15. Rola GATT / WTO w liberalizacji handlu światowego.
Układ Ogólny w sprawie Taryf Celnych i Handlu GATT podpisane w Genewie dnia 30 października 1947 porozumienie dotyczące polityki handlowej. Układ Ogólny GATT wszedł w życie 1 stycznia 1948 roku. Z założenia miało być jedynie tymczasowym układem poprzedzającym powstanie ITO (Międzynarodowej Organizacji Handlowej). Jednakże brak zgody między państwami niepozwalający na wejście w życie statusu ITO, przedłużył obowiązywanie układu GATT do 31 grudnia 1994. Organizacja ta miała być - obok wcześniej utworzonych MFW i Banku Światowego (1944) - trzecią instytucją międzynarodową ułatwiającą współpracę gospodarczą między krajami.
Podstawowym zadaniem GATT była liberalizacja handlu międzynarodowego (kontrola, usuwanie przeszkód stojących na drodze rozwoju współpracy, koncyliacja).
Kluczowymi zasadami, jakimi starali się kierować członkowie GATT, były:
zasada niedyskryminacji i równego traktowania;
stosowanie tzw. klauzuli najwyższego uprzywilejowania (każde państwo jest traktowane tak samo; jeśli udzielamy uprzywilejowania jednemu państwu to ten przywilej jest rozprzestrzeniany na inne kraje zrzeszone; wyjątkiem są strefy wolnego handlu i unie celne) i klauzuli narodowej (traktowanie na równi towarów importowanych do kraju z towarami krajowymi; wyjątkiem może być sytuacja kiedy państwo chce ochronić bilans płatniczy, zdrowie swoich obywateli i ich bezpieczeństwo;
zasada wzajemności;
zasada możliwości interwencji handlowej (za jedyny instrument interwencyjny zostały uznane cła).
Jednym z najważniejszych efektów funkcjonowania GATT było 10-krotne obniżenie przeciętnego poziomu ceł.
Światowa Organizacja Handlu WTO - organizacja międzynarodowa z siedzibą w Genewie. WTO stanowi kontynuację Układu Ogólnego w Sprawie Taryf Celnych i Handlu (GATT), została powołana w 1994 w Marrakeszu (Maroko), w ramach tzw. rundy urugwajskiej GATT.
Światowa Organizacja Handlu rozpoczęła działalność w 1995, a jej siedzibą jest Genewa. Polska była jednym z państw założycielskich - stosowne porozumienie ratyfikowała już w 1995. Głównym zadaniem Światowej Organizacji Handlu jest liberalizacja międzynarodowego handlu dobrami i usługami, prowadzenie polityki inwestycyjnej wspierającej handel, rozstrzyganie sporów dotyczących wymiany handlowej, przestrzegania praw własności intelektualnej. Kraje przystępujące do WTO zobowiązane są do dostosowania wewnętrznego ustawodawstwa do norm Światowej Organizacji Handlu oraz udzielania koncesji handlowych podmiotom zagranicznym. Są tu określone sytuacje kiedy ma miejsce handel usługami:
sprzedaż transgraniczna
świadczenie i konsumpcja usług za granicą
obecność handlowa za granicą
fizyczna obecność świadczących usługi
16. Rola Banku Światowego na arenie międzynarodowej.
Bank centralny - instytucja odpowiedzialna za funkcjonowanie systemu bankowego. Zazwyczaj działa jako jednostka państwowa, bądź podporządkowana państwu. W Polsce funkcję banku centralnego pełni Narodowy Bank Polski.
Bank centralny emituje pieniądz gotówkowy. Następnie wprowadza go do obiegu poprzez skup metali szlachetnych, walut obcych oraz w formie długu, czyli udzielając kredytów bankom komercyjnym (w niektórych państwach również rządowi). Jest jedyną instytucją uprawnioną do emitowania znaków pieniężnych w danym państwie.
Bank centralny jest bankiem banków i innych instytucji finansowych. Każdy bank komercyjny posiada w banku centralnym rachunek, na którym rejestruje rozliczenia z innymi bankami. Bank centralny świadczy usługi bankowe innym bankom (przyjmuje depozyty po tzw. stopie depozytowej oraz udziela im kredytów). Bank centralny realizuje również transakcje z zagranicznymi bankami centralnymi i instytucjami międzynarodowymi.
Bank centralny jest bankiem skarbu państwa. Prowadzi rachunki instytucji państwowych. Utrzymuje rachunki depozytowe państwa, prowadzi kasową obsługę budżetu, obsługuje dług publiczny.
EBC jest bankiem centralnym Unii Europejskiej i w tym charakterze odpowiada za:
nadzorowanie systemów bankowych w krajach Unii;
zbieranie danych statystycznych potrzebnych dla prowadzenia polityki monetarnej;
funkcjonowanie systemów płatniczych (zwłaszcza systemu TARGET);
zapobieganie fałszerstwom banknotów;
współpracę z innymi organami w zakresie regulacji rynków finansowych.
Poprzednikiem EBC był Europejski Instytut Walutowy, który nie dysponował kompetencjami władczymi i funkcjonował jedynie jako ciało doradcze krajowych banków centralnych. Jego głównym zadaniem było przygotowanie wprowadzenia wspólnej waluty na obszarze Unii.
EBC powstał 1 czerwca 1998 roku w drodze porozumienia krajowych banków centralnych. Konsekwencją tego kroku była likwidacja walut narodowych w ramach Eurosystemu (obejmującego początkowo 11 krajowych banków centralnych) oraz wprowadzenie w ich miejsce wspólnej waluty euro. Nastąpiło to 1 stycznia 1999 roku, rok później do Eurosystemu dołączył, jako dwunasty członek, grecki bank centralny. Siedzibą EBC jest Frankfurt nad Menem.
17. Funkcje Międzynarodowego Funduszu Walutowego.
Międzynarodowy Fundusz Walutowy - międzynarodowa organizacja w ramach ONZ, zajmująca się kwestiami stabilizacji ekonomicznej na świecie. Dostarcza pomocy finansowej zadłużonym krajom członkowskim, które w zamian są zobowiązane do dokonywania reform ekonomicznych i innych działań stabilizujących.
Powołana 1-22 lipca 1944 roku w USA. Działalność rozpoczęła dwa lata później, pierwszych operacji finansowych dokonała w marcu 1947. Obecnie zrzesza 187 państw.
Wytyczne polityki prowadzonej przez MFW to przede wszystkim:
popieranie międzynarodowej współpracy walutowej dzięki powołaniu stałej instytucji konsultacji i współpracy w dziedzinie międzynarodowych problemów walutowych;
ułatwienie ekspansji i wzrostu handlu międzynarodowego, wzrostu zatrudnienia, utrzymywania realnych dochodów i zasobów produkcyjnych krajów członkowskich;
popieranie stabilizacji kursów, utrzymywanie uporządkowanej wymiany między krajami członkowskimi, unikanie deprecjacji walut inspirowanej przez rywalizację;
dążenie do stworzenia wielostronnego systemu płatności i rozliczeń transakcji bieżących oraz do eliminowania ograniczeń wymiany walutowej, hamujących rozwój handlu;
dostarczanie członkom środków finansowych na określony okres i na odpowiednich warunkach, w celu wyrównania przejściowej nierównowagi bilansów płatniczych bez środków wywołujących zaburzenia w rozwoju tych krajów i gospodarki światowej;
działanie w celu zmniejszenia czasu i wielkości nierównowagi bilansów płatniczych.
W celu realizacji wymienionych zadań MFW pełni cztery istotne funkcje:
regulacyjną - polegającą na ustanawianiu norm i wzorców działania w sferze międzynarodowych stosunków finansowych
kredytową - przez dostarczenie krajom członkowskim dodatkowych źródeł finansowania w postaci różnych kredytów;
konsultacyjną - przez usługi konsultacyjne i współpracę krajów członkowskich oraz jako forum wymiany doświadczeń między krajami w radzeniu sobie z problemami natury gospodarczej, m.in. plan Balcerowicza był konsultowany z ekspertem MFW prof. Jeffreyem Sachsem.
kontrolną - polegającą na nadzorowaniu przez MFW uzgodnionych programów dostosowawczych i weryfikacji celów, na jakie przeznaczane są środki kredytowe