BIAŁY KAPELUSZ to neutralna informacja. Żadne argumenty czy propozycje. Myślenie „białokapeluszowe" koncentruje się wyłącznie na danych, jakie mamy do dyspozycji.
CZERWONY KAPELUSZ. Skojarzmy ten kolor z ogniem i ciepłem. Czerwony kapelusz oznacza emocje, odczucia, przeczucia i intuicję [...]. Zadaniem czerwonego kapelusza jest umożliwić nam wyeksponowanie naszych uczuć, tak aby mogły zostać włączone w proces myślenia.
CZARNY KAPELUSZ. Skojarz go z surowym sędzią w czarnej todze [...]. Chroni nas przed popełnianiem błędów i robieniem głupstw.
ŻÓŁTY KAPELUSZ. Pomyśl o słońcu i optymizmie. Żółty kapelusz to kapelusz pełen nadziei.
ZIELONY KAPELUSZ. Pomyśl o trawie, drzewach, bujnie rozrastającej się roślinności. Zielony kapelusz to kapelusz oznaczający aktywność [...]. W zielonym kapeluszu możemy proponować i wysuwać sugestie każdego rodzaju. Niekoniecznie muszą być nowatorskie [...]. W zielonym kapeluszu można przedstawiać pomysły niedokończone, dyskusyjne, „balony próbne".
NIEBIESKI KAPELUSZ. Niebieski kojarzy się z niebem. Niebo jest ponad wszystkim. Z nieba można patrzeć na wszystko z góry. W niebieskim kapeluszu wznosimy się ponad. Obserwujemy z góry nasz proces myślenia. Myślimy o myśleniu
Teraz na polonistyczna konkretyzacja sposobu przybliżania się do rozstrzygnięć trudnych spraw opisanych w literaturze. Myślenie ma być sześcioetapowe:
powinniśmy zacząć od suchej informacji (BIAŁY KAPELUSZ),
potem ocenić problem, kierując się wyłącznie emocjami (CZERWONY KAPELUSZ),
następnie wskazać na wątpliwości, błędy, pomyłki, niejasności sugerowanej decyzji (CZARNY KAPELUSZ),
później podkreślić dobre strony zamierzonego postępowania, korzyści, które niesie (ŻÓŁTY KAPELUSZ),
wreszcie zaproponować pomysły innych rozwiązań, niekoniecznie słusznych, niekoniecznie realnych, ale pozwalających na inne spojrzenie (ZIELONY KAPELUSZ),
by na końcu dokonać rekapitulacji, czyli podsumowania dyskusji: „W jakim punkcie się znajdujemy? Co udało nam się ustalić? [...]. Takie podsumowanie może dać poczucie sukcesu, ale także może wskazać, że rezultaty obrad są więcej niż skromne" ( NIEBIESKI KAPELUSZ).
Czy doktor Judym postąpił słusznie, porzucając Joasię?
Włóż KAPELUSZ BIAŁY. Pamiętaj, że interesują Cię tylko fakty, które potwierdzisz cytatami. Zbadaj, kiedy i w jakich okolicznościach narodziło się uczucie miłości Judyma do Joasi. Jaki ono miało charakter? Bardziej racjonalny czy emocjonalny? Ustal, czy po wyjeździe z Cisów Judym myśli o Joasi i potwierdza swoje uczucie miłości? Zapisz w punktach wszystkie argumenty, które doktor wysuwa w rozmowie z narzeczoną jako uzasadnienie swojej decyzji.
Włóż KAPELUSZ CZERWONY. Pamiętaj, że interesują Cię tylko emocje. W jednym lub kilku krótkich zdaniach wyraź swoją emocjonalną opinię na temat decyzji Judyma. Przeprowadź na ten temat błyskawiczną ankietę wśród koleżanek i kolegów, którzy znają Ludzi bezdomnych. Następnie spróbuj „stać się Joasią" po to, by określić jej uczucia po odejściu Judyma. Przedstaw także, jak przeżywa rozstanie doktor Judym (krótkie notatki z cytatami).
Włóż KAPELUSZ CZARNY. Pamiętaj, że będziesz podważać decyzję Judyma. Zbierz w formie tez wszystkie argumenty podające w wątpliwość racje Judyma. Uczyń to najpierw w imieniu Joasi, potem we własnym imieniu.
Włóż KAPELUSZ ŻÓŁTY. Pamiętaj, że będziesz zgadzać się z Judymem. Wzmocnij jego decyzję, najpierw zbijając kontrargumenty Joasi, następnie wskazując we własnym imieniu na pozytywne konsekwencje decyzji lekarza-społecznika tak dla jego psychiki, jak też dla działalności.
Włóż KAPELUSZ ZIELONY. Pamiętaj, że będziesz szukać innych rozwiązań problemu. Przedstaw warianty decyzji Judyma, ewentualnie zachowań Joasi. Każdy z nich opatrz krótkim komentarzem.
Włóż KAPELUSZ NIEBIESKI. Pamiętaj, że będziesz podsumowywać dyskusję dopiero po wysłuchaniu relacji poprzednich pięciu grup. Przygotuj się zatem do notowania spostrzeżeń, przejrzyj także opinie historyków literatury na temat zakończenia powieści i decyzji Judyma, ciekawsze zanotuj, może Ci się przydadzą.
Warianty (dłuższe prace pisemne lub scenki dramowe w różnych kapeluszach):
Kartka z pamiętnika Joasi po rozstaniu z Judymem.
Dialog między doktorem Judymem a wyimaginowanym przyjacielem, który wskazuje słabe strony jego argumentacji.
Dialog między doktorem Judymem a wyimaginowanym przyjacielem,
który radzi mu postąpić inaczej wobec Joasi i przedstawia kilka różnych
propozycji.
Monolog wewnętrzny Judyma w kilka lat po rozstaniu.
Spotkali się przypadkowo. To było w... Fragment ciągu dalszego powieści.