na wychowawców i kierowników placówek wypoczynku mogą być organizowane przez kuratoria oświaty i placówki doskonalenia nauczycieli, a także osoby prawne i fizyczne za zgodą i pod nadzorem kuratora oświaty.

4. Zarządzanie turystyką szkolną.

Zarządzanie jest działalnością kierowniczą, polegającą na ustalaniu celów i powodowaniu ich realizacji, dzięki wykorzystywaniu przez organizację zasobów, procesów i informacji w istniejących warunkach zewnętrznych jej działania (prawnych, społecznych, ekonomicznych) w sposób sprawny i skuteczny oraz zgodny ze społeczną racjonalizacją działań gospodarczych.

Zadania SKKT:

1. organizowanie wycieczek, imprez i innych zajęć k-t oraz zdobywanie odznak turystycznych i krajoznawczych;

2. organizowanie w czasie ferii zimowych i wakacji obozów wędrownych dla młodzieży szkolnej;

3. zbieranie i gromadzenie materiałów krajoznawczych;

4. upowszechnianie wiedzy o kraju poprzez organizowanie wystaw, konkursów, turniejów k-t itp.;

5. sprawowanie opieki nad powierzonymi zabytkami kultury, przyrody, pomnikami przeszłości;

6. szerzenie wśród uczniów kultury uprawiania turystyki;

7. propagowanie turystyki i krajoznawstwa poprzez gazetki, Internet, organizowanie prelekcji, pogadanek, upowszechnianie czytelnictwa prasy i wydawnictw krajoznawczych;

8. opieka nad szkolnymi schroniskami młodzieżowymi i wypożyczalniami sprzętu turystycznego.

5. Turystyka kwalifikowana.

„Określenie turystyka kwalifikowana pojawiło się w latach 1951-53, kiedy to w ramach działalności PTTK, obok tradycyjnych rodzajów turystyki, takich jak: piesza nizinna i górska oraz narciarska, rozwinęła się również turystyka kolarska, kajakowa, motorowa i żeglarska. Poszukując wspólnego określenia dla tych dziedzin ustalono termin - turystyka kwalifikowana”. Termin ten przyjął się z czasem i dzisiaj jest powszechnie używany choć oznacza bardziej szczegółowe treści.

Turystyka kwalifikowana to najwyższa forma specjalizacji turystycznej. Uprawianie jej wymaga specjalnego przygotowania psychofizycznego, zahartowania na trudy, umiejętności zachowania się w środowisku naturalnym i w obiektach turystycznych, a w niektórych przypadkach potwierdzonej przez właściwe organizacje umiejętności posługiwania się sprzętem turystycznym, głównie lokomocyjnym (rowerem, żaglówką, nartami, sprzętem do nurkowania itp.) Turystykę kwalifikowaną uprawiać można indywidualnie i zespołowo, w grupach nieformalnych i zorganizowanych, niekiedy w połączeniu z elementami współzawodnictwa.

Celem turystyki kwalifikowanej jest wypoczynek, rekreacja, doskonalenie sprawności, wydolności i zdrowia oraz wszechstronne poznanie kraju.

6. Obozy stałe i wędrowne.

Obóz stały - w harcerstwie i szkolnictwie zwany biwakiem, jest formą zbiorowego wypoczynku poza miastem, najczęściej w namiotach. Obozy takie posiadają przemyślany program pracy, ułożony tak, by młodzież mogła wypełnić ustalone zadania, ale jednocześnie też w pełni wypocząć.

Obóz wędrowny to wędrówka po terenie pieszo lub za pomocą lekkich środków lokomocji (rower, kajak, żaglówka, narty) z lekkim sprzętem obozowym (namiot, przybory kuchenne, żywność). Uczestnicy obozu wędrownego sami we własnym zakresie sporządzają posiłki, zakładają obóz, a w czasie wędrówek posługują się mapą i przewodnikiem oraz sami organizują zwiedzanie.

7. Organizacja wycieczki krajoznawczo-turystycznej.

Zasady organizacji imprez turystyki krajoznawczej

I. Okres przygotowawczy:

1. Określenie celów i zadań wycieczki - planowanie

2. Wybór terenu, środowiska i trasy

3. Wybór obiektów bazy noclegowej, żywieniowej i transportu oraz ich rezerwacja:

1. Liczba, wiek płeć i stan zdrowia uczestników,

2. Położenie oraz rozkład izb i obiektów

3. Warunki sanitarne budynków

4. Możliwość organizowania zaplanowanych zajęć

5. Bezpieczeństwo uczestników

6. Dogodne połączenia komunikacyjne

7. Inne elementy bazy turystycznej towarzyszącej

8. Cenę noclegu

4. Organizacja kadry

5. Przygotowanie dokumentacji:

1. Program wycieczki

2. Regulamin wycieczki

3. Lista uczestników

4. Wykaz imienny kadry

5. Dokument potwierdzający ubezpieczenie uczestników

6. Pisma potwierdzające rezerwację usług oraz potwierdzenie przesłanych zaliczek

7. Zgoda, upoważnienie do prowadzenia imprezy, wydana przez osobę przełożoną,

8. Zgoda rodziców lub prawnych opiekunów dziecka na udział w imprezie

9. Zgoda i opinia lekarza o zdrowiu uczestników

6. Przeprowadzenie reklamy i informacji o imprezie

7. Przeprowadzenie naboru uczestników

8. Przygotowanie środków finansowania imprezy

9. Przygotowanie sprzętu

II. Okres realizacji wycieczki turystycznej

III. Okres zakończenia i rozliczenia imprezy

8. Organizacja wybranej formy turystyki kwalifikowanej.

9. Turystyka w zainteresowaniu osób dorosłych.

10. Turystyka niepełnosprawnych.

Niepełnosprawny - osoba o naruszonej sprawności psycho-fizycznej, powodującej ograniczenia funkcjonalne utrudniające pełnienie właściwych dla tej osoby ról społecznych.

Turystyka niepełnosprawnych - dziedzina działalności ludzi niepełnosprawnych dająca pozytywne możliwości rehabilitacji. Pełni nie tylko funkcję relaksacyjną, ale też przywraca zdolność do pracy, regeneruje fizycznie i psychicznie. Dobrze jest w programie wybranej formy turystyki zaplanować zajęcia rehabilitacyjne.

11. Turystyka osób w wieku podeszłym.

Turystyka może stać się ważnym elementem rehabilitacji geriatrycznej, mającym na celu utrzymanie człowieka starego w możliwie dobrej sprawności fizycznej i psychicznej.

12. Ochrona przyrody a turystyka.

Strategia Zrównoważonego Rozwoju

Ekoturystyka - podróżowanie w celu studiowania, podziwiania i czerpania zadowolenia z piękna krajobrazów i obserwacji dzikich zwierząt, jak również podziwiania miejscowych obyczajów i kultury, która z jednej strony pomaga chronić środowisko naturalne, a z drugiej podtrzymuje dobrobyt lokalnych mieszkańców.

13. Cele i zadania turystyki rodzinnej.

Z turystyka związane są pewne cechy dające turyście poczucie wolności:

· turystyka jest aktywnością dobrowolną, a wiec wykorzystanie jej do celów wychowawczych jest wskazane, gdyż znacznie szybciej utrwalają się te zachowania, które wykonywane są z radością i chęcią

· turystyka jest zmianą miejsca pobytu, co daje możliwość poznania nowych kultur, osobowości, a także nowych miejsc, przedmiotów.

· turystyka jest zmianą rytmu życia, co skłania do bardziej twórczego działania, robienia tego na co zazwyczaj nie ma czasu, co jest zaniedbywane w pędzie codziennego dnia, zacieśniania więzi rodzinnych.

· turystyka jest sposobem na kompleksowe zaspokojenie różnych potrzeb (regeneracja sił fizycznych i psychicznych, poprawa kondycji i/lub zdrowia, ciekawość świata).

14. Zarządzanie turystyką w Polsce.

Organy centralne

Ministerstwo Sportu i Turystyki Polska Organizacja Turystyczna

└ Marszałek Województwa └ Regionalne Organizacje Turystyczne

└ Prezydent / Burmistrz / Wójt └ Lokalne Organizacje Turystyczne

Organizacje pozarządowe:

PTTK, Instytut Turystyki, PTSM, Szkolne Kluby Krajoznawczo-Turystyczne.

15. Turystyka ekstremalna.

Inaczej zwana przygodową, zawiera elementy ryzyka, na które wpływ ma uczestnik oraz warunki środowiska. Najczęściej organizowane są indywidualnie.

16. Turystyka miejska a agroturystyka.

Agroturystyka - forma wypoczynku odbywającego się na terenach wiejskich o charakterze rolniczym, oparta o bazę noclegową i aktywności rekreacyjne związane z gospodarstwem rolnym lub równoważnym i otoczeniem: przyrodniczym, produkcyjnym i usługowym

17. Bezpieczeństwo w turystyce.

Najważniejsza prewencja

Bezpieczeństwo - pewne odczucie komfortu braku zagrożenia. Ogół warunków i instytucji chroniących zdrowie, życie i mienie.

Organizator turystyki odpowiada za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy o świadczenie usług turystycznych, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest spowodowane wyłącznie:

1) działaniem lub zaniechaniem klienta,

2) działaniem lub zaniechaniem osób trzecich, nieuczestniczących w wykonywaniu usług przewidzianych w umowie, jeżeli tych działań lub zaniechań nie można było przewidzieć ani uniknąć, albo

3) siłą wyższą.

18. Zasady realizacji imprez turystycznych.

1. Zasady planowania imprez

1. celowość

2. wykonalność

3. wewnętrzna zgodność

4. przejrzystość strukturalna (jasność procesu realizacji i odpowiedzialności osobowej)

5. rzetelność i wielowariantowość (uwzględnianie zmiennych uwarunkowań zewnętrznych)

6. wyważona szczegółowość (skupienie na najważniejszych elementach)

7. ostateczność (wzajemne zobowiązania czasowe)

8. ekonomiczność i kompleksowość

2. Etapy realizacji imprezy

1. przygotowawczy (faza koncepcyjna, budowanie idei, analiza czynników mogących mieć wpływ na projekt)

2. organizacyjny (budowa produktu, podział kompetencji i zasobów)

3. realizacji (urzeczywistnienie obranych idei przyjętymi sposobami)

4. końcowy / sprawozdawczo-finansowy (teczka imprezy: bilans zysków i strat, porównanie planów z efektami, wnioski na przyszłość)

19. Trasy i szlaki turystyczne.

Szlakiem turystycznym jest wytyczona w terenie trasa służąca do odbywania wycieczek, oznakowana jednolitymi znakami (symbolami) i wyposażona w urządzenia informacyjne, które zapewniają bezpieczne i spokojne jej przebycie turyście o dowolnym poziomie umiejętności i doświadczenia, o każdej porze roku i w każdych warunkach pogodowych, o ile szczegółowe wymagania nie stanowią inaczej (okresowe zamykanie w przypadku niekorzystnych warunków pogodowych lub ze względów przyrodniczych na terenach chronionych).

Rozróżnia się następujące rodzaje szlaków turystycznych:

- piesze górskie i nizinne oraz ścieżki spacerowe, przyrodnicze i dydaktyczne,

- narciarskie,

- rowerowe,

- kajakowe,

- jeździeckie / konne.

20. Turystyka na terenie wybranego parku narodowego w Polsce.

1. PTASIM SZLAKIEM

Ścieżka przyrodnicza „Ptasim szlakiem” prowadzi betonową drogą przez jedne z najbardziej atrakcyjnych w Parku terenów lęgowych ptaków, dlatego też najlepszym terminem korzystania ze ścieżki jest okres wiosenny. Na trasie umieszczono 5 tablic informacyjnych, wiatę z ławkami, czatownię obserwacyjną, platformę widokową. Wybierając się na ścieżkę warto zaopatrzyć się w lornetkę, lunetę, atlas ptaków jak również w wydany w formie książeczki przewodnik po ścieżce (w jęz. polskim i niemieckim).

2. PRZYRODNICZY OGRÓD ZMYSŁÓW

„Ogród” składa się z kilkunastu punktów przystankowych. Większość z nich została zaprojektowane w formie interaktywnych zabaw. Zlokalizowany przy siedzibie dyrekcji Parku w Chyrzynie, ma powierzchnia: około 0,5 ha. Przewodnik po ścieżce "Przyrodniczy Ogród Zmysłów" zawiera informacje, oraz 44 zadania i zabawy edukacyjne, które umożliwiają nauczycielom przeprowadzenie w "Ogrodzie" ciekawych lekcji.

3

---