Zagadnienia finanse 71-104, Politologia UMCS 2011-2014 Samorzad i polityka lokalna, Finanse publiczne


71. Klasyfikacja funduszy celowych

a) fundusze ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych

b) państwowe fundusze o charakterze socjalnym

c) państwowe fundusze ekologiczne

d) fundusze celowe zarządzane przez Bank Gospodarstwa Krajowego

72. Fundusze ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych

To państwowy fundusz celowy powołany w celu realizacji zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych. Jego środkami dysponuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych. FUS realizuje zadania z zakresu I-go Filaru ubezpieczeń społecznych w systemie redystrybutywnym.

Dzięki środkom zgromadzonym w FUS finansowane są

73. Państwowe fundusze celowe o charakterze socjalnym

Dzieli się na :

a) fundusz pracy - Od 1991 pozostaje pod jurysdykcją ministerstwa pracy, ma charakter fundusz celowego. Jego budżet stanowią składki obowiązkowe płacone przez pracodawców oraz osoby nieprowadzące działalności rolniczej, dotacji oraz dochodów prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, oprocentowania depozytów i udziału w spółkach. Środki te są rozdysponowywane przez urzędy pracy w formie zasiłków dla bezrobotnych, prac interwencyjnych, robót publicznych, szkolenie i przekwalifikowywanie bezrobotnych, rozwój poradnictwa zawodowego oraz na rozwój systemów informatycznych i badania rynku pracy.

b) fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych - fundusz utworzony w 1994 w celu ochrony pracowników przed utratą wynagrodzenia spowodowaną niewypłacalnością pracodawcy. Jest państwowym funduszem celowym. Ze środków Funduszu zaspokajane są roszczenia dotyczące:

  1. wynagrodzenia za pracę;

  2. wynagrodzenia za czas niezawinionego przez pracownika przestoju, za czas niewykonywania pracy (zwolnienia od pracy) i za czas innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy;

  3. wynagrodzenia za czas, kiedy pracownik był niezdolny do pracy, ze względu na chorobę;

  4. wynagrodzenia za okres urlopu;

  5. odprawy pieniężnej należnej wskutek rozwiązania umowy o pracę bez winy pracownika;

  6. ekwiwalentu pieniężnego za urlop należny za rok kalendarzowy, w którym ustał stosunek pracy;

  7. odszkodowania( art. 361 § 1 Kodeksu pracy);

  8. dodatku wyrównawczego;

  9. składek na ubezpieczenia społeczne.

c) państwowy fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych - organ administracji publicznej wspierający rehabilitację oraz zatrudnienie osób niepełnosprawnych. PFRON tworzy własne programy pomocowe. Obecnie realizowanych jest kilkanaście programów skierowanych przede wszystkim do indywidualnych osób niepełnosprawnych. Fundusz utworzono na mocy ustawy z dnia 9 maja 1991 r. o zatrudnianiu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych. Aktualnie organ działa na podstawie ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych którą ustawodawca w latach 1997-2013 zmieniał ponad 60 raz Pieniądze pochodzące z PFRON przeznaczane są na rehabilitację osób niepełnosprawnych (pomoc przy zakupie sprzętu rehabilitacyjnego, likwidację barier) oraz wsparcie ich zatrudnienia. Pieniądze PFRON mogą być wydawane jedynie na cele, które wyznacza ustawa. Oznacza to, że Zarząd Funduszu nie może nimi dobrowolnie dysponować.

Środki PFRON przeznaczane są między innymi na:

74. Państwowe fundusze o charakterze ekologicznym

Finansowanie zadań na rzecz ochrony środowiska i poprawy stanu środowiska

a) fundusz ochrony środowiska i gospodarki wodnej

b) fundusz ochrony gruntów rolnych

c) fundusz leśny

d) ekofundusz

75. Fundusze celowe zarządzane przez BGK

a) krajowy fundusz mieszkaniowy

b) krajowy fundusz drogowy

c) krajowy fundusz poręczeń majątkowych

d) fundusz poręczeń unijnych

e) fundusz dopłat

f) fundusz kredyty technologicznego

g) fundusz kolejowy

h) fundusz termomodernizacji

i) fundusz pożyczek i kredytów studenckich

j) fundusz rozwoju i inwestycji komunalnych

k) fundusz żeglugi śródlądowej

l) fundusz hipoteczny

76. Fundusze celowe nie objęte ustawą o finansach publicznych

a) fundusz kościelny

b) centralny i terenowy fundusz ochrony gruntów rolnych

c) bankowy fundusz gwarancyjny

d) ubezpieczeniowy fundusz gwarancyjny

e) fundusz rozwoju pracowniczych ogródków działkowych

f) fundusz emerytalny

g) fundusz inwestycyjny

h) narodowy fundusz inwestycyjny

i) fundusz likwidacji zakładu górniczego

j) fundusz pomocy postpenitencjarnej

k) fundusz własności pracowniczej PKP

l) składkowy fundusz gwarancyjny

m) fundusz promocji mleczarstwa

n) fundusz żeglugi śródlądowej i fundusz rezerwowy

o) europejski fundusz orientacji i gwarancji rolnej

p) fundusz daru narodowego

r) krajowy fundusz kapitałowy

s) zakładowy fundusz socjalny

77. Argumenty za i przeciw funduszom celowym - wady i zalety

78. Geneza i ewolucja instytucji budżetu

Rozwój instytucji budżetu w różnych państwach odbywał się w różnym czasie. Wynikało to ze zróżnicowania społecznego i politycznego. Jednak w każdym państwie odbywa się według schematu.

Wyróżnia się 3 etapy rozwoju instytucji budżetu:

-zdobycie przez parlamenty prawa do stanowienia o podatkach dochodowych

-zdobycie uprawnień do rozstrzygania o rozmiarze wydatków publicznych

- umieszczenie w konstytucjach zasad odnoszących się do tych instytucji

79. Rozwój instytucji budżetu w Anglii

80. Ewolucja prawa budżetowego we Francji - 1789 - Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela

We Francji przyczyny rozwoju były identyczne jak w Anglii. Opierały się przede wszystkim na wojnach oraz kontrowersyjnych rządach. We Francji dopiero rewolucja 1789 w art. 14 Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela z dn. 26 sierpnia 1789r. stworzyła podłoże obywatelskich praw budżetowych. Dokument ten jako całość uznany został za wzór zapisu konstytucyjnego praw obywateli w niektórych państwach demokratycznych.

81. Rozwój prawa budżetowego w Polsce - Przywilej koszycki z 1374 roku

Za początek ewolucji polskiego prawa budżetowego uznaje się [przywilej koszycki z 1374r. (zwolniono szlachtę od większości podatków, określono jej obowiązki służby wojskowej i naprawy grodów oraz ograniczały uprawnienia króla do nakładania podatków co wymagało każdorazowej zgody Sejmu). Podobne zwolnienie z części podatków w 1381r. uzyskało duchowieństwo. W XVw. Król trzykrotnie otrzymywał zgodę na obciążenie dóbr szlacheckich podatkami.

Polska nie posiadała instytucji stałego skarbu publicznego. W przypadku jakichkolwiek działań zbrojnych król zastawiał własne dobra, zadłużał się u moznych lub u miast. Doprowadziło to do powzięcia w 1563r. uchwały na mocy któ®ej utworzono skarb publiczny. Dochodami skarbu były wpływy z : kwarty (część dochodów z majątku króla, od posiadaczy gołych dożywoci i dzierżawców) oraz annatów pierwotnie były to opłaty roczne przekazywane przez arcybiskupów, biskupów i opatów na rzecz Rzymu).

82. Istota zjawiska debudżetyzacji Efektem debudżetyzacji jest pozbawienie mechanizmu finansowego zadań publicznych cech istotnych dla mechanizmów charakteryzujących gospodarkę budżetową sensu largo.

83. Negatywne skutki debudżetyzacji

- parlament traci część władzy politycznej nad fragmentem finansów państwa objętych debudżetyzacji

- ograniczeniu ulega realizacja zasady jawności finansów publicznych państwa

- stanowi przeszkodę w sprawnym i optymalnym zarządzaniu finansami państwa

- podatna jest na patologie gospodarki środkami publicznymi w przeciwieństwie do gospodarki objętej budżetem państwa

- nadmiernie upolitycznia finanse publiczne czyniąc je przedmiotem rozgrywek międzypartyjnych i łupem politycznym

84. Pozytywne skutki debudżetyzacji

- powoduje zwiększenie stabilizacji finansowej jednostek objętych nią

- umożliwia uelastycznienie gospodarki finansowej w skali poszczególnych jednostek działających w ramach gospodarki pozabudżetowej

- jest skutecznym instrumentem wspomagania mechanizmu konkurencji

- jest skutecznym oraz sprawdzonym sposobem gromadzenia środków pochodzących z ofiarności społecznej wspomaganych ze środków budżetu państwa

85. Zasady budżetowe

zasady, reguły postępowania, które powinny być przestrzegane w ustalaniu przez Sejm zadań i form gospodarki finansowej państwa a także w kontrolowaniu działania rządu. Powinno to zapewnić sprawne i racjonalne wykorzystywanie budżetu.

86. Zasada powszechności

87. Zasada jedności

Oznacza, że istnieje tylko jeden dokument na całość dochodów i wydatków państwa (jedno zestawienie zwane budżetem). W ramach tej zasady rozróżnia się jedność formalną i materialną. Jedność formalna osiągana jest poprzez budowę zbiorczego budżetu państwa, obejmującego budżet władz centralnych i terenowych, co powinno zapewnić lepszą kontrolę i większą przejrzystość wydatków budżetowych. Jedność materialna natomiast głosi, że dochody tworzące fundusz budżetowy mają przeznaczenie ogólne, tzn. nie są z góry związane z określonymi celami finansowanymi z budżetu.

88. Zasada niefunduszowania

89. Zasada szczegółowości oznacza, że w budżecie muszą być zawarte cele szczegółowe konkretne, a nie określone w sposób ogólny.

90. Zasada równowagi Jest to dążenie do tego, aby dochody były równe wydatkom, co w praktyce nie jest jednak nigdy osiągane (zawsze występuje nadwyżka lub deficyt budżetowy), a w każdym wypadku idealne zrównoważenie dochodów i wydatków jest stanem wyjątkowym; poprzestaje się tu więc na postulacie, że nadwyżka budżetowa wypracowana podczas okresu wysokiej koniunktury powinna służyć pokryciu deficytu podczas recesji; ta zasada jest nazywana Złotą Zasadą Budżetową.

91. Zasada jawności

polega na tym, że społeczeństwo (obywatele) są zaznajomieni z budżetem jego treścią sposobem uchwalania oraz ze sprawowaniem nad nim kontroli. W praktyce oznacza to raczej prezentowanie dochodów i wydatków organom przedstawicielskim, różnym ciałom i organizacjom społecznym.

92. Zasada przejrzystości

polega na takiej konstrukcji budżetu i na takim ujęciu dochodów i wydatków, który umożliwia prawidłowe planowanie i łatwość oceny przez parlament i opinie publiczną; służy temu klasyfikacja dochodów i wydatków (działy, paragrafy).

93. Zasada uprzedniości budżetu

zasada uchwalenia budżetu przed terminem jego obowiązywania, a więc przed rozpoczęciem nowego roku budżetowego. Od zasady tej istnieją pewne odstępstwa

94. Charakter prawny budżetu państwa

Podstawowy charakter budżetu wynika stąd, że nie zależnie od tego, ile planów finansowych funkcjonuje w danym państwie - jego zakres jest największy. Obejmuje on bowiem we współczesnych państwach kapitalistycznych około 50% dochodów i wydatków państwa.

95. Konstytucyjne regulacje dotyczące budżetu państwa

96. Klasyfikacja dochodów budżetu państwa

Bezzwrotne:

Zwrotne:

97. Klasyfikacja budżetowa

98. Procedura uchwalania budżetu państwa

Regulamin Sejmu RP uchwalony uchwała z dnia 30 lipca 1992 roku (z późniejszymi zmianami), przewiduje rozpatrywanie projektów ustaw w trzech czytaniach. Szczególny charakter ustawy budżetowej przejawia się w tym, że zawarte w niej normy mają charakter konkretny i indywidualny, a ich obowiązywanie jest ograniczone do odcinka czasu określonego rokiem budżetowym. Szczególny tryb postępowania związany jest również z faktem, konstytucyjnego ograniczenia do 4 miesięcy (zgodnie z art. 225 Konstytucji) od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy budżetowej, czasu trwania postępowania ustawodawczego. W tym czasie ustawa ma być przedłożona Prezydentowi RP do podpisu. W przeciwnym przypadku prezydent może zarządzić skrócenie kadencji Sejmu.

Polski system prawny przewiduje uczestnictwo obu izb parlamentu w uchwalaniu ustawy budżetowej. W tym wypadku szczególny tryb postępowania ustawodawczego wyraża się w ograniczeniu uprawnień Senatu w stosunku do zasad ogólnych trybu ustawodawczego. Tak więc Senat nie ma prawa odrzucenia ustawy budżetowej uchwalonej przez Sejm. Projekt ustawy budżetowej zwyczajowo przedstawia na posiedzeniu plenarnym Sejmu Premier albo Minister Finansów. Jest to obszerne wystąpienie tzw. "expose budżetowe". W ten sposób prezentuje główne założenia, zadania państwa oraz koncepcje polityki finansowej na rok budżetowy.

Pierwsze czytanie odbywa się na posiedzeniu plenarnym Sejmu. W tym też czasie mogą być zgłaszane pytania posłów dotyczące projektu. Ten moment odróżnia tryb uchwalania ustawy budżetowej od innych ustaw, których pierwsze czytanie jest na posiedzeniu komisji sejmowych. Pierwsze czytanie na posiedzeniu plenarnym Sejmu kończy się skierowaniem projektu ustawy do komisji sejmowych. Projekt tej ustawy przekazywany jest do Komisji Finansów Publicznych, która analizuje całość projektu oraz koordynuje dalsze prace nad nim.

Drugie czytanie w skład jego wchodzą następujące elementy:

Komisja Finansów Publicznych po rozpatrzeniu przy udziale przedstawicieli poszczególnych komisji sejmowych stanowisk przekazanych przez komisję przedstawia następnie na posiedzeniu Sejmu sprawozdanie wraz z wnioskami o ich przyjęcie bez poprawek lub z poprawkami, a także informuje sejm o nie uwzględnionych wnioskach poszczególnych komisji sejmowych. W dalszej części odbywa się debata, w trakcie której mogą być zgłaszane propozycje poprawek i wniosków.

Trzecie czytanie obejmuje następujące elementy:

Marszałek Sejmu po głosowaniu przesyła niezwłocznie Marszałkowi Senatu i Prezydentowi potwierdzony swoim podpisem tekst uchwalonej przez Sejm ustawy. Marszałek Senatu kieruje ustawę do oceny komisjom senackim. Komisje Senackie w trakcie prac nad częściami poszczególnymi ustawy mogą kierować zapytania do reprezentantów poszczególnych resortów z wnioskami o udzielenie wyjaśnień. Komisje Senackie przekazują następnie swoje opinie dotyczące poszczególnych części Komisji Gospodarki Narodowej, która koordynuje całość prac nad ustawą w Senacie. Komisja Gospodarki Narodowej przygotowuje projekt uchwały Senatu, w której proponuje przyjęcie ustawy bez poprawek lub wniesienie poprawek. Senatorowie mogą zgłaszać poprawki do projektu ale z jednym zastrzeżeniem (wynikającym z przepisu art. 220 ust. 1), że zwiększenie wydatków nie może powodować zwiększenia deficytu budżetowego w stopniu większym niż przewiduje to projekt ustawy. Uchwałę w sprawie ustawy budżetowej Senat podejmuje w ciągu 20 dni od jej otrzymania. Propozycje, które zgłosi Senat sejmowi w uchwale a polegające na dokonaniu bezpośrednich zmian Marszałek Sejmu kieruje do Komisji Finansów Publicznych, która przedstawia sejmowi swoje sprawozdanie. Uchwałę Senatu proponującą poprawkę uznaje się za przyjętą jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględna większością głosów (tzn. za jest więcej niż przeciw i wstrzymujących się przy połowie ustawowej liczby posłów). Tekst ustawy ustalony w wyniku rozpatrzenia propozycji Senatu potwierdzony podpisem Marszałka Sejmu zostaje przez niego niezwłocznie przesłany Prezydentowi.

Prezydent składając podpis działa w oparciu o przepis Konstytucji (art. 224 ust. 1) wobec czego nie może odmówić podpisu ustawy budżetowej jak również nie może zatem skierować ustawy do Sejmu celem ponownego rozpatrzenia. Prezydent może jednak przed podpisaniem ustawy zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie zgodności ustawy budżetowej (lub o prowizorium budżetowym) z Konstytucją. Prezydent podpisuje ustawę w ciągu 7 dni i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. W przypadku gdyby Prezydent skierował ustawę budżetową do trybunału Konstytucyjnego to Trybunał musi orzec w tej sprawie w okresie do dwóch miesięcy od chwili złożenia takiego wniosku.

99. Procedura sejmowa - III czytania

100. Elementy ustawy budżetowej

Ustawa budżetowa składa się z dwóch elementów:

101. Układ wykonawczy budżetu

Układ wykonawczy budżetu opracowują odrębnie dla każdej części budżetowej dysponenci główni i w terminie 21 dni po ogłoszeniu ustawy budżetowej przedstawiają go ministrowi finansów

102. Wykonywanie budżetu

1. wykonaniem budżetu państwa kieruje RM -dokonuje podziału rezerwy ogólnej i częściowo rezerwy celowej -dokonuje przeniesień planowanych wydatków między częściami i działami budżetu państwa w przypadku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego -ustala które środki budżetowe nie wygasają z końcem roku budżetowego 2. wykonawcami budżetu są dysponenci środków budżetowych w tym dysponenci główni oraz dysponenci 2go i 3go stopnia 3. w toku wykonywania budżetu państwa obowiązują określone zasady gospodarki finansowej 4. odrębny jest reżim prawny środków pochodzących z budżetu UE 5. wykonywanie ustawy budżetowej odbywa się na podstawie układu wykonawczego dotyczącego każdej części budżetowej oraz w oparciu o harmonogram realizacji budżetu państwa

103. Zasady gospodarki budżetowej przy wykonywaniu budżetu

W toku wykonywania budżetu państwa obowiązują następujące zasady gospodarki finansowej:
1) ustalanie, pobieranie i odprowadzanie dochodów budżetu państwa następuje na zasadach i w terminach wynikających z obowiązujących przepisów;
2) pełna realizacja zadań następuje w terminach określonych przepisami i harmonogramem, o którym mowa w art. 147 harmonogram realizacji budżetu państwa, ust. 1;
3) dokonywanie wydatków następuje w granicach kwot określonych w planie finansowym, z uwzględnieniem prawidłowo dokonanych przeniesień i zgodnie z planowanym przeznaczeniem, w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów;
4) zlecanie zadań powinno następować na zasadzie wyboru najkorzystniejszej oferty, z uwzględnieniem przepisów o zamówieniach publicznych, a w odniesieniu do organizacji pozarządowych - z odpowiednim zastosowaniem

104. Zasady przesunięć środków

105. Sprawozdania z wykonania budżetu


Wyszukiwarka