Teoria wychowania -zagadnienia na egzamin

Wykład1

Teoria wychowania - subdyscyplina pedagogiki, nauka o kształtowaniu osobowości człowieka w różnych warunkach społecznych.

Teoria - synteza wielokrotnie opisywanej rzeczywistości (analizowanie) szeroko rozumiane wychowanie.

Osobowość człowieka kształtują różne czynniki, a głównie:

1 Zadatki wrodzone - czynnik biologiczny, człowiek rodzi się z jakimiś zadatkami, które nie przesądzają o tym kim jest.

2. Szeroko rozumiane środowisko geofizyczne, kulturowe ma wpływ na kształtowanie mentalności, osobowości

3. Aktywność własna - człowiek odkrywa swoje zdolności na różnych etapach życia.

4. Wychowanie - wpływ środowiska na osobowość człowieka - zajmuję się tym teoria wychowania.

Wychowanie - ma zdolności osobotwórcze, najbardziej intensywne zwyczaje, ma najbardziej intensywny wpływ na rozwój człowieka. Powołane instytucje mają wpływać na wychowanie człowieka, mają działanie ukierunkowane na wychowanie.

Wykład2

Kryteria stwierdzające, kiedy dana dziedzina staje się nauką:

1. Wyraźne sprecyzowany przedmiot badań

2. Określone metody badań

3. Język opisu faktów, zjawisk procesów

4. Rozpoznanie praw rządzące badaną rzeczywistością.

Ad1. Przedmiot badań- teoria wychowania - przedmiot zainteresowań, czym zajmuje się teoria wychowania.

Przyjmuje się że przedmiotem badań Teorii Wychowania jest szeroko rozumiany proces dydaktyczno - wychowawczy, każdy proces odbywa się w czasie i przestrzeni.

Formalne elementy struktury procesu dydaktyczno - wychowawczego:

• Aby mógł wystąpić ten proces muszą być: ktoś, kogo się naucza i wychowuje i ktoś, kto naucza i wychowuje

• Program nauczani

• Cel, do którego zmierzamy - cel przesądza o doborze kształcenia przez nauczającego

• Sytuacje dydaktyczno wychowawcze np. lekcja, klasa

• Stosowanie odpowiednich metod do przekazu treści, wartości, realizacji celów.

Ad.2 Metody za pomocą, których możemy poznawać.

W procesie poznawania bierze udział wiele zmiennych:

• zmienna wychowawczo niezalezna - kwalifikacje wychowawczo dydaktyczne wychowawcy, program.

• zmienna pośrednicząca np. atrakcyjność klasy, popularność ucznia w klasie

obserwacja:

• Obserwacje ogólne

• Obserwacje skategoryzowane

• Obserwacje uczestniczące

- badania sondażowe

- eksperyment pedagogiczny

- metody statystyczne

- badania monograficzne (opis funkcjonowanie jednostki, placówki)

- psychodramy

- socjodramy

Ad3. Język, którym się posługujemy powinien być językiem społecznej komunikatywności

Ad4. Rozpoznanie prawa praktyki lub prawidłowości rządzące procesem dydaktyczno - wychowawczym

Klasyczna definicja prawa naukowego:

Dla każdego X, jeżeli X jest A, to X jest B.

W każdych warunkach X, jeżeli pojawi się A nieuchronnie występuje B.

Wykład3.

Próba formułowania pewnych modeli osobowości na podstawie różnych przesłanek.

1. Budowanie definicji osobowości

2. Budowanie teorii osobowości

3. Budowanie modelowych osobowości

Każdy człowiek rodzi się równy pod względem praw formalnych i prawnych. Nie ma dwóch identycznych jednostek.

Allpore - codzienna obserwacja wychowania w rodzinie.

Człowiek jest funkcją ewolucji biologicznej i kulturowej. Teoria ewolucji nie jest tylko hipotezą, jest dość argumentów biologicznych, kulturowych potwierdzających ja.

Dobry wychowawca wykazuje:

- umiejętność do nawiązywania kontaktu z innymi

- umiejętność obserwacji jednostki na tle grupy

Maria Grzegorzewska - prekursorka pedagogiki specjalnej.

1. Osobowość wszechstronnie rozwinięta

- ma nastawienie praspołeczne

- wielość zainteresowań

- tendencje do twórczego działania

- zdolności poznawcze - rozwijanie

2. Osobowość transgresyjna - ma tendencje do przekraczania dotychczasowych opinii (autor tej teorii Józef Kozierecki)

transgresje: psychologiczna, prywatna, historyczna

3. Osobowość autonomiczna

S.Hessen zaproponował 3 etapy rozwoju moralnego człowieka

- anomia - od urodzenia do 7 r. ż.

- heteronomia - coś, co pochodzi z zewnątrz od 7 - 24, 25 r.ż - do końca rozwoju biologicznego

- autonomia - po 25 r. ż.

Kryterium pracy (wg Szewczyka) jako przejaw autonomii, jest kryterium mało ostrym do oceny autonomicznego istnienia.

Osobowość wychowawczo - efektywna - umiejętność stosowania różnych stylów (wychowania) kierowani.

- wysoka samoocena ( trzeba często rozmawiać z samym sobą)

- stosunek do formalnej litery prawa

Trudności wychowawcze:

Zaburzenia wychowawcze we współczesnym świecie

Teoria - konflikt pokoleń - pokoleń. Szczepański

Etapy kryzysu:

- szkoła

- podjęcie pracy

- małżeństwo

wykład4.

Trudności wychowawcze cd.

W. Hugo „ Ten otwiera drzwi, kto zamyka więzienia”

„Ten najmądrzejszy, kto zna najwięcej głupstw, a najmniej ich popełnia”

Londyn „ Niektóre rodzaje prawdy są kłamstwem i te właśnie cieszą się największym uznaniem”

Przyczyny, trudności niepowodzeń, dewiacji, przemocy w ośrodkach opiekuńczych i wychowawczych.

Trudności wychowawcze - wielość przyczyn utrudniających realizację celów, działalności dydaktyczno - wychowawczej.

Rodzaje przyczyn trudności wychowawczych:

1. Zewnętrzne - egzogenne

2. Wewnętrzne - endogenne (mają charakter biologiczny)

Ad1.Zewnętrzne:

• Zjawiska dotyczące procesów społeczno - gospodarczych

• Natury kulturowej

• Przemieszczanie ludzi

• Dewastacja o charakterze ekologicznym

• Wojny, terroryzm

Ad2. Wewnętrzne: te, które tkwią w naszych sferach psycho - fizycznych

• Akceleracje somatyczne

• Dzieci bite mają zmiany w korze mózgowej

• Retardacja - opóźniony rozwój

• Skłonność do chorób

• Homoseksualizm

• Neurotyczność

• Niska inteligencja

• Brak kontroli zewnętrznej

• Agresywność

• Skrajny egoizm

• Podatność na wpływ osób zdemoralizowanych

• Różne objawy psychopatii.

Przyczyny natury pedagogicznej:

• Sytuacje wychowawcze

• Toksyczni rodzice, nauczyciel

• Negatywny wpływ środowiska szkolnego

• Nieodpowiednie metody nauczania

Rodzaje nieprzystosowania:

1. Formalne

2. Społeczne

3. Wolicjonalne ( z własnej woli)

Sytuacje dezintegrujące jedność nauczania i wychowania

- cele nauczania nie pokrywają się z celami wychowania.

Stern podzielił człowieka na sferę instrumentalną - kształtuje ją nauczania i na sferę motywacyjną - dotyczy ona światopoglądu mądrości zajmuje się tym wychowanie i jest to sfera wolicjonalna.

Sytuacje manipulacyjne

Sytuacje wychowawczo - konfliktowe

Sytuacje wychowawczo - obojętne

Brak dociekliwości

Uleganie stereotypom

Ustalić przyczyny odchodzone od normy i przywrócenie jednostki przez resocjalizację do normalnego społeczeństwa.

Przemoc - specyficzna forma działań destrukcyjnych, dewiacyjnych. Użycie siły przeważające w stosunkach między ludzkich, patologizacje życia społecznego i jednostkowego. Przemoc jest:

• Fizyczna

• Psychiczna

• Strukturalna

• Seksualna

Dominuje przemoc psychiczna.

Przemoc strukturalna - np. w szkole polega na kontrolowaniu i zmuszaniu do określonych zachowań (ograniczeń możliwości)

Przemoc fizyczna - ograniczanie swobody, popychanie, bicie

Wulgaryzm językowy jako przemoc.

Wykład5.

Współczesne problemy nauki o wychowaniu.

Procesy wychowania ujmujemy w kategoriach bardzo szerokich.

Tendencja do zawężeń, degradacji, pedagogiki jako nauki o wychowaniu

Homokreator - człowiek twórczy

Antypedagogika - krytyka szkoły jako instytucji przyczyniającej się do rozwoju nacji.

Pod wpływem potrzeb rodzi się działanie. Przyczyną rozwoju człowieka jest działanie, pod wpływem, którego rodzą się potrzeby.

Teologia immanentna

Teologia transcendetalna

Teologia religijna - nauki społeczne, socjologia, psychologia

Sądy orzekające

Sądy wartościujące

Sądy prognostyczne

Sądy postulujące

Cele ogólne

Cele naczelne

Cele etapowe

Cele operacyjne

Najczęściej cele łączą się z koncepcją postaw i potrzeb.

4 kategorie celów jako punkt odniesienie do potrzeb, postaw:

1. Wyrażające świat wartości - cele ideowe

2. Wyrażające stosunek do społeczeństwa - cele społeczne

3. Wyrażające postawy wobec innych - cele interpersonalne

4. Wyrażające postawy wobec samego siebie - cele intrapersonalne

Trudności przy formułowaniu celów:

- wyprowadzane są z czynników poza pedagogicznych

- wyprowadzone z całości życia człowieka - z samego człowieka

- rozwój moralny człowieka

- ideologiczność celów - ideologizacja życia, upolitycznienie celów.

Aksjologia - nauka o wartościach.

2 grupy, z jakich wyprowadzamy cele:

A) grupa naturalistyczna - wyprowadzamy cele z ogólnoludzkiej natury - antropologie, z indywidualnych właściwości osobowych człowieka. Podporządkujemy systemy działania indywidualnemu istnieniu człowieka, z losu z doświadczenia ogólnego człowieka.

B) grupa socjologiczna - wyprowadzamy cele z empirycznego życia społeczeństwa

- z przesłanek

- z życia społecznego

- z wartości transcendentalnej

---